Những vụ ám sát liên quan đến chính trị gia ở Mexico

• Băng đảng ma túy Mexico và vụ mất tích bí ẩn
• Mexico đạt kỷ lục mới về...số vụ giết người
• Mexico điều tra hơn 2.000 vụ giết người chỉ trong một tháng

Ngay vừa mới tiến hành chiến dịch tranh cử chức thị trưởng thành phố nhỏ Guachochi miền bắc Mexico, Magda Rubio bất ngờ nhận được cuộc gọi điện thoại di động với giọng nói khủng khiếp: “Rút lui đi hoặc là bị giết chết”.

Magda Rubio nhận được 4 cuộc gọi như thế kể từ tháng 1-2018 với cùng một giọng nói của một người đàn ông giấu tên. Guachochi nằm ở vùng núi thuộc bang Chihuahua,  được coi là con đường chính buôn lậu heroin ở Mexico. Để giữ an toàn tính mạng, hiện nay Magda Rubio được 2 vệ sĩ vũ trang bảo vệ suốt ngày đêm.

Tội phạm ma túy đứng sau những vụ ám sát

Hàng loạt vụ ám sát liên quan đến chính trị xảy ra ở Mexico khi cả nước chuẩn bị cho cuộc bầu cử tổng thống cũng như các chức vụ khác dự kiến diễn ra vào đầu tháng 7-2018. Theo số liệu từ công ty tư vấn an ninh Etellekt ở Mexico City và hãng tin Reuters, ít nhất 82 ứng cử viên và giới chức cao cấp bị giết chết kể từ khi mùa tranh cử bắt đầu vào tháng 9-2017.

Duncan Wood, Giám đốc Viện Mexico thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Woodrow Wilson.

Mới đây nhất có 4 người bị giết chết, trong đó bao gồm Juan Carlos Andrade Magana – ứng cử viên tái tranh cử vào vị trí thị trưởng Jilotlan de los Dolores thuộc bang Jalisco miền tây Mexico. Thi thể nhiều vết đạn của Andrade được phát hiện bên trong chiếc ô tô Toyota Prius của ông tại vùng ven thành phố vào buổi sáng ngày 15-4-2018.

Các công tố viên vẫn trong điều tra vụ án mạng và chưa có lệnh bắt giữ nào được phát ra. Các nạn nhân đều là thành viên nhiều đảng phái chính trị lớn và nhỏ và phần đông đang tham gia tranh cử vào các vị trí lãnh đạo địa phương. Giới chuyên gia an ninh Mexico nghi ngờ các băng nhóm tội phạm ma túy đứng đằng sau hàng loạt vụ ám sát bằng súng này.

Theo giáo sư Vicente Sanchez, Đại học Colegio de la Frontera Norte ở thành phố Tijuana, các cartel ma túy muốn gây ảnh hưởng đến mọi tòa thị chính trên khắp cả nước và loại bỏ những người chống lại chúng.

Sanchez phân tích: “Các cartel ma túy muốn chắc chắn rằng chính quyền mới sắp tới sẽ giúp chúng duy trì quyền lực và đó là lý do xảy ra hàng loạt vụ ám sát”. Theo giới quan sát quốc tế, làn sóng ám sát liên quan đến chính trị đang đe dọa nặng nề nền dân chủ và hệ thống luật pháp Mexico. Duncan Wood, giám đốc Viện Mexico thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Woodrow Wilson ở Washington (Mỹ), phát biểu: “Giới chức chính quyền địa phương và cấp bang đang bất lực trong khi các lực lượng an ninh liên bang không thể hiện diện ở khắp nơi. Điều cấp thiết hiện nay là tăng cường bảo vệ giới chính khách và chống tội phạm có tổ chức”.

Bạo lực trước bầu cử đặc biệt tăng mạnh tại bang Guerrero miền nam Mexico với ít nhất 8 ứng cử viên bị giết chết trong 6 tháng qua. Một số cartel ma túy mới nổi như là Los Ardillos (Những con sóc) và Los Tequileros (Những sâu rượu Tequila) đang cố sức kiểm soát hoạt động buôn lậu ma túy và tống tiền.

Đầu tháng 4-2018, Abdon Castrejon Legideno - cảnh sát trưởng thành phố Chilapa bang Guerrero – bị bắn chết trong khi đang tuần tra và người phát ngôn bang tuyên bố đã bắt giữ nghi phạm gần hiện trường án mạng cùng với khẩu súng 9mm trong tay. Những vụ án mạng liên quan đến chính trị liên tiếp xảy ra gây đau đầu cho Đảng Cách mạng Định chế (PRI) cầm quyền và tổng thống Enrique Pena Nieto. Pena Nieto không được tranh cử nhiệm kỳ thứ 2 theo hiến pháp Mexico và nhân vật có triển vọng kế nhiệm ông là Jose Antonio Meade.

Magda Rubio.

Năm 2017, Mexico “lập kỷ lục” với gần 29.000 vụ án mạng chủ yếu do tội phạm có tổ chức gây ra. Một số ứng cử viên không dám công khai bình luận về những vụ giết người do sợ bị trả thù. Nhưng chỉ có nữ ứng cử viên Magda Rubio, 42 tuổi, ở bang Guachochi là dám lên tiếng chỉ trích sự đe dọa tính mạng nhằm vào mình. Rubio, luật sư và nhà hoạt động nhân quyền, là ứng cử viên độc lập mong muốn cải thiện cuộc sống dân bản địa Raramuri nghèo khổ cùng cực trong khu vực. Do đó, bà nghi ngờ kẻ đe dọa ám sát không muốn có sự thay đổi nào trong khu vực.

Thành phố Guachochi nằm ngay trung tâm khu vực gọi là “Tam giác Vàng” - giữa 3 bang Chihuahua, Sinaloa và Durango – với rất nhiều cánh đồng trồng cần sa. Hiện nay, 2 vệ sĩ vũ trang luôn theo sát Rubio như hình với bóng. Nhưng, Rubio vẫn lo ngại cho tính mạng bản thân bởi vì bọn tội phạm ma túy đã thâm nhập sâu vào các lực lượng an ninh. Mặc dù vậy, Rubio vẫn bất chấp tất cả và mong muốn chứng minh cho 4 đứa con của bà cùng với những phụ nữ khác thấy rằng thể chế chính trị Mexico vẫn hoạt động hiệu quả. Rubio tuyên bố với báo chí: “Tôi sẽ không rời đi đâu cả. Tôi vẫn ở đây bởi vì tôi muốn thay đổi đất nước tôi”.

Hàng loạt thị trưởng mất tích và bị ám sát trong nhiều năm qua

Năm 2016, nữ thị trưởng Gisela Mato bị bắn một viên đạn vào đầu chỉ một ngày sau khi tuyên thệ nhậm chức. Ở Mexico, những người can đảm đối đầu với các băng nhóm tội phạm ma túy chắc chắn sẽ có kết cục đau lòng như Maria Santos Gorrostieta – nữ thị trưởng thành phố Tiquicheo gồm 13.000 dân thuộc bang Michoacan miền tây nước này.

Leticia Quezada, nữ Chủ tịch Liên minh Quốc gia Các Tòa thị chính Mexico.

Trở lại năm 2008, lúc cao điểm của cuộc chiến tranh ma túy tại bang Michoacan, Santos cam kết chiến đấu chống lại các băng nhóm ma túy hung bạo hoạt động ngày càng lộng hành tại thành phố Tiquicheo. Đó là lý do thúc đẩy bọn tội phạm muốn ra tay sát hại bà ngay lập tức.

Chúng bị thất bại 2 lần, nhưng cũng giết chết chồng của Santos ngay từ lần đầu tiên. Santos may mắn sống sót khi bị tấn công lần thứ hai với những vết sẹo khủng khiếp trên người. Sau đó, Santos chia sẻ những hình ảnh của cuộc nổ súng nhằm minh họa bi kịch của mình. Bà phát biểu trong một cuộc phỏng vấn của báo chí: “Thân thể tôi bị tổn thương nghiêm trọng. Nhưng, tôi sẽ thức dậy vào mỗi buổi sáng nếu Thượng Đế cho phép”. Cuối cùng, Santos bị giết chết năm 2012 sau khi bà bị bắt cóc ngay giữa ban ngày ban mặt trên đường phố Morelia, thủ phủ bang Michoacan. Từ năm 2006, bạo lực liên quan đến tội phạm ma túy gia tăng và lan rộng khắp các bang của Mexico.

Sau bang Michoacan, đến lượt các bang khác như: Tamaulipas, Coahuila và Nuevo Leon – nơi diễn ra cuộc đối đầu đẫm máu giữa 2 băng đảng Zetas và Cartel Vùng Vịnh. Hiện nay, bạo lực lan đến vùng tây nam, dọc bờ biển Thái Bình Dương của Mexico. Đầu tiên là bang Guerrerro, nơi bị các cartel ma túy kiểm soát nhiều thành phố và hối lộ chính quyền địa phương. Trung tâm bạo lực mới nhất ở Mexico hiện nay là Morelos, bang gồm 1,8 triệu dân nằm giáp giới với thủ đô Mexico City. Đó là một địa phương xinh đẹp với thủ phủ Cuernavaca nổi tiếng là “thành phố của mùa xuân vĩnh cửu”.

Nhà viết tiểu thuyết Anh Malcolm Lowry và trùm tội phạm khét tiếng Sam Giancana của thành phố Chicago (Mỹ) đều yêu mến Morales. Nhưng, hiện nay Morelos đã trở thành vùng đất chết chóc. Cũng giống như những nơi khác ở Morales, thành phố Temixco nằm ở phía nam Cuernavaca, là chiến trường của 2 băng đảng ma túy nhỏ nhưng không kém phần tàn bạo, là bộ phận của 2 cartel lớn hơn – Los Rojos thuộc Cartel Vùng Vịnh và Guerreros Unidos thuộc tổ chức của trùm Beltran Leyva.

Một số thành viên Los Ardillos bị bắt giữ.

Trong ít nhất 5 năm qua, Los Rojos và Guerreros Unidos ra sức thành lập thành trì ở Morelos – một bang có tầm quan trọng về mặt địa lý bởi vì nó kết nối thủ đô Mexico City với các nhà sản xuất và phân phối ma túy dọc theo vùng bờ biển.

Trong bối cảnh tội phạm ma túy hoạt động bất chấp pháp luật, giới chức chính quyền địa phương trong khu vực hiển nhiên trở thành nạn nhân của chúng. Đó là trường hợp của Gisela Mota, người phụ nữ đầu tiên được bầu vào chức vụ thị trưởng Temixco. Mota hứa hẹn mang lại nhiều đổi mới cho Temixco cũng như phát triển thành phố thành điểm đến du lịch hấp dẫn nhất Mexico.

Nhưng, Mota không có cơ hội để thực hiện những cam kết của mình với người dân thành phố. Chỉ vài giờ sau khi nhậm chức, Mota bị bọn tội phạm bắn ngay trong căn nhà của mình. Vào ngày 2-1-2016, một nhóm gồm 7 người đàn ông trói gô những người thân của Mota và sau đó bắn 4 phát đạn vào người nữ tân thị trưởng, trong đó một viên vào đầu. Bà bị bắn chết trong phòng ngủ. Băng nhóm nào đứng đằng sau vụ sát hại Gisela Mota? Nhà báo Hector de Mauleon, người theo dõi sát sao cuộc điều tra, cho biết các thành viên của Los Rojos cho rằng Mota có thỏa thuận với nhóm Guerreros Unidos nên ra tay sát hại bà.

Thống đốc bang Morelos Graco Ramirez, người có ý muốn ra tranh cử tổng thống Mexico, nhận định động cơ giết hại Mota theo hướng khác. Theo Ramirez, tân thị trưởng Mota bị giết chết sau khi bà không chấp thuận yêu cầu của bọn tội phạm ma túy buộc phải hủy bỏ kế hoạch gọi là “Mando Unico” – một biện pháp gây tranh cãi, với nội dung chuyển giao quyền lực của hơn 2.500 lực lượng cảnh sát địa phương sang cho cảnh sát các bang.

Mục đích của kế hoạch là giảm bớt nạn tham nhũng của cảnh sát thành phố - vấn đề mà nhiều người cho đó là chướng ngại khó vượt qua được trong cuộc chiến chống lại các cartel ma túy quyền lực cùng chi nhánh của chúng ở Mexico. Theo tờ Reforma, bọn sát thủ được trả 29.000 USD để ra tay sát hại Gisela Mota.

Cảnh sát canh giữ hiện trường vụ sát hại ứng cử viên thị trưởng Santana Cruz Bahena ở tòa thị chính Hidalgotitlan, bang Veracruz, ngày 20-11-2017.

Theo một nghiên cứu năm 2016, các cartel ma túy cố gắng tập trung mọi nỗ lực để thủ tiêu luật pháp ở mọi cấp chính quyền bang, liên bang và thành phố - đặc biệt là những địa phương nằm dưới sự cai quản của những người can đảm như Maria Santos Gorrostieta hay Gisela Mota. Nếu luật pháp ở cấp địa phương không còn được tôn trọng thì cả nước Mexico sẽ rơi vào cảnh vô chính phủ.

Câu “plata o plomo” (bạc hay chì) thực tế đã trở thành chuẩn mực mới cho đại đa số giới chức cấp thành phố ở Mexico. Leticia Quezada, nữ chủ tịch Liên minh Quốc gia Các Tòa thị chính Mexico (CONAMM) đại diện cho phần đông các chính quyền địa phương, giải thích với phóng viên tờ Reforma nước này: “Trong những năm qua có đến 40% các tòa thị chính ở Mexico bị tội phạm có tổ chức đe dọa”.