Càng cao niên lại càng… minh mẫn

• Giấc mơ cải lão hoàn đồng
• Mang “Cải lão hoàn đồng” dự liên hoan quốc tế
• Nghiên cứu liệu pháp thay máu để chống lão hóa

Tiến sĩ Robert Belyea người Mỹ từng là Giám đốc Viện quốc gia Về những vấn đề lão hóa, hiện là Giáo sư giảng dạy tại Học viện Y khoa Mount Sinai (ISMMS) nổi tiếng ở New York (Mỹ), đã trả lời các câu hỏi của Ban biên tập tạp chí Newsweek, tờ tuần báo đứng hàng thứ 2 ở Mỹ trong khuôn khổ cuộc hội thảo quy mô Liên bang tổ chức tại thủ đô Washington D.C, xoay quanh chủ đề "Lão hóa và người cao tuổi" nhân ngày Quốc tế Người cao tuổi hàng năm.

Giáo sư Tiến sĩ R. Belyea.

Xin trích dịch một phần buổi trao đổi bổ ích và thú vị này để bạn đọc tham khảo.

-Thưa Tiến sĩ, lúc về già con người có thể giữ được sức khỏe cả về thể chất lẫn tinh thần bằng cách nào?

- Sự sảng khoái về tinh thần cũng quan trọng như sự khỏe mạnh của thể chất. Người nào trong chúng ta cũng cần có mối quan hệ giữa bạn bè và người quen xung quanh. Những ai đã tạo dựng mối tương quan khăng khít đó, dễ chịu được những "cú sốc" lớn như cái chết của người bạn đời khi về già.

Về sự sảng khoái tinh thần, người cao tuổi cần phải đặt những mục đích nhất định nào đó cho mình. Sự lành mạnh về thể chất cũng vậy, cần phải có chế độ ăn uống và luyện tập thường xuyên, nhằm giữ vững bộ xương cũng như hệ tuần hoàn từ tim.

- Sự phát triển tri thức có tiếp tục với độ tuổi già 80 hay 90 tuổi không?

- Trước đây chúng ta thường cho rằng những người sống quá lâu, thường dễ mất trí. Đó là một quan niệm sai lầm! Các cuộc nghiên cứu công phu của Viện quốc gia về những vấn đề lão hóa tại Mỹ, cũng như ở các nơi khác, đã chỉ ra rằng sự kém minh mẫn trong lứa người già hiện nay ít hơn nhiều so với quá khứ; phải coi sự "đãng trí" ấy là biểu hiện của một căn bệnh nào đó, chứ không phải hoàn toàn do quá trình lão hóa gây nên.

Danh họa Picasso miệt mài sáng tác bất chấp tuổi cao.

Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy, rằng sự phát triển tri thức vẫn tiếp tục ở độ tuổi cao. Quan trọng nhất là cách sống! Với tuổi nào cũng vậy, nếu bạn không trau dồi liên tục, đương nhiên kiến thức sẽ mai một đi… Sự thú vị với những người cao tuổi sẽ kém hẳn, nếu họ không lưu tâm đến việc này lắm. Nhiều già làng thời cổ xưa chính là những người minh mẫn nhất, ngay trong nhiều bộ tộc thiểu số bây giờ cũng vậy.

- Tại sao có những tài năng sáng tạo chỉ xuất hiện sau lứa tuổi 70 hoặc cao hơn nữa?

- Trong một vài lĩnh vực đòi hỏi sự từng trải, cân nhắc - tổng hợp "vốn sống" và kinh nghiệm đúc kết từ những khoảng thời gian dài. Đó là những ngành như triết học, viết sử, họa sĩ, hay soạn nhạc… Danh họa thiên tài người Tây Ban Nha Pablo Picasso (1881-1973) chẳng hạn, tài năng của ông tương ứng với độ tuổi từ 82-92 phát triển rực rỡ cùng tranh vẽ, áp phích và màu nước…

Giữa đó là bức chân dung tự họa cuối cùng rất thi vị của Picasso; hoặc họa sĩ kỳ tài Titian (1473-1576) thời Phục hưng ở Italia vẫn còn vẽ rất sung sức khi đã 99 tuổi. Còn trong giới chính khách, khoa học và nghệ thuật quốc tế chúng ta có thể kể ra hàng loạt các vĩ nhân cao niên khác không thể liệt kê xuể.

- Có nghề nào giúp kéo dài tuổi thọ lâu nhất không?

- Một trong những ngành nghề đó là công việc chỉ huy dàn nhạc. Đó là nghề có hoạt động thể chất cao, bởi người nhạc trưởng luôn phải đứng liên tục để điều khiển dàn nhạc, đồng thời cũng luôn phải hoàn thiện những công việc kết hợp giữa tai, mắt và tay để hành nghề.

"Nữ hoàng truyện trinh thám" người Anh Agatha Christie (1890-1976) vẫn làm việc rất sung sức khi đã quá ngưỡng thất tuần.

- "Hay quên" có phải là hiện tượng bình thường của quá trình lão hóa không?

- Tôi nghĩ rằng con người quá đặt nặng vào trí nhớ của mình: một người 40 tuổi quên một số điện thoại nào đó, là anh ta bắt đầu lo; một cụ 65 tuổi quên tên riêng của ai đấy, cụ hoảng sợ thực sự… Việc gì mà phải "lo sốt vó" thái quá như vậy? Nếu như sự mất trí nhớ không kéo dài (số điện thoại và tên người sau đó được nhớ lại), thì đó không phải là một căn bệnh làm con người hay quên.

- Lý do nào dẫn tới việc mất trí nhớ?

- Trong 100 người bị chứng mất trí nhớ, có đến 85 người do các nguyên nhân về thể chất như dị ứng thuốc, suy dinh dưỡng, hay các căn bệnh về não; 15% còn lại là do có sự  "khủng hoảng" nào đó. Tất cả mọi công cụ y tế tác động lên hệ trung ương thần kinh như thuốc chống rối loạn, thuốc hạ huyết áp, hay các chất an thần… đều có thể là những nguyên nhân gây ra các chứng bệnh về não.

Liều lượng dùng thuốc cũng rất quan trọng: một liều như nhau có thể tác động lên người 65 tuổi gấp 2 lần mạnh hơn so với người trẻ. Sự mất trí nhớ có thể được ngăn chặn từng phần, nếu tránh dùng những thứ dễ gây phản ứng hoặc rối loạn. Vì vậy đòi hỏi phải có những lời chuẩn bệnh kịp thời và chính xác.

- Tại sao có người đã 85 tuổi rồi mà trông như mới hơn 50; hoặc ngược lại - có những người nhanh "già trước tuổi"?

  - Trong quá trình lão hóa có nhiều nhân tố đóng vai trò rất quan trọng như các căn bệnh khác nhau của não, những chứng bệnh về tim hay ung thư. Ngoài ra sự khác biệt giữa tâm hồn và thể chất tuổi tác cũng đóng vai trò thiết yếu, tạo khả năng với các yếu tố tâm lý khỏe mạnh ngay cả khi tuổi đã cao. Những người sôi nổi và đa cảm thường trông trẻ hơn những ai vốn trầm lặng và ít vận động.

- Có phải người già dễ bị những khủng hoảng - cả về thể chất lẫn tâm lý hơn?

- Với một số người, nhất là nam giới, khi bước vào tuổi già đồng nghĩa với việc vị trí xã hội của họ vốn có trước đây đột nhiên "bị hạ bệ", dễ gây ra những khủng hoảng - rối loạn lớn. Ngoài ra cái chết của người thân cũng phát sinh khủng hoảng trong người già, đi liền với sự lẩn thẩn, hay mất dần trí nhớ…

Với sự chẩn bệnh đúng, sự khủng hoảng - rối loạn tâm lý trong thời kỳ đầu có thể chữa trị được. Nhưng thường chúng không được phát hiện và chữa chạy kịp thời, nên rất dễ dẫn đến hiểm họa. Bằng chứng là 25% những người Mỹ tự tử thuộc lớp người trên 65 tuổi.

- Nền y học hiện đại có thể làm tăng tuổi thọ con người không?

- Giới hạn sinh vật của tuổi người là trong khoảng 110-120 năm. Câu hỏi của ngày hôm nay là: chúng ta có thể tác động làm thay đổi các cấu trúc về sự lão hóa của gene không. Đề tài này thoạt nghe như trong chuyện khoa học viễn tưởng, nhưng chắc chắn là nền y học thế giới trong tương lai gần sẽ làm được. Với vấn đề lão hóa khoa học cần phải nghiên cứu chuyên sâu về các bộ gene - ADN - nền tảng của di truyền khiến các thế hệ tồn tại, đặc biệt là các gene giúp kéo dài cuộc sống.

- Xin cám ơn Giáo sư  về cuộc trao đổi bổ ích này.