Nghiên cứu xử lý thảm họa trong “thành phố ma”

Hơn 70.000 nhân viên cứu hộ, cứu nạn trên thế giới tụ hội về “thành phố ma” mỗi năm - từ Mỹ, Canada và Mỹ Latinh, cũng như từ châu Á, Australia, Anh, Na Uy và Bồ Đào Nha. Họ nhận được sự hướng dẫn xử lý sự cố từ những huấn luyện viên từng chỉ huy những nỗ lực cứu hộ trong đời thật, như là vụ khủng bố ngày 11/9/2001 ở Mỹ, trận bão Katrina ở thành phố New Orleans và thảm họa động đất ở Haiti.

“Thành phố ma” cũng là một phòng thí nghiệm lộ thiên dành cho cộng đồng khoa học tìm đến nghiên cứu. Các kỹ sư  đến từ Đại học Texas A&M gần đó cũng thường xuyên sử dụng thành phố này để thử nghiệm những dụng cụ khoa học, các thiết bị cảm biến và rôbốt mà họ nghiên cứu, chế tạo.

Đến với “thành phố ma” ở Texas, Mỹ

Đó là một thành phố không người ở Texas với những tòa nhà vô chủ, những đống đổ nát và rác rưởi khắp nơi. Ở đây họ sẽ học cách xử lý những đám cháy lớn và lan rộng, đối phó với thảm họa động đất, lũ lụt cũng như những cuộc tấn công khủng bố. Phái đoàn tham quan của Nhật Bản có vẻ như bị thôi miên trước hình ảnh những người lính cứu hỏa đầm đìa mồ hôi đang treo mình trên những sợi dây thừng to tướng giăng phía trước một tòa nhà.

Giữa trưa ở College Station, Texas, nắng gay gắt dội thẳng xuống đỉnh đầu, trời hết sức oi bức, ẩm ướt và tĩnh mịch. Một chiếc trực thăng Black Hawk của quân đội Mỹ bay lượn trên đầu nhóm phái đoàn của Nhật Bản. Những cột khói bốc cao ở xa xa sau những căn nhà đổ sập, hàng đống gạch vụn và xác một chiếc xe lửa Amtrak bị trật đường ray. Khói cuộn lên từ những tòa nhà cao tầng và những chiếc máy bay bị hư hại chứa đầy rơm. Một hiện trường y như thật. Thậm chí, còn có một con cá sấu to đùng dầm mình trong cái ao đằng sau khu garage đỗ xe với những chiếc ôtô bị dúm dó đến đáng thương.

Con cá sấu là cư dân duy nhất của “thành phố ma” - một thành phố ma quái có diện tích bằng 30 sân bóng đá. Tại thành phố này, những thảm họa được dàn cảnh y như trong thực tế, với cả những đồ vật linh tinh như đồ chơi trẻ con, bàn ghế văn phòng, đôi giày cũ hay những manơcanh không còn nguyên vẹn nằm rải rác trong những đống đổ nát.

Các học viên diễn tập cứu hỏa tại “thành phố ma” ở Texas.

Cơ quan Xử lý thảm họa và hỏa hoạn của Nhật Bản (FDMA) gửi một phái đoàn bay nửa vòng trái đất đến tham quan “thành phố ma” bang Texas. Katsuhiro Miyakawa, Phó giám đốc FDMA, nói: "Như các bạn đã biết, đất nước chúng tôi có nguy cơ động đất rất cao. Và chính ở nơi đây, chúng tôi có thể học hỏi để tự mình đối phó với những tình huống khẩn cấp".

Sau trận bão Katrina tàn phá miền Nam nước Mỹ mùa hè năm 2005, Bộ An ninh nội địa Mỹ (DHS) đã ủy thác một cuộc nghiên cứu để xác định xem nước Mỹ đã chuẩn bị đối phó tốt đến mức nào trước những sự kiện gây tác hại lớn. Kết quả điều tra thật thảm hại: gần 3/4 trong toàn bộ các tiểu bang nước Mỹ và 90% các thành phố được xếp hạng là những nơi chuẩn bị cho thảm họa rất sơ sài.

Dave Phillips, lãnh đạo một đội cứu hỏa đến từ Lincolnshire, Anh, vừa mới cắt đứt một khối bê tông nặng 50kg. Vừa lau mồ hôi và chùi vết bẩn trên mặt, anh nói: "Việc huấn luyện ở thành phố này thật sát thực tế, nhưng thật thoải mái khi biết rằng trần nhà sẽ không sụp xuống đầu mình". Phillips, một người Anh khỏe mạnh với cái đầu hói, đến “thành phố ma” này lần thứ hai. Lần này anh tham dự khóa huấn luyện "Sụp đổ cấu trúc bậc cao 5".

Khóa học bao gồm những buổi thuyết trình vào buổi sáng sớm và sau đó là buổi thực tập kéo dài từ 10 đến 12h trưa giữa cái nóng ran người ở Texas. Một "bài tập thực tế" sẽ được triển khai vào ngày thứ 5 của khóa huấn luyện - một kịch bản thảm họa dựng sẵn cho Phillips và những học viên khác đến từ Anh và Canada tự xoay xở xử lý mà không có bất cứ sự hướng dẫn chỉ đạo nào.

Một học viên thực tập đang khoan mảng bê tông.

Phillips cho biết: "Nếu không được huấn luyện ở đây có lẽ chúng tôi đã không hoàn thành được sứ mạng ở Haiti, nơi đã xảy ra thảm họa y như thế". Theo Phillips, dù là mô phỏng nhưng nó có ích vì có thể giúp cho các nhân viên cứu hộ phản ứng nhanh trước tình huống khẩn cấp.

Trong một lần, Phillips và đội của anh phải xử lý một siêu thị bị đổ sập. Những con chó cứu nạn không cung cấp được cho đội của Phillips bất cứ tín hiệu gì, thế nên những người lính cứu hỏa đành bó tay không biết làm sao tìm thấy xác nạn nhân còn sống sót. Trong khi đó, hiện trường của thảm họa mà đội của Phillips gặp phải còn tồi tệ hơn họ tưởng rất nhiều. Phillips nói: "Có khoảng 50 thi thể nằm chồng lên nhau thành một đống. Có lẽ họ đã hết sức chống chọi để thoát được ra ngoài nhưng không một ai trong số họ làm được điều đó". Người ta có được huấn luyện để xử lý những thực tế kinh khủng như thế này hay không?

Trong “thành phố ma”, những học viên rõ ràng là rất thích thú với công việc chẻ những thanh dầm bê tông bằng cưa xích. Nhưng thực tế hiện trường sẽ giúp cho họ kinh nghiệm khi họ phải đối đầu với sự khủng khiếp, hỗn loạn và chịu đựng một thảm họa thật sự? Hay là “thành phố ma” chỉ là một dạng "Disneyland thảm họa" đắt tiền kiểu Mỹ? Người có thể trả lời cho những câu hỏi này không ai ngoài người đã tạo dựng nên thành phố, đó là ông George Kemble Bennett, 70 tuổi, lãnh đạo Khoa Công nghệ Đại học Texas A&M và ông là thành viên của hầu hết những ủy ban liên quan đến các vấn đề an ninh quốc gia.

Trong “thành phố ma” mọi kịch bản đều giống như đời thật.

Bennett cũng là Giám đốc của Trung tâm Cứu nạn và phản ứng khẩn cấp quốc gia và người thành lập Texas Task Force 1 - một đội cứu nạn thuộc hàng tinh nhuệ. Trong bức thư cảm ơn của Tổng thống George Bush, đề ngày 21/3/2002, để gần tấm ảnh chụp Bennett treo trên bức tường trong văn phòng rộng lớn của ông, Tổng thống viết: "Đất nước chúng ta sẽ luôn nhớ ơn ông và đội của ông vì những nỗ lực dũng cảm tại Khu vực Zero".

Những kịch bản tấn công khủng bố

K. Bennett ngả người trong chiếc ghế bành, đan hai tay vào nhau và suy nghĩ một lúc, rồi ông cất lời: "Có thể thành phố không người trông có vẻ như là một Disneyland đối với một số người. Những nhân viên phản ứng khẩn cấp tìm đến nơi đây và chiến đấu với giặc lửa này rồi đến giặc lửa khác, và tiếp tục vật lộn với một bức tường bê tông. Căng thẳng mỗi lúc một tăng cao và kết quả có được thật đáng hài lòng. Với những gì họ học được tại thành phố không người, họ có quyền tự tin hơn. Thế nhưng chúng ta đã sẵn sàng hay chưa để đối đầu với khủng bố, những tòa nhà nổ tung, những đống bê tông và sắt thép khổng lồ và hàng loạt nạn nhân?

Những nhân viên phản ứng khẩn cấp của chúng tôi được yêu cầu phải làm việc cật lực và trước khi “thành phố ma” được hình thành thì chưa có nơi nào giúp huấn luyện họ xử lý những tình huống kinh khủng cả". Khi Ken Knight, thanh tra cứu họa lúc đó của thành phố London, xuất hiện trước những ống kính truyền hình sau vụ đánh bom tháng 7/2005, ông cho biết việc huấn luyện ở “thành phố ma” đã giúp cho người của ông phản ứng cấp thời và hiệu quả sau vụ tấn công khủng bố.

Hiện nay các kỹ sư của K. Bennett chịu trách nhiệm cố vấn cho các sĩ quan cứu hỏa ở Anh trong việc xây dựng một "thành phố" tương tự như ở Texas của Mỹ bên ngoài thành phố London. Và một phiên bản khác của “thành phố ma” cũng đang được tiến hành xây dựng ở vùng sa mạc Tiểu vương quốc Arập Qatar. Bennett nói: "Nhưng trong khu vực của họ, những thảm họa thường liên quan đến dầu khí hơn là tấn công khủng bố".

Chó tìm kiếm nạn nhân cũng được sử dụng trong thực tập.

Hiện nay “thành phố ma” tiếp tục phát triển những mô hình thảm họa ở mức cao hơn nữa. Garage đỗ xe sụp đổ với những chiếc ôtô bẹp rúm được đưa đến sau khi Bennett phát hiện cảnh tượng tương tự ở Manhattan, cách Khu vực Zero nửa khối nhà. Sau trận bão Katrina, các chuyên gia về thảm họa đã cho xây dựng một núi những đống đổ nát bằng gỗ, dựa theo hình ảnh những căn nhà bị bão phá hủy ở New Orleans.

Các nhà khoa học ở Đại học Texas A&M hiện đang thử nghiệm những loại hệ thống phát hiện tiếng dội mới tại ao cá sấu trong “thành phố ma” với hy vọng giúp cho công tác tìm kiếm những xác chết dưới nước được dễ dàng hơn. Các camera đang được lắp đặt trong không gian thành phố để cho những bài thực tập trong tương lai được phối hợp nhịp nhàng và ghi nhận được tại trung tâm điều khiển và sau đó đem phân tích.

Các nhà khoa học cũng tận dụng từng cơ hội để chuyển giao kinh nghiệm của họ đến cho đời sống thực. Khi tòa nhà văn khố thành phố ở Cologne sụp đổ vào tháng 3/2010, một nhóm của Texas Task Force 1 cùng với chuyên gia về rôbốt Robin Murphy được cử bay đến Đức để khám nghiệm hiện trường đổ nát với sự hỗ trợ của hai rôbốt đặc biệt. Phillips và đồng nghiệp của anh mặc vào người những bộ đồ nặng nề, đội mũ bảo hiểm, mang thiết bị thở nhân tạo, kính bảo hộ và nút bịt lỗ tai. Họ chuẩn bị sẵn sàng ngâm mình dưới nước trước khi "bài thực tập thực tế" bắt đầu.

Jon Rigolo, huấn luyện viên, giải thích kịch bản: một nạn nhân, trong bài tập là con búp bê mang tên McGillicuddy, phải được cứu hộ từ tầng thứ 3 của tòa nhà văn phòng bị sập. Sau khi dùng máy khoan mở một con đường đi qua vài bức tường xây bằng thép, bê tông và gỗ, nhóm học viên thực tập gia cố lổ thủng trước khi tìm đến nơi con búp bê bị kẹt dưới một chiếc bàn.  Không khí bên trong tòa nhà nóng hầm hập như lò nướng bánh. Người huấn luyện nói: "Thảm họa đời thật còn gay go hơn nhiều"...