Mỹ: Tù nhân tự tử vì điều kiện sống tồi tệ

Scot Noble Payne, 43 tuổi, bị bắt giam vì tội gạ gẫm trẻ em. Tháng 9/2006, anh ta đã vượt ngục và lẩn trốn được 1 tuần, bị bắt lại rồi bị giam biệt lập trong xà lim từ đó đến nay. Trong bức thư, anh ta viết cho người chú có đoạn: “Cuộc sống trong tù như bị tra tấn bởi vì lúc nào trên sàn cũng có nước bẩn, ngăn để chăn gối bốc mùi. Chiếc khăn tắm của cháu hôi rình và họ chẳng thay nó lần nào kể từ khi cháu bị đưa đến đây”.

Vụ tự tử của Payne diễn ra vào ngày 4/3/2007. Vốn dĩ Payne là tù nhân của bang Idaho nhưng vì các nhà tù ở bang này đã quá chật chội nên nhà chức trách đã gửi anh ta đến nhà tù Dickens ở bang Texas để thụ án. Nhà tù Dickens, giống như một số nhà tù khác trên 15 bang của nước Mỹ, do một công ty tư nhân – Tập đoàn GEO có trụ sở ở bang Florida - đứng ra quản lý. Cái chết của Payne phơi bày cung cách “đem con bỏ chợ” của nhà chức trách bang Idaho và đặt dấu hỏi về cách thức điều hành các nhà tù của Công ty GEO.

Hãng AP có hàng trăm trang tài liệu chứng minh rằng, chính quyền bang Idaho rất quan liêu và chẳng mấy quan tâm đến cuộc sống của những tù nhân bị gửi đi nơi khác để thực hiện án phạt, mặc dầu đã có rất nhiều lời khiếu nại từ phía tù nhân, gia đình họ và những kết luận bi đát về thực trạng tại các nhà tù của một thanh tra của bang được cử đến để điều tra. 

Sau cái chết của Payne, bang Idaho đã cử ông Don Stockman, Giám đốc Cục Chăm sóc sức khỏe tù nhân đến tận nơi xem xét tình hình tại nhà tù Dickens. Ông thừa nhận điều kiện sống tại xà lim của Payne là “không thể chấp nhận được” và “tồi tệ nhất mà tôi đã từng thấy”. Những phòng giam khác cũng ở trong tình trạng tương tự.

“Điều kiện sống tồi tệ làm cho tù nhân rơi vào trạng thái hoảng loạn tâm lý và có thể là nguyên nhân chính dẫn đến quyết định tự tử của Payne”, ông đã viết như vậy trong báo cáo về cái chết của Scot Noble Payne. Stockman còn viết rằng Ban quản lý trại giam Dickens cai quản tù nhân bằng “những lời hăm dọa và đánh đập”, và họ chẳng mảy may quan tâm đến điều kiện sống của những người tù.

Sau những lời nhận xét của ông, cũng chẳng thấy bất cứ động tĩnh gì từ phía nhà chức trách Idaho. Họ cũng chẳng buồn cử ai đến để điều tra thêm. Người chịu trách nhiệm giám sát tình hình ở nhà tù Dickens chỉ giải quyết những khiếu nại của tù nhân về chuyện họ không được hưởng quyền lợi tôn giáo, thức ăn... bằng cách gọi điện thoại và gửi e-mail. Tất nhiên, lần nào ông ta cũng được Ban quản lý GEO trả lời là mọi việc đều ổn thỏa.

Về phần Tập đoàn GEO, công việc kinh doanh của họ phất lên như diều gặp gió do nhà nước buộc phải mở rộng hệ thống nhà tù để giam giữ số tội phạm và người nhập cư trái phép ngày càng tăng. Geo đang điều hành 50 nhà tù trên 15 bang của nước Mỹ, Australia và Nam Phi.

Theo thống kê, cuộc sống của 140.000 tù nhân ở Mỹ đang nằm trong những công ty “cai thầu” như GEO. Nhà chức trách, không hiểu vì lý do gì, thường làm ngơ trước tình trạng xuống cấp tới mức tồi tệ và sự thiếu thốn các dịch vụ thiết yếu tại các nhà tù kiểu này.

Những công ty như GEO tha hồ bớt xén, ăn chặn khẩu phần tù nhân để tăng lợi nhuận. Ron Alford, người quản lý nhà tù Dickens, nói rằng GEO không chi đủ tiền để bảo đảm cuộc sống của tù nhân. “Họ bác bỏ mọi yêu cầu của tôi. Để mua một cái bút chì, GEO bắt tôi phải xin đủ 3 chữ ký" - Ron Alford bức xúc cho biết.

Những vụ việc như của Scot Noble Payne không phải là hiếm. Cũng tại Texas vào năm 2006, gia đình một tù nhân nữ đã kiện Geo sau khi cô ta tự tử trong nhà tù Val Verde gần biên giới Mexico. LeTista Tapia đã tự tử sau khi bị một tù nhân khác hãm hiếp và bị giám thị lăng nhục khi cô thông báo với họ rằng những người gác đã cho phép các tù nhân nam nữ có quan hệ tình dục.

Vào tháng 3/2007, một cuộc điều tra theo những lời tố cáo về hành động lạm dụng tình dục tại một nhà tù khác cũng do GEO quản lý đã dẫn đến việc sa thải một giám thị. Tại bang Illinois và Indiana đã nổ ra cuộc bạo động của hàng trăm tù nhân trong mấy tháng gần đây.

Bất chấp những lời chỉ trích từ nhiều phía, tiền bạc vẫn cứ chảy đều vào hầu bao của GEO. Lợi nhuận của họ năm 2006 là 30 triệu USD, tăng gấp 4 lần so với năm 2005.

Giám đốc hệ thống nhà tù bang Idaho Brent Reinke thừa nhận, họ đã không giám sát chặt chẽ tình hình tại các nhà tù đặt bên ngoài bang. Ông đổ tại vì nguyên nhân thiếu tiền trả lương cho nhân viên giám sát.

Ở một số bang khác, nhà chức trách đã cảnh giác trước tình trạng này. Ví dụ như ở bang Washington, họ đã gửi 1.000 tù nhân đến thụ án tại các nhà tù ở Arizona và Minnesota cùng với những nhân viên giám sát. Thanh tra đến kiểm tra nhà tù 6 tuần/lần.

Sau vụ tự tử của Scot Noble Payne, điều kiện sống ở nhà tù Dickens đã được cải thiện ít nhiều. Hệ thống nước nóng lạnh đã được lắp đặt, việc dọn vệ sinh được kiểm tra thường xuyên. Thế nhưng những người tù vẫn kêu ca về hệ thống cống tại các xà lim, tình trạng thiếu thốn các phương tiện chăm sóc y tế và các chương trình giáo dục tù nhân chưa được triển khai.

Chừng nào chính quyền các bang ở Mỹ còn coi nhẹ cuộc sống của những tù nhân và những công ty như Geo vẫn được toàn quyền hành động thì những người tù cứ phải chịu đựng khổ sở...