Phóng xạ: Hoang mang dẫn đến phản ứng thái quá

Thứ Hai, 18/04/2011, 08:00

Giới chức quản lý nhà máy hạt nhân bị tàn phá Fukushima Daiichi của Nhật Bản xin lỗi vì "sơ suất" khi đưa thông báo hàm lượng phóng xạ tại một trong các lò phản ứng đã tăng 10 triệu lần so với mức thông thường.

Chuyện đưa tin nhầm về mức độ phóng xạ ở Fukushima

Công ty Điện lực Tokyo (Tepco), vốn từng bị giới chức trách chỉ trích trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng tại nhà máy hạt nhân này, cho biết họ đã đọc nhầm các chỉ số. Tuy nhiên mức phóng xạ tại lò phản ứng số 2 vẫn rất cao, buộc các công nhân phải rời khỏi đây.

Giới chức Tepco trước đó thông báo hàm lượng phóng xạ lên cao gấp 10 triệu lần so với mức thông thường trong hệ thống làm giảm nhiệt. Con số cao bất thường này khiến các chuyên gia phải đo lại một lần nữa. Một phát ngôn viên của Cơ quan Giám sát hạt nhân của Nhật Bản, Hidehiko Nishiyama, cho biết, mức phóng xạ ở các vũng nước gần lò số hai được khẳng định ở mức 1.000 millisieverts/giờ. "Đây là một con số vô cùng cao", ông Nishiyama nói.  Nguy cơ bị ung thư thể hiện khi tiếp xúc với mức phóng xạ 100 millisieverst/năm.

Trước đó, Cơ quan Nguyên tử năng lượng của Nhật Bản nói rằng, mức iốt phóng xạ (radioactive iodine) trong vùng biển gần nhà máy đã tăng trên mức bình thường 1.850 lần. Cơ quan Nguyên tử năng lượng quốc tế (IAEA) cảnh báo vụ khủng hoảng này sẽ kéo dài trong nhiều tháng. Người ta nghĩ rằng phóng xạ thoát ra từ một trong 6 lò phản ứng của nhà máy, nhưng chưa xác định được cụ thể như thế nào.

Che giấu thông tin?

Nước làm nguội trong lò phản ứng số 2 thoát ra có độ phóng xạ 1.000 millisieverts/giờ, cao hơn bình thường đến 10 triệu lần. Một phát ngôn viên của Công ty chủ quản Tokyo Electric Power Co (Tepco) cho biết: "Chúng tôi đang tìm hiểu nguyên nhân, nhưng công việc tại đó phải ngưng vì phóng xạ cao. Có nhiều caesium và những hợp chất khác vốn thường không có trong nước làm nguội. Có nhiều khả năng các thanh nguyên liệu đã bị hư hại". Tepco bị chỉ trích là kém minh bạch và không cung cấp thông tin nhanh chóng hơn.

Đường vào lò Fukushima được kiểm soát chặt chẽ.

Trong khi đó, Chính phủ Nhật Bản cho biết, lượng phóng xạ trên không chung quanh nhà máy đã giảm xuống. Tính đến nay, con số tử vong đã vượt quá 10.000 người và hơn 17.440 người khác vẫn trong diện được xem là mất tích trong thảm họa động đất - sóng thần xảy ra 3 tuần trước. IAEA đã gửi thêm chuyên gia đến nhà máy. Giới chức nói chất phóng xạ iodine tìm thấy trong nước biển sẽ không còn nguy hiểm sau 8 ngày.

Hôm 26/3, phát ngôn viên Chính phủ Yukio Edano nói Công ty Tepco cần phải minh bạch hơn khi có 3 công nhân bị thương do tiếp xúc với độ phóng xạ cao hơn bình thường đến 10.000 lần. Ông Edano nói: "Chúng tôi thúc giục Tepco cung cấp thông tin cho chính phủ ngay tức thời".

Hidehiko Nishiyama, một phát ngôn viên của Cơ quan An toàn kỹ nghệ hạt nhân (Nisa), cho rằng 2 công nhân bị thương do chỉ mang ủng cao đến mắt cá chân, không đủ để bảo vệ cho họ: "Không cần biết là họ có biết độ phóng xạ cao trong nước làm nguội đã lắng đọng hay không, cách thức làm việc như vậy có nhiều vấn đề. Tepco đã biết độ phóng xạ trong không khí tại một lò phản ứng dâng cao nhiều ngày trước rồi".

Tepco đã được cảnh báo và áp dụng các biện pháp để cải thiện độ an toàn. Các công nhân vẫn đang làm nguội các lò để tránh bị nóng chảy. Nay họ chuyển sang dùng nước ngọt thay vì nước biển. Người ta sợ nước biển có thể làm cho máy móc bị rỉ sét thêm. Bốn trong số 6 lò phản ứng của nhà máy vẫn bị xem là đáng lo ngại.

Ông Edano nói: "Chúng tôi có vẻ đã giữ cho tình huống không trở nên xấu hơn. Nhưng chúng tôi vẫn không thể lạc quan". Ông nói lo ngại lớn nhất là do thiếu nước làm nguội các thanh nguyên liệu tiếp tục lộ ra, nóng lên và phát tán các chất phóng xạ.

Hạm đội 7 của Mỹ đang gửi cho Nhật Bản 2 triệu lít nước ngọt. Trung Quốc, Singapore và các nước châu Á khác đã cấm nhập khẩu một số loại thực phẩm của Nhật vì sợ nhiễm phóng xạ. Australia, liên minh châu Âu, Mỹ và Nga cũng vậy. Trong khi đó tại Nhật, quân đội đang giúp tiếp tế lương thực và nước uống cho các khu vực bị tàn phá bởi động đất và sóng thần. Binh lính tiếp tục tìm kiếm xác chết và chôn cất nạn nhân dọc theo bờ biển. Hàng trăm ngàn người vẫn đang phải tạm trú đâu đó. Chính phủ Nhật Bản ước tính chi phí tái thiết lên đến 309 tỉ USD.

Phóng xạ nguyên tử ở mức độ cao rất nguy hiểm nhưng con người lại quan tâm một cách thái quá. Kỹ thuật nguyên tử chữa lành bệnh ung thư mỗi ngày, và một liều nhỏ trong liệu pháp xạ trị tại các bệnh viện, trên nguyên tắc, cũng không khác gì liều phóng xạ mà chúng ta nhận trong môi trường.

Trong tai nạn tại Nhà máy Điện nguyên tử Three Mile Island không có một cái chết nào được báo cáo. Và tại Chernobyl, bản phúc trình mới nhất của Liên Hiệp Quốc được công bố vào ngày 28/2 xác nhận con số tử vong: 28 người chết trong số các nhân viên lo việc dập tắt lò phản ứng, cộng thêm 15 trường hợp tử vong vì ung thư tuyến giáp nơi các trẻ em. Con số tử vong này có thể được hạ thấp nếu như các em được cho uống iodine, như tại Nhật hiện nay.

Và trong hai sự cố hạch tâm này, con số tử vong không có nghĩa lý gì so với số 3.800 người chết trong vụ rò rỉ hóa chất của nhà máy chế tạo thuốc trừ sâu Union Carbide tại Bhupal, Ấn Độ. Do đó mức độ phóng xạ thoát ra từ Nhà máy Điện nguyên tử Fukushima như thế nào? So sánh làm sao với nhà máy Chernobyl?

Chúng ta hãy nhìn vào mức độ phóng xạ đo đạt được. Mức độ cao nhất ghi nhận được vào lúc 19h ngày 22/3 tính chung cho tất các quận tại Nhật Bản là 12 kBq/m2 (chất phóng xạ caesium-137). Một bản đồ tại Chernobyl trong bản phúc trình của Liên Hiệp Quốc cho thấy mức độ phóng xạ tại một số khu vực lên đến 3,700 kBq/m2, và tại nhiều khu vực, mức độ phóng xạ không đầy 37 kBq/m2. Tính bình quân, điều này cho thấy mức độ phóng xạ tại Fukushima không bằng 1% tại Chernobyl.

Một yếu tố quan trọng khác là chất iodine nhiễm xạ, có khả năng gây ra ung thư tuyến giáp nơi trẻ em. Chất iodine chỉ được tạo ra khi lò phản ứng nguyên tử còn hoạt động và nhanh chóng phân rã khi lò này được ngưng lại (chất này chỉ tồn tại được 8 ngày). Các thanh nguyên liệu cũ được cất giữ trong bồn làm nguội tại Fukushima, mặc dù là chất phóng xạ nhưng không có chứa iodine.

Tại Chernobyl, toàn bộ chất iodine và caesium được phóng ra trong vụ nổ đầu tiên, còn tại Fukushima tất cả chất iodine được phóng ra không bằng 1% so với vụ nổ tại Chernobyl, và tác hại của chất này đã được giảm thiểu nhờ các liều thuốc chống iodine. Nhân kỷ niệm năm thứ 16 của tai nạn Chernobyl, trong một bài đăng trên nhật báo Dagens Nyheter xuất bản tại Stockholm, nhà chức trách nhìn nhận là đã phản ứng thái quá khi tăng tiêu chuẩn an toàn lên quá cao và do đó, đã thiêu hủy 78% tổng số thịt tuần lộc một cách không cần thiết, gây thiệt hại lớn về kinh tế.

Đáng tiếc, Chính phủ Nhật Bản cũng lặp lại vết xe đổ bằng cách đưa ra các chỉ dẫn quá thận trọng, và do đó, làm cho dân chúng thêm lo lắng. Vào ngày 23/3, Chính phủ Nhật đã khuyến cáo rằng, không nên cho trẻ em uống nước máy tại Tokyo, vì mức độ phóng xạ đo được 200 Bq trên mỗi lít ngày hôm trước. Hãy đặt mọi thứ vào vị trí của chúng: mức độ hấp thụ phóng xạ tự nhiên trong mỗi cơ thể con người là 50 Bq mỗi lít, do đó, 200 Bq mỗi lít không thực sự gây tác hại bao nhiêu.

Becquerel (Bq), được gọi theo tên của nhà vật lý học người Pháp Henri Becquerel, là một đơn vị đo lường phóng xạ. Một số lượng vật liệu nguyên tử có cường độ 1Bq nếu như một hạt nhân phân rã trong 1 giây đồng hồ, và 1kBq là nếu ta có 1.000 hạt nhân phân rã trong một giây.

Sievert (Sv) là đơn vị đo lượng mức độ phóng xạ nhiễm vào cơ thể con người, được gọi theo tên của nhà vật lý y khoa người Thụy Điển Rolf Sievert. Một milli-sievert (mSv) là một phần ngàn của một Sievert.

Dân chúng lo ngại về phóng xạ vì họ không cảm nhận được phóng xạ. Trên thực tế, thiên nhiên có cách giải quyết riêng. Trong những năm gần đây, khoa học đã khám phá ra rằng, các tế bào có khả năng thay thế và tự chữa lành bằng nhiều cách khác nhau khi bị nhiễm phóng xạ. Các cách này tự động thải phóng xạ trong vòng vài tiếng đồng hồ và chưa bao giờ thất bại cả, trừ trường hợp bị nhiễm quá nặng như tại Chernobyl, khi các công nhân cứu hộ bị nhiễm trên 4.000 mSv trong vòng vài tiếng đồng hồ và kết quả là họ chết trong vòng vài tuần. Tuy nhiên, các bệnh nhân ung thư khi được xạ trị thông thường nhận đến hơn 20.000 mSv ở các tế bào lành mạnh cạnh các tế bào ung thư.

Các tế bào lành mạnh này còn tồn tại chỉ vì liều phóng xạ dùng để chữa trị được đưa vào cơ thể con người trong nhiều ngày khác nhau, do đó giúp cho các tế bào lành mạnh có đủ thời giờ để tự chữa lành hoặc thay thế. Một số người đã hỏi rằng liệu tôi có thể nhận cho chất phóng xạ phế thải được chôn cách nhà tôi ở một trăm mét hay không? Bằng cách này, nhiều bệnh nhân đã kéo dài sự sống thêm nhiều năm nữa, mặc dù nhiều bộ phận quan trọng trong cơ thể đã nhận được một số lượng phóng xạ tương đương gấp 20 ngàn lần số lượng phóng xạ hàng năm được quốc tế khuyến cáo.

Cần phải thay đổi tận gốc rễ quan niệm đối với phóng xạ, bắt đầu bằng giáo dục và thông tin quần chúng. Sau đó, thảo ra các tiêu chí mới về an toàn, không dựa vào quan niệm cũ cho rằng phải loại phóng xạ ra khỏi đời sống, mà dựa vào quan niệm theo đó, chúng ta nhận được bao nhiêu hàm lượng phóng xạ mà không gây nguy hiểm cho cơ thể của chúng ta. Chúng ta cũng nên chú tâm tới các nguy hiểm chung quanh chúng ta như là biến đổi khí hậu và mất điện năng. Các lò phản ứng hạt nhân ngày càng được thiết kế hiện đại hơn các lò tại Fukushima, tuy nhiên, chúng ta cũng không nên đặt quá nhiều niềm tin vào điều này.

Chất phóng xạ phế thải là độc hại, tuy nhiên số lượng này rất ít, đặc biệt khi chúng được tái xử lý. Dù sao đi nữa, đây không phải là một vấn đề quá nan giải như nhiều người quan niệm. Một số người đã hỏi rằng, liệu có thể nhận cho chất phóng xạ phế thải được chôn cách nhà tôi ở một trăm mét hay không? Và câu trả lời là: “Được! Nói chung, chúng ta không nên lánh xa phóng xạ”.

* Bài viết của Wade Allison, một nhà vật lý nguyên tử và y khoa tại Trường đại Học Oxford, tác giả cuốn sách “Radiation and Reason” (2009) và “Fundamental Physics for Probing and Imaging” (2006)

Phương Nguyên - Lệ Đào (tổng hợp)
.
.