Loạt hình ảnh tiết lộ IS phá hoại cổ vật Bảo tàng Iraq

Bà Irina Bokova, Tổng Giám đốc Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục Liên Hiệp Quốc (UNESCO), cho biết Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol) và giới chức bảo tồn di sản văn hóa đang nghiên cứu những biện pháp cụ thể để ngăn chặn hoạt động phá hoại cũng như buôn lậu cổ vật của các nền văn minh cổ xưa Iraq.

Hình ảnh video cho thấy một người mặc đồ đen đứng trong một khu vực khảo cổ nằm bên trong thành phố Mosul, phá hủy bức tượng con bò có cánh - nữ thần bảo hộ Assyria có niên đại từ thế kỷ thứ 7 trước CN. Mardean Isaac, nhà văn Assyria và thành viên của A Demand for Action, phát biểu: "Khi nhìn thấy đoạn video, mọi người sẽ cảm thấy tức giận đến điên cuồng giống như khi nhìn thấy một người đang bị tra tấn".

A Demand for Action là tổ chức bảo vệ các quyền của người Assyria và các tộc người thiểu số khác sống ở Syria và Iraq. Amir al-Jumaili, giáo sư khảo cổ học ở Mosul, khẳng định với Hãng tin AP rằng, 2 địa điểm xuất hiện trong video là nhà bảo tàng thành phố và Nirgal Gate - một trong vài cổng đến Nineveh, thủ đô của đế chế Assyria cổ xưa.

Đền thờ Nhà tiên tri Younis ở Mosul bị IS phá hủy.

Khi những toán chiến binh IS tràn vào những vùng đất rộng lớn ở miền Bắc Iraq, hơn 1 triệu người  phải rời bỏ nhà cửa lánh nạn và nhiều người trong số đó xuất thân từ các cộng đồng tôn giáo thiểu số lâu đời ở địa phương. Không chỉ phá hủy nhà cửa và đền thờ, IS còn đe dọa cả di sản văn hóa cổ của người Cơ Đốc giáo, sắc tộc Yazidi cùng với các nhóm thiểu số khác.

Bà Irina Bokova phát biểu trong một cuộc phỏng vấn trong dịp viếng thăm thành phố Erbil ở miền Bắc Iraq: "Cùng với sự phá hoại cơ sở vật chất, bọn chúng muốn hủy diệt cả ký ức về những nền văn hóa khác nhau".

Giới chức Iraq và các tổ chức quốc tế cho biết rất khó để xác định có tất cả bao nhiêu di tích văn hóa và tôn giáo bị gây tổn hại hay hủy hoại trong những vùng đất rộng lớn miền Bắc Iraq sau khi rơi vào tay phiến quân IS. Tuy nhiên, có thể xác định được ít nhất 2 nhà thờ ở thành phố Mosul, một số đền thờ của người Shiite và một ngôi đền cổ của người Yazidi bị IS hủy hoại.

Bức tượng nhà thơ Abu Tammam ở Mosul bị IS phá hủy.

Theo giới chức Iraq, một di tích mới bị phá hủy vào năm 2014 là đền thờ Imam al-Daur ở phía bắc thành phố Samarra nằm cách thủ đô Baghdad 125 km về phía bắc - đó là ngôi mộ cổ từ thế kỷ 11 của một lãnh đạo tôn giáo người Shiite. Bà Bokova cũng báo cáo lần đầu tiên có bằng chứng về sự phá hoại di tích Nimrud - thủ đô của đế quốc cổ Assyria nằm ở thượng nguồn sông Tigris ngày nay. Ngoài ra, Bokova cũng cảnh báo hiện tượng IS đánh cắp và buôn lậu cổ vật ra khỏi đất nước Iraq.

Một số chuyên gia đánh giá IS kiếm được hơn 200 triệu USD từ hoạt động cướp bóc các di tích văn hóa cổ, nhưng bà Bokova cho rằng con số có thể cao hơn nhiều. Bokova thông báo: UNESCO đã đề nghị Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (UNSC) có những biện pháp mới để kiểm soát hoạt động buôn lậu cổ vật, tương tự như những gì đã làm trong chiến tranh Iraq năm 2003 khi nạn cướp phá các nhà bảo tàng cùng với những địa điểm khảo cổ diễn ra lan tràn.

Liên Hiệp Quốc (LHQ) cũng đang làm việc với Interpol, các cơ quan hải quan quốc gia, nhà bảo tàng và nhà đấu giá trong nỗ lực ngăn chặn các cổ vật cướp bóc bị bán ra thị trường. Thêm vào đó, UNESCO cũng khẩn trương xúc tiến kế hoạch xây dựng lại những di tích văn hóa trên khắp thế giới bị những kẻ Hồi giáo cực đoan phá hoại - bao gồm những lăng tẩm ở thành phố cổ Timbuku của Mali được vào danh sách Di sản Thế giới của LHQ. Nhưng sự mất mát không gì bù đắp được là "di sản phi vật thể".

Chiến binh IS dùng búa tạ đập phá một bức tượng cổ…

Irina Bokova trình bày: "Chúng tôi vẫn tiếp tục xây dựng lại, song không thể phục hồi được những giá trị truyền thống và di sản văn hóa bởi một khi bị hủy diệt thì sẽ biến mất mãi mãi".

Ngày 26/6/2014, Bộ Văn hóa Iraq đã tổ chức một cuộc biểu tình phản đối tại Nhà Bảo tàng Quốc gia Iraq nhằm phát đi một thông điệp chống IS ra toàn thế giới. Cuộc biểu tình có sự tham gia của nhiều trí thức, nhà nghiên cứu và những người quan ngại đến các vấn đề khảo cổ và di sản văn hóa. IS đã xóa sạch nền văn hóa ở Mosul, đánh sập 3 bức tượng nơi trung tâm thành phố - trong đó có bức tượng nhà thơ Abu Tammam (803 - 845) được tạo ra bởi nhà điêu khắc Nidaa Kadhem năm 1970.

...và dùng khoan điện phá hủy một bức tượng khác.

Hai bức tượng khác là nhạc sĩ Othman al-Mosul (1854 - 1923) và "Thiếu nữ Mùa xuân" của nhà điêu khắc Fawzi Ismail hoàn thành năm 1969 và 1975.  Các tay súng cực đoan IS còn cướp phá tan tành ngôi mộ cổ của nhà sử học Ezzedine Abi al-Hassan al-Jarazi (1160 - 1233) ở thành phố Mosul.

Bakr Hama Siddiq, Chủ tịch Ủy ban Thượng viện Iraq về di tích cổ, kêu gọi chính quyền Baghdad cần có "những biện pháp khẩn cấp nhằm ngăn chặn ngay hành động phá hoại và cướp bóc di tích của IS và bảo vệ di sản văn hóa của nhân dân Iraq".