Hé mở sự can thiệp của Mỹ vào bầu cử Chile năm 1964

Theo những tài liệu vừa được giải mật, chiến dịch tuyệt mật của Mỹ nhằm ủng hộ đảng Dân chủ Cơ đốc giáo của Frei bắt đầu từ tháng 4/1964 theo đề nghị của trợ lý Tổng thống Kennedy - Richard Goodwin - và đại sứ Mỹ tại Chile lúc đó. Sự can thiệp này được thực hiện bằng cách Mỹ bí mật tuồn tiền cho các quỹ tranh cử của Frei sao cho Frei và các quan chức trong đảng Dân chủ Cơ đốc giáo của ông ta biết đó là tiền của Mỹ nhưng lại không có một bằng chứng cụ thể nào.

Để chuẩn bị cho cuộc bầu cử năm 1964, tháng 10/1963, đội quân bán cầu Tây của CIA đã đề xuất một “chương trình hành động chính trị cụ thể tại Chile” nhằm nâng cao khả năng thắng cử của đảng Dân chủ Cơ đốc giáo. Người đứng đầu lực lượng Tây bán cầu của CIA J.C. King đã đề xuất ý kiến quỹ này phải được cung cấp theo một cách thức sao cho Frei vẫn biết đó là tiền có nguồn gốc từ Mỹ mà vẫn cho phép Mỹ có thể phủ nhận trong trường hợp cần thiết, nhờ thế CIA có thể gây ảnh hưởng đối với đảng Dân chủ Cơ đốc giáo mà vẫn không bị cộng đồng quốc tế lên án.

Vào ngày 26/3/1964, người phụ trách chương trình tranh cử của Frei đã có cuộc tiếp xúc với các quan chức của đại sứ quán Mỹ để bàn về ngân sách tranh cử tới 1,5 triệu USD trong khi ngân quỹ của đảng chỉ còn 500.000 USD. Một bản ghi nhớ trong cuộc họp này chỉ rõ: “Phía Chile đã đề nghị Chính phủ Mỹ bù cho khoản thâm hụt trong ngân quỹ tranh cử của đảng lên tới 1 triệu USD trong thời gian từ nay (ngày 26/3/1964) tới thời điểm bầu cử".

Sau đó, vào ngày 2/4, nhóm công tác đặc biệt của Nhà Trắng - nhóm chuyên thực hiện các chương trình bí mật - đã nhóm họp tại văn phòng ở Nhà Trắng và giao cho CIA nhiệm vụ tài trợ chương trình tranh cử của đảng Dân chủ Cơ đốc giáo với một điều kiện: CIA phải đảm bảo đảng của Frei biết được nguồn gốc của số tiền bí mật này nhưng không được để lại bằng chứng gì.

Ngày 14/5, nhóm đặc biệt này đã quyết định thông qua khoản tiền viện trợ bí mật lên tới 1,25 triệu USD để cho phép đảng Dân chủ Cơ đốc giáo có thể tranh cử với toàn bộ khả năng của mình. Ngày 23/6, chính quyền Johnson đã thông qua một khoản viện trợ 500.000 USD nữa cho Frei để duy trì “tốc độ và nhịp độ của chương trình tranh cử”. Trong một bản ghi nhớ đặc biệt gửi cố vấn an ninh quốc gia McGeorge Bundy, một trợ lý của ông ta đã viết: “Chúng ta không thể thua trong cuộc bầu cử này, chính vì thế tôi nghĩ chúng ta không nên tính tới việc tiết kiệm”.

Tổng cộng, CIA đã sử dụng 2,6 triệu USD trực tiếp cho cuộc vận động tranh cử này. Ngoài ra, một khoản tiền 3 triệu USD nữa còn được sử dụng cho các hoạt động chống phá chương trình tranh cử của Allende nhằm tách cử tri Chile khỏi liên minh FRAP của Allende.

Frei thừa nhận

Tài liệu vừa được giải mật này đã chấm dứt cuộc tranh cãi kéo dài tại Chile rằng liệu Frei có biết về việc mình được CIA hậu thuẫn hay không. Vào ngày 4/5/1964, Frei đã có cuộc gặp với trưởng chi nhánh CIA tại Chile. Trong một bản ghi nhớ gửi tới Nhà Trắng thông qua các kênh thông tin của CIA, Jova, một trợ lý của Frei đã khẳng định: Frei đã bày tỏ sự lo lắng khi thấy một nhà doanh nghiệp không tiết lộ danh tính đã thảo luận về việc chuyển khoản tiền 1 triệu USD từ Chính phủ Mỹ vào quỹ tranh cử của ông ta. Frei hy vọng rằng tất cả những người có trách nhiệm cần cực kỳ thận trọng trong phát ngôn  các vấn đề có liên quan đến việc trợ giúp tài chính từ phía Mỹ vì sự dính líu của ông ta tới Chính phủ Mỹ hay các công ty Mỹ đều có nghĩa sự nghiệp chính trị của ông ta sẽ đổ vỡ.

Sau chiến thắng của Frei ngày 4/9/1964, ủy ban 303, tên mới cho một nhóm liên cơ quan chịu trách nhiệm về các chiến dịch bí mật của Chính phủ Mỹ, đã nhóm họp và thảo luận về việc đóng góp ngân quỹ của Mỹ trong cuộc bầu cử tại Chile. Theo những chi tiết của cuộc họp này, ông Bundy phát biểu: “Chúng ta cần khen ngợi những người đã góp sức vào thành công của cuộc bầu cử tại Chile”.

Giám đốc CIA John McConne nhận xét rằng "chính những cử tri Chile cũng xứng đáng được khen ngợi". Một bản báo cáo đặc biệt của CIA về vị tổng thống mới của Chile đã viết: “Sự may mắn cộng với việc được tham mưu hợp lý, Frei sẽ trở thành một nhà lãnh đạo xuất sắc, một nguyên thủ quốc gia nổi tiếng tại Mỹ Latinh và là một người bạn cực kỳ quý giá của nước Mỹ".

Sau cuộc bầu cử này, CIA và Bộ Ngoại giao Mỹ tiếp tục tranh luận về việc sẽ gây ảnh hưởng với Frei như thế nào. Ngày 30/9, trong cuộc họp giữa các quan chức Bộ Ngoại giao và CIA, người phụ trách các chiến dịch đặc biệt của CIA được thông báo rằng, Ngoại trưởng Dean Rusk “không muốn chúng ta tham gia vào sự can dự của Chính phủ Mỹ đối với Chính phủ Frei để sử dụng lợi thế giành được thông qua việc tài trợ cho đảng Dân chủ Cơ đốc giáo trong quá trình tranh cử". Fitzgerald cho biết, quyết định này khiến ông ta không hài lòng còn trợ lý Ngoại trưởng Thomas Mann thì cho CIA biết, ông ta nghi ngờ chỉ thị của Rusk và cho rằng “nó không phải là tiếng nói thật".

Tài liệu mới được giải mật còn tiết lộ những chính sách của Bộ Ngoại giao Mỹ dẫn tới cuộc đảo chính tại Brazil năm 1964, nhưng hàng trăm trang báo cáo của CIA về chiến dịch tuyệt mật ủng hộ một cuộc đảo chính quân sự tại nước này vẫn chưa được giải mật