Một cựu Giám đốc Thư viện đánh cắp hàng ngàn cổ thư

Thủ phạm chính trong vụ biến mất hàng ngàn cuốn sách cổ không ai khác hơn là Marino Massimo De Caro 39 tuổi, cựu Giám đốc Thư viện Girolamini và nhân vật trung tâm của mạng lưới những người trung gian, nhà buôn sách và cả những chuyên viên bảo quản không thật thà. Ngoài ra, 13 người khác cũng bị buộc tội trong đó một linh mục.

Không ai biết được chính xác bao nhiêu cuốn sách bị mất do thư viện không có bảng danh mục đầy đủ nhưng các công tố viên so sánh vụ đánh cắp với sự hủy diệt thành phố Dresden trong Thế chiến II.

Năm 2012, chính quyền Italia đã thu hồi hơn 1.000 cuốn sách cổ được tìm thấy trong một nhà kho nhỏ ở thành phố Verona và từ đó truy ra thủ phạm là De Caro. Fabrizio Govi, Chủ tịch Hiệp hội Những nhà buôn sách cổ Italia (IABA), nhận định đây là vụ bê bối liên quan đến sách cổ lớn nhất trong hai thế kỷ qua.

Theo các chuyên gia, sách cổ có giá trị cao cho nên đã làm động lòng tham của một số người. Ví dụ, mới đây “Bay Psalm Book” - cuốn sách đầu tiên được in bằng tiếng Anh ở Bắc Mỹ - được bán với giá cao nhất tại một phiên đấu giá là 14.165.000 USD! Năm 2012, Hiệp hội Quốc tế những nhà buôn sách cổ (IAAB) phát đi cảnh báo đến những người mua bán sách để tìm kiếm những cuốn sách Italia có xuất xứ từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVII.

Hiện thời, các công tố viên thành phố Naples đang tập trung vào giới buôn bán sách hiếm và những nhà sưu tập tìm mua những cuốn sách mà họ biết thuộc bộ sưu tập của Thư viện cổ Girolamini. Giovanni Melillo, công tố viên lãnh đạo cuộc điều tra, cho biết nguyên tắc "không hỏi, không nói" là thỏa thuận ngầm trong thị trường sách hiếm. Các công tố viên Naples cũng đề nghị sự hợp tác từ khắp châu Âu, cũng như từ Mỹ và Argentina.

Trong phiên tòa đầu tiên vào tháng 3/2012, Marino Massimo De Caro bị buộc tội đánh cắp và âm mưu bán một số cuốn sách cổ của Thư viện Girolamini. De Caro hiện đang thụ án 7 năm tù với sự quản thúc tại gia. De Caro cho biết, ông muốn bán số sách để có tiền sửa chữa thư viện và ông nói rằng có lấy đi một số cuốn sách. De Caro cho biết Thư viện Girolamini đã bị trộm cắp từ lâu trước khi ông tiếp quản nó.

Thư viện Girolamini - được xây dựng vào thế kỷ XVI, mở cửa năm 1586, là công trình kiến trúc lai giữa thư viện và tu viện - do Bộ Văn hóa Italia quản lý. Các công tố viên bắt đầu mở cuộc điều tra sau khi một tờ báo đăng tải bài viết của nhà sử học nghệ thuật Tomaso Montanari về tình trạng lộn xộn ở Thư viện Girolamini. Nhà triết học cổ điển Filippo Maria Pontani cũng cho biết, vào đầu năm 2012 ông đã tìm đến thư viện để tham khảo một bản thảo cổ và nhận thấy phòng đọc sách nơi đây rất mất trật tự.

Qua hình ảnh camera an ninh trong Thư viện Girolamini, các công tố viên phát hiện De Caro và những kẻ tòng phạm di chuyển những hộp đựng sách ra khỏi thư viện. Những cuốn sách đánh cắp sau đó được xóa bỏ các dấu hiệu về xuất xứ của chúng.

Cuốn sách cổ “Bay Psalm Book”.

Vào tháng 8/2013, cảnh sát bắt giữ Herbert Schauer - một nhà buôn sách hiếm ở thành phố Munich nước Đức và làm việc trong nhà đấu giá Zisska & Schauer - và buộc tội tòng phạm trong vụ tuồn những cuốn sách hiếm trong Thư viện Girolamini ra ngoài. Herbert Schauer hiện đang bị giam trong một nhà tù bên ngoài Naples và người này đang cố phủ nhận sự buộc tội.

Ước tính số sách bị mất ở Thư viện Girolamini có thể lên đến 4.000 cuốn, trong đó bao gồm các tác phẩm của Galileo Galilei và ấn bản năm 1518 Utopia của Thomas More. Công tố viên Giovanni Colangelo nhận định: "Những gì xảy đến cho Thư viện Girolamini là hành động có tổ chức và được tính toán kỹ từ trước, dẫn đến sự tổn hại không gì bù đắp nổi trong di sản văn hóa vô giá của quốc gia".

Một người thợ đóng sách ở thành phố Bologna, miền Bắc Italia, bị nghi ngờ xóa bỏ dấu hiệu của thư viện Girolamini ra khỏi những cuốn sách đánh cắp cũng bị bắt giữ cùng với người khác được cho là trung gian trong mạng lưới mua bán sách hiếm. Ngoài ra, 4 người khác bị nghi ngờ liên quan đến vụ đánh cắp sách cổ cũng bị bắt trong năm 2012.

Qua điều tra, Marcello Dell'Utri - Thượng nghị sĩ thuộc đảng Nhân dân Tự do (PDL) của Silvio Berlusconi - được De Caro tặng vài cuốn sách lấy trong Thư viện Girolamini. Dell'Utri nói ông không hề biết nguồn gốc của số sách kia và sau đó ông đã trả lại. Dell'Utri cho biết, ông "rất choáng váng" khi nghe tin về vụ bê bối liên quan đến sách cổ. De Caro cũng khai báo tác phẩm "Siderius Nuncius" của Galileo được làm giả ở Argentina để đánh cắp bản thật.

Cuộc điều tra Thư viện Girolamini cho thấy, di sản văn hóa phong phú của Italia - quốc gia có 1.000 nhà bảo tàng và thư viện - đang bị đe dọa biến mất dần nếu chính quyền không có biện pháp hữu hiệu để bảo vệ.

Cựu Bộ trưởng Văn hóa Antonio Paolucci nhấn mạnh: "Mỗi bức họa hay sách cổ trong thư viện bị đánh cắp là một vết thương không thể chữa lành cho nền văn minh - một thảm họa cho Italia cũng như toàn nhân loại"