Shin Bet và cuộc săn tìm điệp viên Lutek
Nhật báo Dziennik phát hành tại Ba Lan vào ngày 1/11/2009 đã xếp Lucjan Lewy vào danh sách những điệp viên Ba Lan hàng đầu của ngành tình báo thế giới trong thế kỷ XX.
Lucjan Lewy sinh ngày 21/7/1922 tại thành phố Lublin của Ba Lan gần biên giới Liên Xô trong một gia đình công nhân người Ba Lan gốc Do Thái. Năm 1939, khi phát xít Đức tấn công Ba Lan, Lewy cùng gia đình di tản sang Liên Xô. Năm 1942, Lewy tham gia một đội dân binh người Ba Lan chiến đấu bên cạnh Hồng quân Liên Xô chống lại các cuộc tấn công của Đức Quốc xã vào lãnh thổ Liên Xô.
Sau khi chiến tranh kết thúc, Lewy quay về lại Ba Lan làm việc trong lực lượng an ninh của thành phố Lublin chuyên theo dõi hoạt động của các tổ chức người Do Thái tại địa phương. Năm 1948, Lewy được điều động đến thủ đô Warsaw nhận công tác tại Cơ quan An ninh Nhà nước Ba Lan (UB). Sau một thời gian được huấn luyện nghiệp vụ điệp báo nằm vùng và nội gián, Lewy trở thành một điệp viên của Cục VII hoạt động tình báo hải ngoại của UB. Tháng 11/1948, sau 6 tháng được huấn luyện bổ sung nghiệp vụ tình báo tại Liên Xô, Lewy chính thức được giao nhiệm vụ hoạt động nội gián tại Israel.
Sau khi Nhà nước Israel được thành lập vào năm 1948, chính phủ của Thủ tướng Dvid Ben Gourion liền phát đi lời kêu gọi những người Do Thái sinh sống khắp thế giới hồi hương để chung tay xây dựng một quốc gia độc lập và hùng mạnh. Đương nhiên, những người Ba Lan gốc Do Thái sinh sống tại Ba Lan cũng thuộc đối tượng được mời gọi hồi hương. Tận dụng thời cơ này, Cục VII đã tạo cho Lewy một lý lịch và nhân thân mới. Tháng 2/1949, Lewy theo dòng người Ba Lan gốc Do Thái hồi hương về lại Israel để hoạt động nội gián với mật danh Lutek.
Do có một lý lịch và nhân thân (giả) tốt, đến năm 1950, Lewy gia nhập quân đội Israel. Là một sĩ quan trẻ luôn hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao, chẳng bao lâu sau, Lewy được Shin Bet chú ý và đến tháng 4/1951 chính thức được Shin Bet tuyển dụng. Lúc đó Lewy đã là sĩ quan quân đội mang quân hàm trung úy. Từ năm 1951 đến 1954, Lewy làm việc tại Ban 2 chuyên thu thập thông tin về hoạt động của các tổ chức người Do Thái hồi hương để phát hiện sự thâm nhập của điệp viên nước ngoài vào lãnh thổ Israel. Năm 1955, Lewy chuyển sang làm việc tại Ban 4 chuyên theo dõi hoạt động của các phái đoàn ngoại giao nước ngoài tại Israel và những người nước ngoài nghi vấn có quan hệ bí mật với các cơ quan tình báo nước ngoài.
Năm 1958, nhờ hoạt động tích cực của Lewy, Cục VII đã thiết lập được một đường dây điệp báo nằm vùng hoạt động tại hai thành phố Jerusalem và Tel-Aviv của Israel. Đường dây điệp báo này gồm 5 điệp viên đều là người Ba Lan gốc Do Thái hồi hương và do Lewy phụ trách. Trong suốt thời gian hoạt động, Lewy đã chuyển giao cho Cục VII nhiều thông tin, tài liệu vô cùng quan trọng liên quan đến hoạt động của Shin Bet cả tại Israel và ở nước ngoài. Đáng kể nhất là việc Lewy chuyển giao cho Cục VII gần như toàn bộ ảnh nhận dạng các điệp viên của Shin Bet và danh tính những điệp viên Shin Bet hoạt động tại các quốc gia XHCN Đông Âu dưới nhiều vỏ bọc khác nhau.
Shin Bet bắt đầu nghi vấn đã có một "con lừa" thâm nhập và hoạt động trong nội bộ tổ chức phản gián này là vào năm 1962 khi chỉ trong vòng 4 tháng cuối năm có đến 2 điệp viên Shin Bet bị bắt giữ tại Ba Lan và Tiệp Khắc. Đây được xem là thiệt hại lớn nhất của Shin Bet kể từ khi được thành lập vào năm 1948 cho đến thời điểm đó. Đích thân chỉ huy Shin Bet lúc đó là tướng Amos Manor ra lệnh mở một cuộc điều tra nội bộ để truy bắt cho bằng được "con lừa". Mọi cố gắng của Shin Bet đều không mang lại kết quả và đã khiến tướng Manor buộc phải từ chức vào cuối năm 1963.
Tuy nhiên, đến năm 1964, hoạt động nội gián của Lewy cuối cùng cũng bị phát hiện từ thông tin được cung cấp bởi Cơ quan Phản gián Pháp (DST). Tháng 1/1964, Michael Sienkewicz, một sĩ quan của Cục VII hoạt động nằm vùng tại Pháp đào thoát và đầu thú với DST. Bị thẩm vấn, Sienkewicz đã khai báo danh tính của nhiều điệp viên của Cục VII hoạt động nằm vùng và nội gián ở nước ngoài, trong đó có tên của Lewy với mật danh Lutek. Từ thông tin này, Shin Bet đã tổ chức xác minh và bắt giữ Lewy vào ngày 19/3/1964 về tội hoạt động nội gián cho tình báo Ba Lan. Bị thẩm vấn và tra tấn nhưng Lewy không khai báo bất cứ điều gì liên quan đến đường dây điệp báo mà mình phụ trách và chỉ thú nhận là hoạt động đơn tuyến. Bị buộc tội hoạt động nội gián và do ngoan cố không chịu khai báo, Lewy bị tuyên án đến 25 năm tù giam.
Michael Sienkewicz.
Tuy nhiên chỉ thụ án đến năm 1972, Lewy đã được trả tự do một cách bất ngờ. Chính phủ Israel thông báo việc trả tự do cho Lewy là vì lý do nhân đạo do lúc đó điệp viên nội gián này bị ung thư phổi. Tuy nhiên, các nguồn tin tình báo nước ngoài lại khẳng định rằng việc trả tự do trước thời hạn của Lewy là để trao đổi với một điệp viên của Cơ quan Tình báo hải ngoại Israel (Mossad) tên là Witold Pietewas bị bắt giữ trước đó tại Ba Lan. Được trả tự do tại thủ đô Vienne của Áo vào ngày 7/6/1972, Lewy được giữ lại tại bệnh viện để điều trị bệnh ung thư phổi đã đi vào giai đoạn cuối và qua đời tại đây vào ngày 2/8/1972. Xác của ông được đưa về mai táng tại thành phố quê hương Lublin
