Chỉ cần một chữ “Hinh” !

Thứ Tư, 18/02/2015, 15:35
“Này, Xuân Hinh ơi, anh thích báo đề là Nghệ sĩ Ưu tú Xuân Hinh hay là danh hài Xuân Hinh?”. “Ôi dào! Bây giờ Nghệ sĩ Ưu tú, Nghệ sĩ Nhân dân đông như nêm cối, nhiều như lính dàn trận. Gọi là danh hài thì một mình một sân, không đụng hàng. À mà chỉ cần ghi Xuân Hinh là người ta biết đến mình rồi. Không thì ngắn gọn chỉ cần mỗi tên Hinh thôi. Như ra sân khấu, MC giới thiệu: “Sau đây là tiết mục của Hinh”. Anh nói thế rồi cười. Tôi cũng cười. Ừ, chỉ cần một chữ “Hinh”.

Hinh lên sân khấu đỏng đảnh, đanh đá, hài hước thế chứ ngoài đời lành lắm. Nói anh lành một số người sẽ không đồng ý, làm gì có nghệ sĩ vai vế nào của làng hài mà lại lành hiền được? Cứ xem cái cách lộng ngôn, lắm khi ngoa ngôn đối đáp trên sân khấu và tưng tửng ở ngoài đời đủ biết họ lợi hại đến thế nào.

Nhưng lành ở đây là sống thật, chẳng cường điệu. Có thế nào thì sống thế nấy. Diễn mãi ở sân khấu rồi, ngoài đời sống đúng với mình sẽ tốt cho tâm, nhàn cái thân. Mà cũng đúng bản chất con người anh.

Nhiều khi người ta gọi Hinh là “vua hài”. Hinh cười khì khì bảo: “Vua với quan cái gì?! Trong sân khấu diễn hài người ta gọi là hề. Yêu thì gọi là vua hề, không thì gọi là tên hề, cậu hề, “ghét” thì gọi là thằng hề. Từ vua xuống thằng chỉ trong chớp mắt”.

Nhớ có lần, NSND Doãn Hoàng Giang sau khi ca ngợi hết lời tài năng Xuân Hinh trong một bài báo rồi lại sụt sùi thương tiếc vì anh đơn giản, diễn hài bình dân quá, làm cho các mẹ các chị, các cháu ở chợ, ở làng mê tít, nhẽ ra tài này kỹ lưỡng chăm chút phải gọi là “Hề Sác-lô Việt Nam”.

Hinh được tổ đãi, sinh ra ở Bắc Ninh, vùng đất nổi tiếng hát quan họ, giọng thấm đẫm chất chèo ngọt ngào. Danh hài Tự Long và Xuân Hinh đều sinh ra trên mảnh đất này, cả hai đều có giọng chèo đặc trưng và là danh hài có tiếng.

Chỉ có điều Tự Long khoác áo lính và lên đến chức Phó Giám đốc Nhà hát Chèo Quân đội. Xuân Hinh thì bao năm vẫn vậy, không chức tước, quan trường, làm việc ở Nhà hát Chèo Hà Nội anh được khán giả cả nước biết đến với các vai hài, tiểu phẩm hài. Anh còn là nghệ sĩ hát văn với giọng ca độc đáo riêng biệt. Một mình con đường riêng, không chung sân với ai.

Hinh bảo: “Sinh ra hai bàn tay trắng, chết cũng hai cái trắng tay. Vui vẻ khi không màng danh lợi tự nhiên thấy lòng thảnh thơi. Giờ mình ngoài 50 tuổi, khán giả nào quý mến lắm thì đi diễn phục vụ bà con, không thì nghỉ ở nhà cho nó khỏe”.

Nào có được yên thân, ngồi trò chuyện một lúc mà chuông điện thoại của anh đổ liên hồi. Càng gần dịp Tết, diễn viên hài càng đắt sô, nhiều nơi mời liên tục. Bên đầu dây kia nì nèo, bên này Hinh tưng tửng, chả ra nghiêm túc, chả ra đùa.

Hinh nói thật nhưng khuôn mặt đấy, giọng điệu đấy, chả thể không cười: “Thôi, thế là lại mời bác à? Từ giờ đừng mời bác nữa nhé. Diễn cho trẻ con cũng gọi. Diễn cho người già cũng ới. Bác già rồi đừng mời nữa không người ta lại bảo bác tham ăn, bố tranh nhau ăn với con. Miếng ăn là miếng tồi tàn, thiếu ăn một tí thì lộn gan, lộn mề…”.

Rồi cũng chẳng hiểu Xuân Hinh có nhận lời hay không?! Anh bảo 20 đến 28 Tết năm ngoái anh cùng đoàn sang diễn cho Đại sứ quán Việt Nam ở Washington, Mỹ. Năm nay lời mời cũng tới tấp, 30 tháng 1 Nga mời. 31 tháng 1 Đài Loan mời.

Tết, California mời… Hải ngoại mời, trong nước mời nhưng giờ có tuổi rồi, sức cũng bung bét cả rồi nên thích thì thích chứ chả còn sức mà đi. Chung quy cũng chỉ tại sức khỏe thế, rồi anh thừ người ra: “Mình yếu không đi có khi họ lại tưởng mình chảnh chọe, kiêu sa nên làm cao”.

Tính khí nghệ sĩ lắm khi lên đồng, khi vui vui quên sầu, cơn sướng lên rồi, diễn bốc giời lên đến mấy tiếng rồi sau đó nằm vật ra thở hổn hển vì mệt. Hinh sinh năm Nhâm Dần, cầm tinh con hổ, chúa sơn lâm. Vị chúa sơn lâm này lắm tài nhưng chưa thấy có tật, hoặc tật đấy nhỏ quá, chẳng thấy gì.

Hinh cũng là người biết kiêng cữ lắm, sợ “dính đòn”, nên phải cẩn thận như tuổi 51 là tuổi phạm, năm đấy ai hỏi tuổi anh nói tránh đi là mình 54 tuổi. Đến khi 53 tuổi lại nhận mình 56. Lắm lúc vui vẻ như trẻ con tưng tửng bảo tuổi mình có 21, 19 thôi, còn trẻ, còn khỏe, còn đẻ…. được nhiều nhiều…

Theo thiên hạ đồn đoán, Hinh hát văn hầu đồng thu được tiền tỉ, cát sê vào loại nhất trong làng hát văn.  Hinh bảo, đố nhìn thấy Hinh hát ở chỗ cô đồng, ông đồng, bà đồng nào.

Hát văn hầu đồng là ngồi một chỗ hát liền tù tì hàng 5, 6, 7 tiếng đồng hồ, sức của anh không còn kéo nổi nữa rồi. Có yêu nghề hát văn lắm, cứ cầy cục diễn hài chạy sô, hoặc làm đĩa hài để dư giả tiền ra đĩa hát văn.

Cách đây mấy năm, anh đã ra một đĩa “Xuân Hinh – Văn ca Thánh Mẫu 1” thì cuối năm 2014, anh lại ra tiếp “Xuân Hinh - Văn ca Thánh Mẫu 2”. Nghe Hinh kể, anh nặng lòng với hát văn vì âm nhạc lời văn ảo diệu vô cùng.

Nhưng, cũng biết giờ ra đĩa hát văn thu hồi vốn còn là may vì bây giờ việc bảo hộ bản quyền chưa nghiêm. Mới buổi sáng phát hành đĩa thì đến chiều bài hát của mình đã tràn lan trên mạng. Nghe mạng miễn phí ai lại còn bỏ tiền ra mua đĩa để làm gì. Thế là lấy cái này để nuôi cái kia.

Anh yêu những loại hình văn hóa dân gian đặc biệt là hát văn, hát xẩm. Thi thoảng anh lại ngồi hát xẩm, mà cái dáng, giọng điệu đến hợp. Hinh hay đi diễn mừng thọ. Có nơi chúc thọ một người, nơi chúc thọ cả một thôn, một xã, một làng, một huyện, hay một gia tộc.

Anh bảo cuộc đời mang tiếng cười đến cho mọi người, người ta vui mình cũng vui. Cuộc sống này lắm căng thẳng, nhiều âu lo, những gì không vui cứ tống khứ hết ra khỏi đầu cho thoáng người, nhẹ óc.

Gần đến Tết, người ta lại được dịp chúc thọ các ông, các cụ nhiều hơn, Hinh bảo vui thì ới cái sẽ lên đường, tùy theo trạng thái cảm xúc và lòng nhiệt tình thương mến của mọi người đến đâu.

Hơn năm nay, Hinh lại đâm ra mê mẩn facebook, thỉnh thoảng up ảnh lên trang, buột miệng tếu táo làm mấy câu chọc cười thiên hạ: “Tiền anh không thiếu, chủ yếu là em phải ngoan”, hay “Vợ có máu ghen, xin đừng làm quen”.

Hinh thích thơ, biên kịch, đạo diễn nhưng anh bảo mỗi người mỗi nghề mình không tham, không thích đến sân của ai, cứ làm một nghề cho tốt cái đã. Vì vậy, anh hài lòng chuyên tâm vào việc diễn hài, hát văn. Vì dù hát văn hay đóng hài thì đều là công việc của nghệ sĩ biểu diễn. Cái chữ biểu diễn ấy anh nặng lòng đến nay tròn 40 năm.

Hinh biến hóa phù phép đa dạng vai. Nhiều khi thấy Hinh đầu tròn, khuôn mặt tròn, cặp mắt tròn thủng thẳng đi bộ trên hè phố, diện bộ cánh nâu nhìn xa giống như thầy chùa.

Lắm khi gặp Hinh đạp xe lòng vòng trên phố. Có lúc lại thấy Hinh phóng xe máy như bay trên đường bộ dạng trông rất ngầu, nếu không biết lại tưởng một ông vai vế trong xã hội đen.

Đôi khi bắt gặp Hinh ngồi ôtô riêng, có tài xế riêng hẳn hoi. Người lái xe đon đả mở cửa, Hinh bước xuống xe như một ông chủ đóng mác doanh nhân thành đạt. Thật ra, tất cả những khoảnh khắc hình ảnh ấy vẫn chỉ là một Hinh danh hài, nhạy cảm và giàu cảm xúc.

Như hôm nay, giọt mưa xuân lây phây gieo rắc, những cơn gió đông như vẫn còn heo hút thổi, khuôn mặt Hinh ngơ ngác như chú nai vàng lạc trong đám lá vàng khô.

Hinh bảo sắp đến Tết rồi, hằng năm khoảnh khắc giao thừa là Hinh mong đợi nhất, giây phút ấy đóng lại những gì của năm cũ và mở ra chào đón năm mới. Khiến người ta nao nao trông đợi, hy vọng. Nhất là người Việt Nam, ai lại không mong chờ Tết.

Một cái Tết cổ truyền dù ai đi xa, cũng nhớ về quê nhà. Ngày Tết những người thân trong gia tộc, dòng họ được thăm hỏi, quây quần cùng ăn bữa cơm gia đình với đầy đủ hương vị đặc trưng, rồi cùng nhau xăng xái đi tảo mộ. Chỉ nghĩ thế thôi hương vị Tết đã bừng bừng trong máu huyết và tâm trí của anh rồi.

Trần Mỹ Hiền
.
.