Dầu mỏ, huyết quản của “Nhà nước Hồi giáo”

Giới chức Iraq cho biết, trong những tuần gần đây chiến binh ISIS vận chuyển dầu thô từ mỏ Qayara đến các cơ sở lọc dầu di động ở Syria để tinh lọc thành xăng và dầu diesel kém chất lượng, sau đó chở về bán lẻ tại Mosul, thành phố 2 triệu dân ở miền Bắc Iraq. Những chuyến hàng dầu thô xuất xứ từ mỏ Najma cũng được ISIS bán thông qua bọn buôn lậu đến thương nhân Thổ Nhĩ Kỳ với giá ước khoảng 25 USD/thùng.

Husham al-Brefkani, lãnh đạo Ủy ban Năng lượng của Hội đồng thành phố Mosul, phát biểu với báo chí: "Chúng tôi xác nhận ISIS đang vận chuyển dầu thô từ mỏ dầu Najma ở Mosul đến Syria để buôn lậu sang một trong những quốc gia láng giềng của nước này. ISIS kiếm được hàng triệu USD lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh dầu mỏ bất hợp pháp".

Nhà máy lọc dầu Baiji.

Các trạm xăng ở Mosul hiện nay đang bán nhiên liệu do bọn buôn lậu bắt tay với ISIS cung cấp, với giá từ 1 - 1,5 USD/lít tùy theo chất lượng - tức cao hơn mức giá trước đây gấp 3 lần, theo một chủ trạm xăng thành phố. Trước khi rơi vào tay chiến binh ISIS, mỏ dầu Qayara - ước tính trữ lượng khoảng 800 triệu thùng dầu - cung cấp 7.000 thùng dầu thô/ ngày và sau đó nhà máy lọc dầu sản xuất gần 16.000 thùng dầu tinh lọc/ ngày.

Nhà máy lọc dầu Qayara và cơ sở thứ 2 nhỏ hơn ở Kasak, phía bắc Mosul, ngưng hoạt động sau khi toàn bộ nhân viên chạy trốn ISIS. Tuy nhiên, mỏ dầu Qayara vẫn tiếp tục được bơm lên sau khi ISIS yêu cầu các nhân viên Iraq ở lại vị trí để duy trì sản xuất với hứa hẹn sẽ bảo vệ họ.

Theo báo cáo của giới chức Iraq, từ giữa tháng 6/2014, chiến binh ISIS và các nhóm phiến quân khác đã giành quyền kiểm soát Nhà máy lọc dầu Baiji lớn nhất Iraq - nằm ở tỉnh Salahuddin, cách thủ đô Baghdad 210km về phía bắc - nhưng vẫn đảm bảo không gây thiệt hại cho cơ sở cung cấp 1/3 sản lượng dầu tinh lọc cho đất nước.

Các chuyên gia nhận định, Nhà máy lọc dầu Baiji sẽ là nguồn lợi tài chính đáng kể giúp phiến quân duy trì sự chiếm đóng các khu vực phía bắc Iraq.

Chiến binh lực lượng Peshmerga canh gác bên trong một nhà máy lọc dầu.

Theo ước tính của chuyên gia, trong nửa đầu tháng 7, ISIS đã kiếm được khoảng 10 triệu USD từ hoạt động buôn lậu dầu thô và nhiên liệu tinh lọc. Được biết, chỉ riêng hoạt động buôn lậu nhiên liệu vào khu vực cộng đồng người Kurd và Iran, ISIS đã kiếm được 1 triệu USD/ngày.

Một thương nhân và chủ sở hữu công ty vận tải biển ở Mosul cho biết, ông mua 150 thùng dầu thô từ ISIS với giá 6.000 USD. Ngoài buôn lậu dầu thô và nhiên liệu tinh lọc, ISIS còn kiếm tiền dễ dàng bằng hoạt động thu thuế những chiếc ôtô và xe tải chở hàng hóa đến thành phố Mosul. Một xe tải lớn phải đóng thuế cho phiến quân 400 USD, còn những xe tải nhỏ hơn chịu mức 100 USD và ôtô là 50 USD nếu cũng chở hàng hóa!

Ahmed Younis, chuyên gia Iraq về các nhóm vũ trang, nhận định: phiến quân ISIS đang cố thiết lập một "nhà nước kinh tế" dựa vào nguồn tài chính đang gia tăng và các cơ sở hạ tầng quan trọng nằm dọc theo biên giới Iraq - Syria trị giá hàng tỉ USD thuộc quyền kiểm soát của bọn chúng. Younis phát biểu: "Biết đâu trong tương lai ISIS sẽ mua cổ phiếu trên sàn giao dịch hàng hóa NYMEX? Mọi thứ đều có thể".

Ở miền Nam Iraq, ISIS còn kiểm soát 2 mỏ dầu khác nằm ở phía tây thành phố Tikrit, quê nhà của Saddam Hussein. Trong đó, mỏ dầu Ajil sản xuất 25.000 thùng dầu thô/ngày cho nhà máy lọc dầu Kirkuk, và gần 5 triệu m3 khí đốt/ngày cho Nhà máy điện Kirkuk.

Khí đốt vẫn tiếp tục được dẫn đến Nhà máy điện Kirkuk - nơi cung cấp năng lượng cho nhiều địa phương trong khu vực - bởi vì ISIS cũng muốn tránh sự thiếu hụt năng lượng. Phiến quân chỉ lấy một lượng nhỏ dầu từ mỏ Ajil do sợ kỹ thuật khai thác thô sơ của chúng sẽ làm khí đốt bắt lửa. Mỏ dầu nhỏ khác rơi vào tay ISIS là mỏ Himreen - với trữ lượng từ 5.000 - 6.000 thùng dầu/ngày khai thác từ 5 giếng dầu đang hoạt động.

Các chiến binh ISIS trong thành phố Baiji, nơi có nhà máy lọc dầu lớn nhất Iraq.

Theo tiết lộ từ một sĩ quan an ninh Iraq, những chiếc xe tải được sử dụng để buôn lậu dầu thô từ 2 mỏ Ajil và Himreen vào khu vực cộng đồng người Kurd ở Iraq và Iran, trong khi đó, lực lượng Peshmerga của người Kurd nhắm mắt làm ngơ. Tuy nhiên, lực lượng an ninh quốc gia Iraq cũng như Peshmerga bắt đầu ngăn chặn hoạt động buôn lậu dầu thô của ISIS từ ngày 12/7. Quân đội sử dụng máy bay trực thăng đánh bom những đoàn xe tải buôn lậu của ISIS từ thành phố Tikrit chạy về hướng đông, trong khi đó Peshmerga bắt giữ những chiếc xe tải chạy vào vùng lãnh thổ do họ chiếm đóng.

Người phát ngôn Sabah Nouri của chính quyền Iraq tuyên bố: "Chúng tôi đã phá hủy hơn 50 chiếc xe tải buôn lậu dầu thô. Những cuộc tấn công bằng máy bay trực thăng giúp cắt đứt được nguồn tài chính quan trọng của bọn khủng bố".

Sallal Abdul Tuz Khuramto, Thị trưởng Tuz Khuramto - thị trấn đa sắc tộc nằm trên con đường giữa Tikrit, khu vực người Kurd và Iran - cho biết trong những ngày gần đây hoạt động buôn lậu của ISIS đã bị ngăn chặn đáng kể