Khẩn trương điều tra, xử lý việc bán nhà thu nhập thấp trái phép

Chính sách bán nhà thu nhập thấp là nhân văn, tích cực góp phần đảm bảo an sinh xã hội theo chỉ đạo của Chính phủ, song song với phát triển kinh tế, cải thiện điều kiện sống của người dân nhưng thực tế những gì đang diễn ra cho thấy chính sách tốt đẹp này đang bị một số đối tượng lợi dụng để trục lợi. Hiện Cơ quan CSĐT Công an TP Hà Nội đã vào cuộc điều tra.

Đi “xế hộp” đến nộp hồ sơ mua nhà thu nhập thấp

Dự án nhà ở dành cho người thu nhập thấp ở các khu đô thị, sau một thời gian người dân háo hức chờ đợi đã trở thành hiện thực. Trong hai ngày 9 và 10/10/2010, hàng nghìn người đổ về địa điểm nhận hồ sơ của Công ty Vinaconex Xuân Mai (thị trấn Xuân Mai, Hà Nội) với hy vọng được sở hữu 1 trong 328 căn hộ dành cho người thu nhập thấp tại khu nhà CT1 Ngô Thì Nhậm, quận Hà Đông, Hà Nội. Thế nhưng, sự xuất hiện những hàng xe ôtô con nối dài tại nơi nộp hồ sơ đã khiến dư luận đặt ra câu hỏi đầy hoài nghi: Người thu nhập thấp đang khó khăn về nhà ở, nhưng lại có ôtô để đi?! Câu chuyện những người đi "xế hộp" nộp hồ sơ mua nhà dành cho người thu nhập thấp vừa nực cười, vừa gây ra bức xúc trong dư luận nhân dân.

Sự nghi ngờ này là có lý khi sau đó một thời gian, những thông tin rao bán nhà thu nhập thấp bắt đầu xuất hiện trên các trang mạng về giao dịch bất động sản. Như vậy, nhà thu nhập thấp không chỉ "hút" người mua, mà đã nhanh chóng trở thành “chỗ kiếm ăn” của các đối tượng “cò” nhà đất.

“Điểm mặt” trên địa bàn TP Hà Nội hiện đang triển khai 11 dự án đầu tư xây dựng nhà ở cho người thu nhập thấp với tổng diện tích 21ha. Trong đó sẽ xây dựng 11.714 căn hộ đáp ứng cho 41.645 người. Trong số các dự án này có dự án nhà CT1 Ngô Thì Nhậm, quận Hà Đông đã hoàn thành, tổ chức bốc thăm ký hợp đồng bán 328 căn hộ, dự kiến ngày 10/4 sẽ bàn giao toàn bộ. Vì sao chưa có người dân ở, nhưng nhà cho người thu nhập thấp lại "đắt hàng" đối với cả người giàu và giới đầu cơ bất động sản đến vậy? Trước hết, đó là chính sách ưu đãi của Nhà nước đối với nhà thu nhập thấp.

Theo tính toán của các chủ đầu tư, giá bán nhà thu nhập thấp trong khoảng 8-10 triệu đồng/m², trong khi giá thực tế khoảng 19-20 triệu đồng/m². Chính sách này đã tạo ra một khoản lợi nhuận khoảng 500 - 700 triệu đồng/căn hộ khiến giới đầu cơ nhà đất không thể đứng ngoài cuộc. "Đánh hơi" thấy sự béo bở của thị trường mới mẻ này, các đối tượng kinh doanh bất động sản đã nhảy vào để kiếm chác, kích thích việc mua bán nhà thu nhập thấp, bất chấp quy định và cảnh báo của cơ quan chức năng: Nếu phát hiện việc mua bán nhà thu nhập thấp, ngoài biện pháp xử lý hành chính sẽ thu hồi lại căn hộ.

Phối cảnh dự án nhà thu nhập thấp CT1 Ngô Thì Nhậm, Hà Đông, Hà Nội.

Xét về phía người mua nhà thu nhập thấp. Cái giá từ 500-600 triệu đồng/căn hộ trên dưới 50m², với những công chức có thu nhập trên 5 triệu đồng/tháng, còn trầy trật trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, nói gì đến công nhân, người lao động, lương tháng đã thấp hơn, lại phải lo đủ các khoản, trong đó một khoản quan trọng để trả tiền thuê nhà ở, thì giấc mơ nhà thu nhập thấp, dù là "trái ngọt" nhưng cũng quá đỗi xa vời so với đồng lương mà họ được hưởng.

Không đủ tiền để mua nhà thu nhập thấp, đương nhiên người đủ tiêu chuẩn "thu nhập thấp" sớm muộn sẽ tìm cách bán suất để kiếm tiền chênh lệch, phục vụ những nhu cầu thiết yếu khác trong cuộc sống. Và khoản chênh lệch gấp đôi so với giá gốc này đương nhiên cũng hút một số người không phải là người có thu nhập thấp, tìm cách "lách" quy định, tiêu cực với chính quyền địa phương trong việc xác nhận  hồ sơ đủ "chuẩn" thu nhập thấp, khó khăn về nhà ở để được xét duyệt mua nhà.

Những sơ hở bị lợi dụng

Những tiêu chí, quy định cụ thể về tiêu chuẩn, điều kiện đối với đối tượng được mua nhà ở cho người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị là rất rõ ràng. Theo Thông tư hướng dẫn số 36/TT-BXD của Bộ Xây dựng thì đối tượng được mua nhà thu nhập thấp phải chưa có nhà ở, hoặc có nhưng diện tích quá chật (bình quân dưới 5m² sử dụng/người). Hoặc diện tích khuôn viên đất của nhà ở đó thấp hơn tiêu chuẩn diện tích đất tối thiểu thuộc diện được phép cải tạo, xây dựng theo quy định của UNBD cấp tỉnh... Chưa được Nhà nước hỗ trợ về nhà ở, đất ở dưới mọi hình thức. Người mua phải có hộ khẩu hoặc đăng ký tạm trú tại tỉnh, thành nơi có dự án. Người mua nhà thu nhập thấp chỉ được bán sau 10 năm sử dụng.

Tiêu chuẩn đặt ra là vậy, nhưng thực tế hiện nay, do quy định về minh bạch tài sản chưa chặt chẽ nên không tránh khỏi hiện tượng gian dối, tiêu cực trong kê khai và xác nhận đủ những điều kiện trên. Có trường hợp sở hữu nhiều nhà ở nơi khác nhưng tại nơi đăng ký hộ khẩu thì lại đang ở nhờ. Rất nhiều trường hợp người dân  mặc dù đã có nhà ở nơi khác nhưng không chuyển hộ khẩu về nơi ở mới. Như ở các quận trung tâm, nếu chỉ chiếu  theo quyển sổ hộ khẩu thì nhiều gia đình vẫn còn tập trung mấy thế hệ trong một căn hộ chật hẹp thừa "tiêu chuẩn dưới 5m²/người". Nguyên nhân là con cái lấy vợ, lấy chồng nơi khác, có nhà ở đàng hoàng rồi nhưng "khẩu" thì vẫn ở lại nơi cũ, rồi khi sinh con, tiếp tục nhập về để "ghi tên" phục vụ việc xin học đúng tuyến vào trường điểm.

Một khi người kê khai đã có sự gian dối, thì ắt sẽ xảy ra tiêu cực, tham nhũng trong việc xác nhận ở địa phương. Người mua nhà sẵn sàng bỏ ra một khoản tiền để "hối lộ" người xác nhận nhằm đạt được cái lợi lớn hơn khi được xét duyệt mua nhà.  Hoặc vì nể nang, chính quyền địa phương đã xác nhận cho người không trong diện "thu nhập thấp"...

Đến nay, theo đại diện Sở Xây dựng Hà Nội, qua kiểm tra, dự án thí điểm tại Ngô Thì Nhậm, Hà Đông chủ đầu tư đã thực hiện nghiêm túc các quy định của thành phố và đến thời điểm này, chưa phát hiện trường hợp vi phạm nào. Nhưng đó mới chỉ là kiểm tra trên hồ sơ. Mới đây, TP Hà Nội cũng đã yêu cầu lãnh đạo Ủy ban nhân dân các phường nâng cao trách nhiệm trong việc xác nhận hộ khẩu, nhân khẩu và tình trạng nhà ở cho người có nhu cầu mua, thuê, thuê mua nhà ở loại này với các nội dung cụ thể như: Xác nhận rõ chưa có nhà ở, hoặc đã có nhà ở nhưng diện tích ở bình quân dưới 5m²/người và chỉ được xác nhận 1 lần duy nhất cho mỗi hộ gia đình.

Trong số những người nộp hồ sơ, liệu tất cả có thật sự là người thu nhập thấp?

Thành phố cũng khuyến cáo các đối tượng thuộc diện được mua nhà ở thu nhập thấp tự chịu trách nhiệm về tính xác thực đã kê khai. Nhưng theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, một khi còn hiện tượng đầu cơ nhúng tay vào "thị trường" nhà thu nhập thấp, thì các đối tượng vẫn tìm cách "lách" quy định để trục lợi.

Có ý kiến cho rằng không nên bán nhà thu nhập thấp mà chuyển sang cho thuê nhà như đã áp dụng với đối tượng học sinh, sinh viên và công nhân các khu công nghiệp. Phương án này nghe ra cũng có vẻ hợp lý, nhưng xét về toàn diện cũng không ổn. Thứ nhất, đối tượng học sinh, sinh viên thuê nhà ở trong một thời gian nhất định. Việc thuê nhà sẽ không có tính ổn định, lâu dài như mua nhà. Thứ hai, nếu cho thuê thì giá thuê sẽ như thế nào để phù hợp với người thu nhập thấp, lại đảm bảo không làm khó cho chủ đầu tư trong việc "thu về" để bù đắp vào kinh phí đã đầu tư xây dựng?

Vậy, giải pháp nào để chính sách nhà ở cho người thu nhập thấp ngày càng phát triển, phục vụ nhu cầu nhà ở của người dân, lại phòng ngừa được tiêu cực?

Tăng cường giám sát hay giải pháp "miếng bánh cắt nhỏ"?

Việc điều tra, xử lý đối tượng lợi dụng chính sách bán nhà thu nhập thấp để mua đi bán lại, trục lợi cá nhân đang được Cơ quan Công an làm rõ. Song đây chỉ là một biện pháp "rào dậu" khi đã có sự cố xảy ra. Vấn đề quan trọng ở đây là hệ thống văn bản pháp lý toàn diện để quản lý những khu nhà thu nhập thấp này, đến nay chưa được thành phố ban hành.

Để phòng ngừa việc kê khai gian dối và tiêu cực trong xác nhận hồ sơ mua nhà thu nhập thấp, nên chăng ngoài việc xác nhận của chính quyền địa phương, cần phải công khai hóa danh sách những đối tượng sẽ được mua nhà thu nhập thấp tại nơi đang cư trú, nơi đăng ký hộ khẩu thường trú. Việc làm này vừa đảm bảo công khai, minh mạch, vừa phát huy vai trò giám sát của các đoàn thể và nhân dân. Đây là một "kênh" thông tin hết sức quan trọng trong việc phát hiện hiện tượng gian lận trong kê khai hồ sơ và tiêu cực, tham nhũng trong việc xét duyệt.

Đồng thời, thành phố cần ban hành quy chế, yêu cầu bắt buộc những người đã được mua nhà thu nhập thấp, trong thời gian bao nhiêu lâu thì phải chuyển đến ở và chuyển hộ khẩu đến nơi ở mới. Việc kiểm tra những người sinh sống trong nhà thu nhập thấp là hết sức cần thiết để đảm bảo "chính chủ", đúng đối tượng. Nếu phát hiện không đúng người ở, trước mắt chủ đầu tư có quyền "cắt" tiêu chuẩn sinh hoạt  như điện, nước... trước khi cơ quan chức năng vào cuộc xử lý.

Một ý kiến được đông đảo người dân đồng tình,  là để người thu nhập thấp có cơ hội mua được nhà, nên chăng thu hẹp diện tích các căn hộ từ 50-60m² trở lên như hiện nay xuống 30-40m² để vừa tiền với người mua. "Cái bánh cắt nhỏ thì nhiều người được hưởng" - quan điểm này trùng với đề án của Công ty TNHH Địa ốc Đất Lành (TP HCM) đề xuất với Bộ Xây dựng được xây dựng nhà cho người thu nhập thấp gồm 2 loại: loại căn hộ 20m² (dành cho một người) và căn hộ 40m² (dành cho hai người).

Theo tính toán của Đất Lành, với tỷ lệ dân số từ 18-34 tuổi chiếm hơn 28% dân số cả nước, trong số này lại có hơn 50% là người độc thân, các đối tượng này do hạn chế về thu nhập, chưa có tích lũy nên khả năng có thể sẽ chỉ mua được hoặc mua trả góp với những căn hộ giá trên, dưới 300 triệu đồng. Đây là mức giá thực sự thích hợp với túi tiền của người thu nhập thấp