“Sát thủ thầm lặng” ở Mỹ Latinh: Bệnh Chagas

Hiện nay, 80.000 dân nhập cư từ Mỹ Latinh đang sống với bệnh Chagas và không ai có thể dự đoán những biến chứng trầm trọng của nó.

Bệnh Chagas được bác sĩ người Brazil Carlos Chagas mô tả lần đầu tiên vào năm 1909 sau khi phát hiện sự hiện diện của ký sinh trùng Trypanosoma trong máu của một bệnh nhi 3 tuổi và cũng là trường hợp đầu tiên ghi nhận ở người. Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh có thể gây tổn hại cơ quan nội tạng và tử vong. Nhưng vào giai đoạn đầu của bệnh chỉ có vài (hoặc thậm chí không có) triệu chứng. Do đó, khi phát hiện triệu chứng rõ ràng thì bệnh nhân có lẽ đã bị biến chứng nặng nề ở tim và hệ tiêu hóa.

Ký sinh trùng T. cruzi nằm ẩn sâu trong các sợi cơ của tim, hệ tiêu hóa hay hệ thần kinh ngoại biên. Loài bọ xít hút máu hoạt động về đêm lây truyền ký sinh trùng T. cruzi cho người rất phổ biến ở châu Mỹ, đặc biệt là ở các vùng nông thôn  Mexico, Trung và Nam Mỹ. "Bọ xít hôn", ký sinh trùng T. cruzi có thể lây truyền cho người qua truyền máu, cấy ghép cơ quan nội tạng hay trong tử cung người mẹ.

Mỹ là nước có nhiều ca bệnh Chagas nhất trên thế giới được ghi nhận, kế đến là Tây Ban Nha. Ước đoán khoảng 40.000 đến 80.000 người Mỹ Latinh mắc bệnh Chagas hay mang ký sinh trùng T. cruzi trong máu hiện đang sinh sống ở Tây Ban Nha (chủ yếu đến từ Bolivia).

Mỗi khi nghe nói về bệnh Chagas, Briggitte Jordan đều muốn khóc, bởi lúc còn sống ở Bolivia, Briggitte đã biết mẹ cô dương tính với Chagas. Cũng giống như 2,3 triệu người Mỹ Latinh di cư khác,  Briggitte và mẹ bay đến Tây Ban Nha để chữa bệnh Chagas. Sau khi xét nghiệm, Briggitte cũng dương tính với Chagas do ký sinh trùng T.cruzi có thể lây truyền từ mẹ sang con.

Hiện nay, Briggitte sống ở thành phố Madrid và cộng tác với Mundo Sano (Thế giới mạnh khỏe) - một tổ chức ở Tây Ban Nha tuyên truyền về bệnh Chagas. Briggitte và các cộng sự cung cấp thông tin chính xác về bệnh Chagas và ký sinh trùng T. cruzi cho người nhập cư Mỹ Latinh ở đây với hy vọng khuyến khích mọi người xét nghiệm.

Briggitte Jordan (trái) nói chuyện về Chagas với những người sống xa quê hương.

Mặc dù 70% người mang ký sinh trùng T. cruzi gây bệnh Chagas sẽ không bao giờ phát triển các triệu chứng nhưng họ vẫn có thể làm lây truyền nó. Đó là lý do tại sao biện pháp ngăn ngừa lây truyền căn bệnh này từ mẹ sang con là thách thức to lớn của y khoa - theo bác sĩ Miriam Navarro và nhà nghiên cứu của tổ chức Mundo Sano.

Navarro cho biết: "Biện pháp kiểm tra những ca truyền máu và cấy ghép cơ quan nội tạng là cần thiết nhưng chúng ta không có luật cho phép xét nghiệm bắt buộc đối với những thai phụ đến từ Mỹ Latinh. Mặc dù các bác sĩ đều được cảnh báo về bệnh Chagas, song thông tin về nó vẫn còn ít ỏi".

Altagracia Prieto, một phụ nữ Bolivia, có kết quả dương tính với Chagas sau khi xét nghiệm. Prieto kể: "Tôi luôn nghi ngờ mình mắc bệnh Chagas. Nơi quê nhà chúng tôi có loài bọ xít hút máu, nhưng do không có triệu chứng gì cho nên tôi nghĩ mình không bị bệnh".

Bác sĩ Navarro điều hành chiến dịch cảnh báo mang tên "Madres comprometidas con la enfermedad de Chagas" (Những người mẹ chống lại bệnh Chagas) để giúp mọi người sớm xét nghiệm. Navarro nói: Chúng tôi cho họ biết rằng bệnh Chagas có thể chữa trị được và có nhiều bệnh nhân đã phục hồi rất tốt".

Hiện chỉ có 2 loại thuốc được dùng để chữa trị bệnh Chagas - đó là benznidazole và nifurtimox được phát triển từ thập niên 70 thế kỷ trước. Cả hai loại thuốc đều được chỉ định sử dụng trong 2 tháng và mỗi loại thuốc đều có một số tác dụng phụ mạnh - như là viêm da dị ứng với benznidazole và đa rối loạn hệ thần kinh (bệnh tác động đến thần kinh ngoại biên) với nifurtimox.

Theo bác sĩ Navarro, nghiên cứu mới nhất cho thấy việc chữa trị Chagas trước khi mang thai có thể ngăn ngừa được sự lây truyền ký sinh trùng T. cruzi từ mẹ sang con.

Ký sinh trùng T. cruzi.

Briggitte Jordan, 25 tuổi, cô muốn lập gia đình, nhưng không muốn lây truyền ký sinh trùng sang đứa con tương lai. Cơ thể Jordan không chấp nhận benznidazole cho nên cô phải chọn loại thuốc thứ hai. 5 năm sau điều trị, mức kháng thể cho thấy sự giảm bớt đáng kể mức độ ký sinh trùng trong cơ thể Jordan. Hiện vẫn chưa có thử nghiệm đặc biệt cho Chagas thế nên cách duy nhất dò tìm sự hiện diện của ký sinh trùng này là kiểm tra mức kháng thể đặc biệt. Sau chữa trị, bệnh nhân phải được xét nghiệm đều đặn đối với mức kháng thể này.

Cùng với Altagracia và 2 người mẹ Bolivia khác mắc phải Chagas, Jordan có cơ hội nói chuyện với mọi người ở Tây Ban Nha - đặc biệt là những người mẹ hay phụ nữ trẻ - về "sát thủ thầm lặng" Chagas. Họ đi đến các nhà thờ, sân bóng đá và các câu lạc bộ. Họ có đường dây điện thoại để giúp đỡ mọi người cần tư vấn về Chagas cũng như sẵn sàng đi cùng với bất cứ ai đến bệnh viện để xét nghiệm