Nga còn số vàng lớn ở nước ngoài

Bạch vệ cướp vàng

Sau khi chế độ phong kiến Nga hoàng bị lật đổ, tình hình chính trị nước Nga rất phức tạp. Nhiều phe phái hình thành, đặc biệt là bạch vệ. Bạch vệ đóng vai trò đáng kể đối với số phận của kho vàng Nga hoàng và họ cũng là một trong những nhân tố dẫn đến nội chiến.

Nga hoàng khi thoái vị vẫn để lại rất nhiều vàng tại Kazan. Quân bạch vệ muốn chiếm hữu kho vàng này, không để rơi vào tay Hồng quân. Một cuộc đánh cướp đã xảy ra để tranh giành tài sản khổng lồ.

Đầu tháng 8/1918, một đội quân bạch vệ - thành phần ô hợp gồm người Nga, Serbia và Czech - dưới sự chỉ huy của Đại tá Kappel đã tấn công để cướp vàng. Quân bạch vệ đi trên tàu hơi nước, lợi dụng bóng đêm, tiến gần sát kho trữ vàng ở Kazan.

Rạng sáng 6/8/1918, chúng bất ngờ tấn công, cướp đi 350 tấn vàng thỏi, chưa kể hàng lô tiền vàng, bạc và vô số trang sức. Sau đó, toàn bộ số vàng được đưa đến căn cứ tại Samara. Hồng quân nhanh chóng tung ra nhiều đơn vị đặc biệt truy đuổi. Tuy nhiên bọn bạch vệ đã kịp thời chuyển số vàng trên từ Samara đến Ufa, sau đó chúng lại chuyển đến Omsk và rơi vào tay Đô đốc Aleksandr Vasilyevich Kolchak.

Tháng 11/1918, Kolchak lật đổ chính quyền Bolshevik tại Omsk và trở thành lãnh chúa Siberia lẫn Viễn Đông. Kolchak cũng dùng số vàng trên để mua vũ khí từ các nước như Nhật, Trung Quốc và Mỹ.

Cầm cố vàng cho người Anh để mua vũ khí

Vấn đề kho tàng của nước Nga được gợi lên khi cựu Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev ký một văn bản thỏa thuận tại Paris với Chính phủ Pháp. Theo đó, Liên Xô là chủ kế thừa hợp pháp tất cả di sản của các đời Nga hoàng trước kia, kể cả tài sản của những chính phủ kế tục có trên lãnh thổ Liên bang Xôviết, tính từ tháng 11/1991 trở về trước.

Năm 1992, cũng tại Paris, Tổng thống Nga Boris Yeltsin tái xác nhận công bố trên của Gorbachev. Hiện nay, kho vàng được xem là khổng lồ của nước Nga nằm ở hải ngoại là 500 tấn. Quả thật khó có thể làm ngơ trước một tài sản có giá trị lớn đến như vậy.

Chính phủ Nga hoàng bắt đầu những chuyến vận chuyển vàng đến nước Anh vào tháng 10/1914. Trị giá của số lượng vàng tương đương 200 triệu bảng Anh và được xem như là tài sản cầm cố cho người Anh. Người Anh sẽ bán chịu cho Nga hoàng tàu chiến, súng ống đạn dược và các trang thiết bị quân sự.

Cuộc mua bán có văn bản ghi nhận, được ký giữa giới chức quân sự cao cấp hai bên. Tài sản thế chấp của Nga, theo quy định, là những đồng tiền vàng 5 và 10 rúp, cùng với vàng thỏi (ước tính hiện nay, một đồng tiền vàng Nga hoàng trị giá 11 USD theo tỉ giá tại thị trường hối đoái London). Các cuộc vận chuyển vàng sang Anh được phân bổ như sau: Tháng 10/1914, 75 triệu tiền vàng được chở trên chiếc tàu Drake đến Anh qua ngả Arkhangelsk.

Tháng 12/1915, 375 triệu tiền vàng được chở trên những chiếc tàu thuê của Nhật đến London qua ngả Vladivostok và Canada. Tháng 6-1916 và 11-1916, tiền vàng lại được chuyển trên các con tàu của Nhật đến London, qua ngả Vladivostok, Canada và Mỹ. Số lượng không được tiết lộ.

Những đồng rúp vàng và các thỏi vàng nén từ nước Nga ra hải ngoại không chỉ có bấy nhiêu. Chính phủ lâm thời của Alexander Kerensky, nắm quyền từ sau khi Nga hoàng Nicholas II thoái vị ngày 2/3/1917, lại tổ chức các cuộc chuyển vàng quy mô, cũng với danh nghĩa là tài sản cầm cố để mua vũ khí.

Tháng 5/1917, khoảng 187 triệu rúp  vàng được chở đến London, và đến tháng 10 cùng năm, người ta lại chở 4,85 triệu rúp vàng trên những chiếc tàu của Thụy Điển, từ St. Petersburg đến Stockholm.

Theo hồ sơ mới công bố, Chính phủ Nga hoàng và Kerensky đã đem đến Anh và Thụy Điển khoảng 200 tấn vàng. Số còn lại, Nga đem đến nhiều nước khác như Pháp, Mỹ, Nhật, Czech và Trung Quốc. Điều kỳ lạ là tuy Anh nhận đủ số vàng nhưng họ không giao số vũ khí như hai bên thương lượng.

Đến tháng 3/1917, Nga hoàng chỉ nhận được khoảng từ 20% đến 25% số vũ khí yêu cầu, và sau đó không nhận được gì thêm. Các ngân hàng London giữ lại 2/3 số vàng và họ không có ý trả lại cho Nga vì cho rằng thương vụ đã kết thúc. Hàng chục năm qua, Anh đã dùng số vàng trên cho các cuộc mua bán trên thị trường tài chính quốc tế.

Giao vàng cho Nhật tạm giữ

Trong số 4 đoàn xe lửa chở vàng khởi hành từ Vladivostok, chỉ có 3 đoàn đến được nơi định trước. Một đoàn bị thủ lĩnh quân Cossack, thuộc Nga hoàng, là Grigory Semenov, bắt giữ tại Chita.

Toàn bộ số tiền vàng trong tay Kolchak, bao gồm 68,2 triệu rúp vàng được chở đến Pháp, Anh và Nhật để trực tiếp mua vũ khí; 126,7 triệu ruble được đặt ở các ngân hàng tư tại Tokyo, Yokohama, Hong Kong, Thượng Hải và Singapore, như là tài sản thế chấp cho các vụ mua bán vũ khí sau này. Ngoài ra, Semenov cũng kiếm được 42,2 triệu rúp. Dù vậy, trọng lượng số vàng mà Kolchak từng sở hữu là bao nhiêu thì các nhà sử học vẫn chưa biết chính xác.

Tháng 11/1918, Kolchak nhận được tại Omsk 8.470 thùng vàng, mỗi thùng nặng 60 kg. Số vàng này được Kolchak giao cho Nhật “tạm giữ”. Từ đó đến nay, nhiều lần Nga đòi Nhật trả lại số vàng trên nhưng không đạt được kết quả gì. Trong khoảng từ năm 1923 đến 1941, các tướng của Kolchak từng có ý định đưa vụ này ra tòa nhưng tất cả mọi tòa án Nhật đều từ chối tiến hành thủ tục kiện tụng, cho rằng họ không đủ thẩm quyền và cũng không hợp pháp khi đứng về phía Nga đòi lại tài sản của Nga.

Tháng 4/2004, Bộ Ngoại giao Nga nỗ lực dùng con đường ngoại giao để thu hồi số vàng nói trên. Tuy nhiên, có rất nhiều trở ngại vì vụ vàng Nga hoàng này lại liên quan đến vụ tranh chấp quần đảo Kuril vốn là nguyên do khiến mối quan hệ ngoại giao Nga - Nhật luôn căng thẳng.

Ngoài ra, vàng của Nga còn hiện diện ở Đức, Pháp (93,5 tấn) từ thời kỳ nội chiến. Năm 1963 (thời Khrushchev), Pháp tuyên bố chính thức sở hữu phần nửa trong số 93,5 tấn vàng bởi nó được xem như là khoản trả nợ thời Nga hoàng.

Bao giờ mới lấy lại được vàng?

Đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, các cuộc truy tìm và cố gắng đòi lại vàng của Nga bắt đầu bùng nổ. Sergei Petrov - chuyên gia thuộc Hội đồng Quốc tế về bất động sản và vàng của Nga ở hải ngoại, người có bằng cao học sử, con trai của tướng Pavel Petrov (trưởng ban hậu cần của Đô đốc Kolchak) - đã dò ra được một số nơi cất vàng của  Nga với số liệu chính xác: Ngân hàng Tokyo (29,5 triệu rúp vàng) và Ngân hàng Thượng Hải - Hồng Công  (Hongkong - Shanghai Bank) 81,5 triệu.

Ngoài ra, Petrov còn truy ra được tài khoản tư nhân của các tùy viên quân sự và viên chức tư pháp mà số tiền của họ được chuyển từ trong nước (Nga) ra các tòa đại sứ ở hải ngoại rồi sau đó đi vào những ngân hàng. Tất cả vụ chuyển vàng, tiền được thực hiện theo lệnh Kolchak, bắt đầu từ tháng 11/1919.

Nước Nga lo lắng không biết cuối cùng thì tất cả số vàng của họ có khả năng lấy lại được không. Dù sao, một số người Nga cũng khá lạc quan vì vài nước thuộc khu vực Baltic (thuộc Liên Xô trước kia) và Albania đã lấy được số vàng của họ ở Anh mà không cần đến kiện tụng rắc rối