Tàu sân bay đắt nhất lịch sử chính thức hoạt động

Thứ Năm, 27/07/2017, 09:39

Ngày 22-7, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tham dự lễ đưa vào sử dụng hàng không mẫu hạm đắt giá nhất lịch sử USS Gerald R. Ford. Nhiều ý kiến cho rằng con tàu này vẫn còn nhiều khiếm khuyết không như những gì nó được quảng cáo.

Mỹ là quốc gia duy nhất trên thế giới có lực lượng hàng không mẫu hạm nguyên tử 10 chiếc, trị giá mỗi chiếc 4,5 tỷ USD. Chiếc mới nhất và đắt tiền nhất, USS Gerald R. Ford (CVN-78), trị giá 13 tỷ USD vừa chính thức đưa vào hoạt động từ ngày 22-7, trong một buổi lễ tại quân cảng Newport News, Virginia.

Theo tạp chí Defense, ngân sách quốc phòng Mỹ bằng tổng cộng 8 nước đứng đầu thế giới sau Mỹ, gấp 3 lần Trung Quốc, 9 lần Nga, 10 lần Saudi Arabia, 11 lần Ấn Ðộ và Pháp... Với chi phí khổng lồ ấy, Mỹ có thể trang bị những hệ thống vũ khí tốn tiền nhất như là hàng không mẫu hạm.

Tổng thống Donald Trump tham dự lễ đưa vào sử dụng tàu USS Gerald R. Ford ngày 22-7.

Trong vòng 1 thế kỷ, Hải quân Mỹ dùng khoảng 80 hàng không mẫu hạm. Ngoài những chiếc bị đánh đắm trong chiến tranh, phần lớn đã giải nhiệm vì quá cũ hay lỗi thời, bị đem bán sắt vụn hoặc được giữ lại làm viện bảo tàng nổi như USS Midway ở San Diego.

Những hàng không mẫu hạm thế hệ cũ dùng nhiên liệu dầu diesel, kể cả những siêu hàng không mẫu hạm lớp USS Forrestal (CV-59) sử dụng từ năm 1955 đều đã được “nghỉ hưu”. Chiếc cuối cùng, USS Kitty Hawk (CV-63), giải nhiệm năm 2009.

Hải quân Mỹ cho rằng cần có tối thiểu 11 hàng không mẫu hạm, trong đó 2 chiếc triển khai thường trực ở vùng Thái Bình Dương và Trung Ðông, đồng thời phải để cho thủy thủ đoàn luân phiên nghỉ ngơi sau mỗi chuyến công tác dài 6-7 tháng. Chi phí hoạt động của mỗi hàng không mẫu hạm với thủy thủ đoàn trên dưới 5.000 người là rất tốn kém nên Quốc hội Mỹ cũng chỉ chấp thuận con số hiện tại là 11 chiếc.

Sau khi chiếc hàng không mẫu hạm nguyên tử đầu tiên, USS Enterprise (CVN-65), được giải nhiệm sau 50 năm hoạt động (1962-2013), Hải quân Mỹ chỉ còn 10 chiếc CVN - ký hiệu CV (Carrier Vessel) chỉ hàng không mẫu hạm, và N (Nuclear) là vận hành bằng năng lượng nguyên tử.

Thử nghiệm máy phóng điện từ trên tàu sân bay USS Gerald R. Ford.

Cả 10 hàng không mẫu hạm của Mỹ hiện nay đều thuộc lớp Nimitz. USS Nimitz (CVN-68) là chiếc đầu tiên được đưa vào hoạt động từ 1975, và chiếc cuối cùng thuộc lớp Nimitz là USS George H.W. Bush (CVN-77) năm 2009. 8 chiếc khác quen biết qua các tin tức thời sự hiện nay là USS Dwight Eisenhower (CVN-69), USS Carl Vinson (CVN-70), USS Theodore Roosevelt (CVN-71), USS Abraham Licoln (CVN-72), USS George Washington (CVN-73), USS John C. Stennis (CVN-74), USS Hary S. Truman (CVN-75), USS Ronald Reagan (CVN-76).

Mỗi siêu hàng không mẫu hạm này có trọng tải trên 100.000 tấn, chiều dài 300 mét và chiều ngang 77 mét, vận tốc trên 30 gút (hải lý/giờ), thủy thủ đoàn hơn 3.000 người cùng nhân sự 2.400 người thuộc phân đoàn máy bay. Trung bình các hàng không mẫu hạm lớp Nimitz mang theo từ 80 đến 90 máy bay các loại.

Tiếp theo lớp Nimitz, Hải quân Mỹ đặt chế tạo một thế hệ hàng không mẫu hạm mới với nhiều tính năng hiện đại hơn. Chiếc đầu tiên, USS Gerald R. Ford, khởi công đóng năm 2009, và chiếc thứ nhì USS John F. Kennedy, đóng năm 2011. Hàng không mẫu hạm thế hệ Gerald Ford có trọng tải trên 100.000 tấn, sân bay dài 330 mét, rộng 78 mét, tương đối lớn hơn các hàng không mẫu hạm thế hệ Nimitz, nhưng khác biệt chính là ở trang bị và các phương tiện hỗ trợ mới cho máy bay.

Theo dự tính, mỗi 20 giây, hàng không mẫu hạm mới có thể phóng lên một máy bay, nhanh hơn nhiều so với thời gian máy bay cất cánh từ các chiến hạm thế hệ trước. Do những dụng cụ hiện đại ấy, trị giá của USS Gerald Ford gần gấp 3 lần các hàng không mẫu hạm lớp Nimitz và trở thành đề tài gây nhiều tranh luận.

Thời gian hoàn thành một hàng không mẫu hạm lớp Nimitz khoảng từ 4 đến 5 năm. USS Gerald R. Ford qua nhiều sửa đổi, phải mất hơn 6 năm hãng chế tạo mới có thể chạy thử chuyến đầu tiên trên biển và cuối cùng được chuyển giao cho hải quân hôm 31-5-2017. Mặc dù lễ xuất phát chiến hạm đã được tiến hành vào 22-7-2017, nhưng ít nhất đến năm 2020 USS Gerald R. Ford mới có thể thực hiện sứ mạng chiến đấu.

Bình thường mỗi chiếc mới phải qua thời gian 3 năm để các phi công tập dượt lên xuống, thủy thủ đoàn thuần thục với việc điều hành và phối hợp hoạt động cùng các chiến hạm phụ trợ trong một hải đội tác chiến.

Ðến nay, USS Gerald R. Ford còn đang có trở ngại trong việc cất cánh và hạ cánh kiểu mới cho máy bay. Khác với những hàng không mẫu hạm thế hệ trước, CVN-80 sử dụng kỹ thuật điện từ để phóng máy bay đi cũng như hệ thống tiếp nhận máy bay đáp trở về. Máy phóng kiểu cũ dùng hơi nước do đó phải tốn nhiều năng lượng cho một hệ thống chuyển nước biển thành nước ngọt, đồng thời chiếm một không gian lớn dưới khoang tàu nơi có thể chứa thêm máy bay.

Với hệ thống phóng điện từ, được gọi là EMALS (Electromagnetic Aircraft Launch System), hàng không mẫu hạm có thể phóng lên mỗi ngày số lượng máy bay nhiều hơn máy phóng thủy lực 25% và giảm bớt 25% nhân viên điều khiển. Như vậy, theo ước lượng của hải quân, trong suốt cuộc đời 50 năm làm việc, hàng không mẫu hạm sẽ tiết kiệm được 4 tỷ USD.

Hệ thống hãm máy bay khi đáp xuống sân hàng không mẫu hạm mới cũng dùng lực điện từ có hiệu quả làm bớt áp lực giảm tốc cho các phi công so với hệ thống dây hãm kiểu cũ. Nhưng trang bị tất cả các hệ thống điện từ kỹ thuật số kiểu mới này tốn hơn 600 triệu USD.

Sau khi thăm USS Gerald Ford, Tổng thống Donald Trump tuyên bố với một phóng viên rằng “EMALS quá phức tạp, phải một người như Albert Einstein mới hiểu nổi” và theo ông nên bỏ để dùng máy phóng hơi nước. Tuy vậy, quyền Bộ trưởng Hải quân Sean Stackley nói với tờ Washington Examiner hồi cuối tháng 5-2017 rằng tổng thống không ra lệnh này.

Hàng không mẫu hạm USS Gerald R. Ford chạy thử chuyến đầu tiên ra biển ở Newport News, Virginia, hôm 8-4-2017.

Với các công nghệ mới, USS Gerald Ford được giới thiệu như là một trong những tài sản lớn nhất của hải quân. Nhưng các công nghệ mới chưa được kiểm chứng gây ra mối quan ngại ngày càng lớn. Máy phóng điện từ đã thất bại trong thử nghiệm sớm vào năm 2015. Đây chỉ là một trong những trở ngại của chương trình bị chỉ trích bởi một số nhà lập pháp vì chậm tiến độ và đội chi phí quá mức.

Trong một văn bản hồi năm 2016, Michael Gilmore, giám đốc bộ phận kiểm tra và đánh giá hoạt động của Bộ Quốc phòng Mỹ, cho biết con tàu đắt nhất lịch sử vẫn tiếp tục vật lộn để khởi động, thu hồi máy bay, di chuyển vũ khí cũng như kiểm soát không lưu và phòng vệ.

Hơn nữa EMALS có một nhược điểm quan trọng cần phải được chấn chỉnh. Ðó là hệ thống này tạo nên rung động đáng kể khi phóng các máy bay F/A-18 Super Hornet và E/A-18 Growler có mang theo các bình nhiên liệu phụ đeo dưới cánh. Hai kiểu máy bay chiến đấu và điện tử này sẽ không thể thi hành những phi vụ xa nếu không mang theo các bình nhiên liệu phụ.

Mặc dù vậy, Hải quân Mỹ đang nắm vững vai trò bá chủ trên các đại dương với con số 275 chiến hạm hiện hữu, trong đó có 10 hàng không mẫu hạm nguyên tử, chủ lực về mặt quân sự cũng như ngoại giao. Với động cơ sử dụng nhiệt năng của lò phản ứng chỉ cần phải tái cung cấp nguyên liệu hạt nhân một lần mỗi 25 năm, các hàng không mẫu hạm không bị giới hạn nào về thời hạn và tầm hoạt động, có nghĩa là luôn luôn được triển khai thường trực gần mọi khu vực có thể xảy ra khủng hoảng.

Ngoài Mỹ, Pháp là nước duy nhất có hàng không mẫu hạm nguyên tử, chiếc Charles de Gaulle, trọng tải 42.500 tấn, dài 261 mét, rộng 64 mét mang khoảng 40 máy bay.

Hàng không mẫu hạm duy nhất của Trung Quốc, chiếc Liêu Ninh, cải biến từ một hàng không mẫu hạm mua lại của Ukraine, trọng tải 60.000 tấn mang được 40 máy bay, với sân bay dài 300 mét, rộng 75 mét, nhưng giống như hàng không mẫu hạm nguyên thủy Admiral Kuznetsov của Nga, máy bay cất cánh trên đường băng uốn cong lên kiểu “sky jump” không dùng máy phóng nên tải trọng nhiên liệu và vũ khí bị hạn chế. Mặc dù được dư luận quốc tế chú ý nói đến nhiều, chiếc Liêu Ninh thật ra chỉ là một tàu huấn luyện chưa đủ giá trị tác chiến.

Hồi tháng 4-2017, Trung Quốc hạ thủy chiếc hàng không mẫu hạm đầu tiên hoàn toàn tự đóng ở quốc nội và có thể đưa vào sử dụng khoảng năm 2020. Chiếc tàu được gọi là “Kiểu 001”, chưa đặt tên chính thức, căn bản giống như chiếc Liêu Ninh.

Theo truyền thông Trung Quốc, chiếc hàng không mẫu hạm “Kiểu 002” bắt đầu khởi công đóng năm ngoái sẽ có hệ thống phóng kiểu EMALS giống như USS Gerald Ford, và tiếp theo mỗi 5 năm sẽ có thêm một hàng không mẫu hạm mới.

Mặc dù phí tổn cho hải đội tác chiến gồm một hàng không mẫu hạm và các chiến hạm phụ trợ lên tới 25 triệu USD một tuần trong nhiệm vụ thời bình và 40 triệu USD một tuần trong chiến đấu, theo kế hoạch, Hải quân Mỹ tiếp tục duy trì loại chiến hạm này trong nhiều năm nữa, và USS Gerald R. Ford hay USS John F. Kennedy, dù cho quá đắt tiền, có lẽ chưa phải là 2 hàng không mẫu hạm cuối cùng.

Đan Kô (tổng hợp)