Vụ gián điệp Hàn Quốc tại Australia: Ngậm bồ hòn làm ngọt

Năm 2010, Cơ quan Tình báo an ninh Australia (ASIO) được phía Hàn Quốc cam đoan sẽ chấm dứt mọi hoạt động "không phù hợp" trên lãnh thổ Australia; và ngược lại tình báo nước này cũng hứa hẹn "làm hết sức trong quyền hạn" để bảo vệ danh tính của các nhân viên thuộc Cơ quan Tình báo quốc gia Hàn Quốc (NIS) làm nhiệm vụ ở Australia.

Trong vụ tình báo kinh tế mới này, Tòa án Liên bang Australia đã tiết lộ thông tin ngoài tiến sĩ Kim, còn có 4 sĩ quan NIS đang hoạt động dưới vỏ bọc ngoại giao ở Canberra. Họ là các cố vấn ngoại giao Hoo Young -park, Bum Yeon-lee, Sa Yong-hong và một nhà ngoại giao cũng mang tên Kim làm việc một thời gian ngắn ở Australia.

Tiến sĩ Kim và cộng đồng người Hàn Quốc ở Canberra

Tiến sĩ Yeon Kim là một người hâm mộ bóng đá cuồng nhiệt. Có lẽ vì chào đời và lớn lên ở Hàn Quốc - quốc gia được coi là thành công nhất về bóng đá ở châu Á - cho nên ông rất yêu môn thể thao vua này. Cũng vì thế mà trong hơn một thập niên, mỗi chiều thứ bảy, chuyên gia phân tích thương mại nông nghiệp này luôn tham gia chơi bóng đá tại sân vận động Kambah Oval ở vùng ngoại ô phía nam thủ đô Canberra của Australia. Những trận bóng này không chính thức song cũng rất náo nhiệt.

Từ cuối năm 2010 và đến 2011,  trong số những người đến xem bóng đá ở Kambah Oval, có nhiều sĩ quan ASIO - họ kín đáo quan sát và chụp ảnh (có thể nghe lén) tiến sĩ Kim cùng với nhà cố vấn ngoại giao Hoo Young-park của Đại sứ quán Hàn Quốc, cũng là một fan bóng đá cuồng nhiệt. Hoo Young-park thật ra là sĩ quan cao cấp của NIS và Kambah Oval là một phần trong cuộc điều tra phản gián quan trọng của ASIO.

Là một nhà kinh tế và chuyên gia về chính sách thương mại, Yeon Kim nhập cư vào Australia năm 1982 lúc 20 tuổi, sinh sống tại Canberra từ năm 1994. Kim có mối quan hệ với cộng đồng nhỏ người Hàn Quốc ở Canberra, bao gồm các quan chức làm việc trong Đại sứ quán Hàn Quốc.

Tốt nghiệp Khoa Kinh tế Đại học Sydney, Kim tiếp tục lấy bằng tiến sĩ Đại học Quốc gia Australia vào năm 2000 với luận án về tác động của tự do thương mại nông nghiệp đến kinh tế Hàn Quốc. Kim trở thành nhà phân tích chính sách kinh tế ở Bộ Tài chính Australia từ năm 2000 đến 2004 trước khi làm việc cho ABARES trực thuộc Bộ Nông nghiệp, Ngư nghiệp và Lâm nghiệp nước này.

Công việc của Kim ở ABARES bao gồm nghiên cứu phân tích và lập mô hình kinh tế về các vấn đề chính sách thương mại nông nghiệp song phương và đa phương, cũng như các vấn đề thị trường liên quan đến Hiệp định Thương mại tự do và Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Trụ sở ASIO ở Canberra.

Vừa về đến sân bay Canberra sau chuyến công tác ở hải ngoại từ tháng 6/2009, chuyên gia kinh tế của ABARES được một nhà ngoại giao người Hàn Quốc khác ra đón và giới thiệu ngay với Park. Sau đó, Kim và Park gặp nhau lần nữa vào ngày 3/10/2009 tại cuộc họp mặt thân mật của cộng đồng người Hàn Quốc trong Công viên Glebe ở Canberra - đó là Ngày Quốc khánh Hàn Quốc. Do cũng say mê môn bóng đá cho nên không bao lâu sau Park và con trai gia nhập nhóm của Kim ở Kambah Oval và Park lôi kéo thêm vài người Hàn Quốc khác - có lẽ là nhân viên Đại sứ quán - cùng nhập hội.

Kim và Park cũng như gia đình của họ đều đặn gặp nhau, thường với sự có mặt của hai người Hàn Quốc nhập cư khác - một là doanh nhân ở Canberra và người kia là huấn luyện viên cho đội tuyển bóng đá nữ tham gia World Cup. Cả 4 gia đình thường gặp nhau vào mỗi chiều thứ bảy ở Kambah Oval và bàn chuyện về "thể thao, chính trị, kinh tế, các sự kiện quốc gia cũng như giáo dục trẻ em" - theo điều tra của ASIO.

ASIO không lạ gì nhà ngoại giao Hoo Young -park. Được bổ nhiệm đến Canberra dưới vỏ bọc ngoại giao, Park là sĩ quan liên lạc của NIS, ông ta đóng vai trò duy trì mối quan hệ hợp tác hơn 30 năm giữa Australia và cộng đồng tình báo Hàn Quốc.

Park cũng có nhiều chuyến viếng thăm các cơ quan tình báo của Australia, nhất là Cơ quan Đánh giá tình báo quốc gia (ONA) và ASIO. Theo thỏa thuận về mối quan hệ bạn bè lâu đời giữa chính quyền hai quốc gia, Park và các sĩ quan NIS khác ở Đại sứ quán Hàn Quốc không được tiến hành những chiến dịch thu thập thông tin tình báo bí mật trên lãnh thổ Australia.

Tuy nhiên, ASIO cũng lo ngại NIS âm thầm phá vỡ luật chơi để cố gắng "mua chuộc các quan chức cũng như công chức Australia nhằm moi móc các thông tin nhạy cảm" liên quan đến những hiệp định thương mại giữa Canberra và Seoul nhằm có lợi cho Hàn Quốc.

Mặc dù không là nhà điều đình thương mại, song Kim vẫn dính líu đến các cuộc đàm phán thương mại do Australia muốn bảo đảm thâm nhập sâu hơn vào thị trường thịt bò béo bở của Hàn Quốc.

Cuộc điều tra của ASIO

Vào giữa năm 2010, ASIO nhận được thông tin cho biết, Kim có cuộc gặp mặt với một nhà ngoại giao Hàn Quốc được cho là sĩ quan của NIS. Sau những cuộc điều tra sơ bộ, ngày 5/8/2010, ASIO chuyển đến Bộ Nông nghiệp Australia bảng câu hỏi và yêu cầu Kim phải trả lời.

Hai tháng sau, ngày 7/10, hai sĩ quan ASIO bất ngờ triệu tập Kim để phỏng vấn. Vào cuối buổi phỏng vấn, ASIO báo với Kim rằng, Park và 3 nhà ngoại giao Hàn Quốc khác mà ông tiếp xúc chính là sĩ quan của NIS đồng thời cảnh báo ông không được tiếp xúc với những người này nữa. Song, Kim vẫn lén lút gặp Park ít nhất một lần vào tháng 5/2011 mà không hề báo cáo với ABARES hay ASIO.

Tổng Giám đốc ASIO - David Irvine.

Ngày 15/9/2011, Tổng giám đốc ASIO David Irvine chính thức có cảnh báo về việc Kim vẫn tiếp xúc với các sĩ quan NIS mà không báo cáo theo yêu cầu của chính quyền Australia. Họ cho rằng, Kim lén lút chuyển giao thông tin "nhạy cảm" cho Park. Cuối cùng, Kim bị tước giấy phép sử dụng thông tin mật và bị sa thải khỏi ABARES sau khi ASIO đánh giá ông ta đã "không thành thật" khi trả lời bảng câu hỏi của ASIO đồng thời là "mối đe dọa đặc biệt" cho nguồn dữ liệu nhạy cảm của ABARES.

Nhiều chi tiết về cuộc điều tra của ASIO hiện vẫn còn giữ bí mật, nhưng Kim phủ nhận bất cứ sự tiếp xúc "không thích hợp" nào với các nhà ngoại giao Hàn Quốc và nói chắc như đinh đóng cột rằng, mối quan hệ của ông ta với những người này thật ra chỉ mang tính xã hội và không có bất cứ cuộc bàn luận nào về các vấn đề thương mại nhạy cảm.

Mặc dù vậy, vào tháng 8/2012 một tòa án Australia vẫn ủng hộ đánh giá an ninh của ASIO đối với tiến sĩ Kim. Tòa án nhận định Kim là người "cực kỳ thông minh" và cho biết đã có bằng chứng "được cung cấp bí mật" chứng tỏ Kim được sắp xếp để gặp mặt Park trong bí mật nhằm tránh sự dò xét của tình báo Australia.

Trong vụ án gián điệp của tiến sĩ Yeon Kim, các chuyên gia phân tích cho rằng, các cơ quan tình báo nước ngoài đặc biệt quan tâm đến các yếu tố như là sự đồng nhất ngôn ngữ, nền tảng văn hóa chung và mối tương tác xã hội khi muốn tuyển mộ nguồn thông tin có giá trị tiềm tàng. Ví dụ, cộng đồng tình báo cực kỳ tinh ranh của Trung Quốc nổi tiếng tập trung mọi nỗ lực tuyển mộ những người gốc Hoa đang sinh sống ở các quốc gia khác nhau trên khắp thế giới; và nhiều cơ quan tình báo khác cũng chú trọng đến chiến lược khá hiệu quả này.

Trong vụ án Yeon Kim, Hàn Quốc không là quốc gia "bạn bè" đầu tiên hay cuối cùng tiến hành hoạt động tình báo mật trên lãnh thổ Australia. Mà thực ra, các quốc gia khác - như Mỹ, Israel, Pháp, Nhật Bản và Đài Loan - cũng từng có những hành động tương tự trong quá khứ. Nhưng có một điều khác thường là ASIO có vẻ cố gắng giúp đỡ NIS bằng cách che giấu danh tính của các điệp viên Hàn Quốc hoạt động ở Australia nhằm mục đích tránh gây phương hại cho những lợi ích kinh tế và thương mại của nước này trong tương lai.

Tổng giám đốc ASIO David Irvine cảnh báo rằng bất cứ sự vạch trần nào về các hoạt động của NIS cũng sẽ có "tác động bất lợi" cho mối quan hệ giữa Australia và Hàn Quốc, nhất là vấn đề hợp tác an ninh. Các chuyên gia chắc chắn cộng đồng tình báo Australia và Hàn Quốc vẫn tiếp tục hợp tác chặt chẽ với nhau như không có chuyện gì xảy ra nhằm phục vụ cho những lợi ích an ninh của Australia.

Tuy nhiên, mong muốn bảo vệ đối tác tình báo NIS của ASIO, thậm chí khi tình báo Hàn Quốc đã vượt khỏi ranh giới quy ước tôn trọng bí mật của nhau, đã không được thẩm phán Lindsey Foster của Tòa án Liên bang Australia chấp nhận và hiện nay nhiều chi tiết về vụ án gián điệp Yeon Kim đã được công bố trên các báo Australia.

Ngoại trưởng Australia Bob Carr.

Về phần mình, Ngoại trưởng Australia Bob Carr từ chối bàn luận về các chi tiết của vụ án với lý do bảo đảm bí mật an ninh tình báo nhưng ông khẳng định vụ án gián điệp sẽ không gây căng thẳng ngoại giao nào với Seoul - đồng minh thân cận và đối tác thương mại quan trọng của Canberra - trong thời gian sắp tới.

Được biết, Hàn Quốc là đối tác thương mại lớn hàng thứ 4 của Australia với giá trị thương mại song phương đạt hơn 32 tỉ AUD. Ngoài hợp tác thương mại, Australia cũng là nước ủng hộ mạnh mẽ Hàn Quốc trong cuộc đối đầu căng thẳng với CHDCND Triều Tiên. Cụ thể là, vừa qua lần đầu tiên quân đội Australia đã tham gia những cuộc diễn tập quân sự phối hợp cùng với Mỹ và Hàn Quốc.

Và, mặc dù ASIO mô tả NIS đã có "những hành động không phù hợp" gây phương hại đến những lợi ích của Australia, song không một điệp viên Hàn Quốc nào bị trục xuất khỏi Australia