Tiết lộ những bí mật mới về Che Guevara

Che Guevara sinh ngày 14/6/1924 tại thị trấn nhỏ Rosario của Argentina với tên khai sinh là Ernesto Guevara de la Serna. Tuy nhiên, ông đã bước vào lịch sử với cái tên gọi đơn giản và ngắn gọn hơn nhiều là “Che”. Che Guevara đã trải qua phần lớn cuộc đời ngắn ngủi nhưng oai hùng của mình tại Cuba, nơi ông đã tích cực tham gia vào phong trào cách mạng do Chủ tịch Fidel Castro đứng đầu.

Những tài liệu và lời khai của các nhân chứng vừa được giải mật đã giúp làm rõ một trong những sự kiện bi kịch nhất của Chiến tranh Lạnh, khi châu Mỹ Latinh đang là một khu vực tranh giành ảnh hưởng giữa Liên Xô và Mỹ.

Kẻ thù của Che Guevara khi đó một mặt rất khâm phục ông, nhưng mặt khác vẫn coi ông là kẻ thù nguy hiểm hàng đầu. Chính phủ quân sự của tướng Juan Carlos Ongany cầm quyền tại Argentina hồi giữa những năm 60 đã nhìn nhận Che như một mối đe dọa tiềm tàng đối với chế độ độc tài của mình. Cụ thể như cựu Đại sứ Argentina tại Mỹ là Alvaro Alsogaray đã thừa nhận: “Chúng tôi đã có được thông tin chính xác về việc Che Guevara đã tới Brazil vào tháng 9/1966, và tháng 11 năm đó đã sang Bolivia. Thông tin tỉ mỉ về những lộ trình của Che đã được chúng tôi tiếp nhận từ đại diện CIA tại Nam Mỹ là John Tilton”.

Còn tướng Marcelo Livingston, khi đó đang lãnh đạo một trong những đơn vị thuộc Cơ quan Tình báo Argentina (SIDE) kể lại: “Để ngăn chặn nguy cơ xâm nhập từ các đơn vị nổi dậy của Che Guevara vào lãnh thổ Argentina, quân đội và các đơn vị cảnh sát đã được bố trí từ trước theo những nguồn tin tương tự. Cựu chỉ huy lực lượng hiến binh Oscar Francisco Toyo, trong giai đoạn từ năm 1964 đến 1967 đóng tại thị trấn Oran giáp Bolivia cho biết: “Theo thông tin nhận được từ Cơ quan Tình báo Argentina, chúng tôi đã được biết về những dự định của Che nhằm tổ chức một phong trào nổi dậy ở Argentina, cụ thể là tại khu vực tỉnh Tukuman. Để đạt được mục đích này, Che dự định sử dụng các đơn vị thuộc Quân đội du kích nhân dân Macetti”.

Hồi đầu những năm 60, Che đã giúp một người bạn thân của mình - nhà báo Argentina Jorse Ricardo Macetti - trong việc tổ chức một chiến dịch mang tên “Segundo Sombra” nhằm triển khai một loạt các lò lửa chiến tranh du kích tại Argentina. Từ khi thành lập, nhóm vũ trang này đã mang tên "Quân đội du kích nhân dân Macetti".

Nhiều chi tiết lý thú hơn về Che Guevara lại có mặt trong các hồ sơ của cảnh sát, nhưng trong đó không hiểu vì sao lại không có dấu tay của Che Guevara. Bộ hồ sơ số 3524272 có tất cả 18 tài liệu khác nhau, liên quan chủ yếu đến quá trình học tập của Che tại Khoa Y, Trường đại học Tổng hợp và quá trình phục vụ trong quân đội, đánh giá từ ngày 27/3/1953 về những chuyến đi của ông tới Venezuela, Guatemala, Panama và Colombia.

Trong số này, một tài liệu đáng chú ý có chữ ký của Thiếu tá Alberto Alfred Valin. Hồi tháng 9/1966, sau chuyến đi của Che tới Brazil, CIA đã đề nghị phía Argentina cung cấp thông tin liên quan đến giai đoạn ông sống tại nước này cũng như các dữ liệu về dấu vân tay. Trong bức thư gửi kèm với hồ sơ cho người Mỹ, viên thiếu tá này đã viết: “Trong hồ sơ của cảnh sát không có dấu tay của Che Guevara”. Chỉ đến sau cái chết của Che tại Bolivia, các dấu tay của ông mới xuất hiện trong hồ sơ của cảnh sát.

Trong các tài liệu mới được giải mật, có thể biết được nhiều chi tiết diễn ra xung quanh bi kịch này. Ngày 14/10/1967, một phái đoàn của Argentina với thành phần gồm tùy viên hải quân Mayer, thư ký Đại sứ quán Argentina Jorse Kremon và lãnh sự Miguel Stopele đã tới Bộ tham mưu tại Mirafloros. Với sự có mặt của Tư lệnh lực lượng vũ trang Bolivia - tướng Alfredo Ovando Candia, họ đã được cho xem một phần tay của Che đã được cắt để ngâm trong dung dịch fomalin. Các dấu tay trong hồ sơ về sau đã được lấy từ đây. Chiếc lọ này về sau cũng được gửi về Cuba. Phải đến ba thập niên sau, người ta mới biết được chính xác về nơi chôn Che Guevara.

Ngày 11/10/1967, hài cốt của Che cùng với 6 đồng chí khác của ông chôn chung trong một ngôi mộ mới được bốc lên. Và đến ngày 17/10/1997, phần hài cốt này được chuyển đến một cái lăng đặt ngay dưới chân một đài tưởng niệm đã được xây từ trước tại thành phố Santa-Clara (Cuba) nhân dịp kỷ niệm ngày ông mất. Trong số rất nhiều người tham gia nghi lễ này còn có vợ góa của cố Tổng thống Pháp François Mitterrand và một người đồng hương của Che, tiền đạo bóng đá nổi tiếng Diego Maradona