Kiện vì muốn đi, nhưng không được đi

Lần này, nhà thơ Ngô Thị Hạnh chính thức có thư khiếu nại về danh sách các nhà văn, nhà thơ trẻ tham dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần 8 do Hội Nhà văn TP HCM đề nghị… Chuyện gì đang xảy ra trong giới làm văn nghệ tại TP HCM?

Nhà thơ Ngô Thị Hạnh: "Không thể chấp nhận và cần tranh đấu cho chính mình"

Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần thứ 8 dự tính sẽ diễn ra từ ngày 28 đến 30/8 tại Tuyên Quang. Trên thực tế, việc được tham dự những hội nghị toàn quốc liên quan đến chuyện viết lách thường được xem như là sự khẳng định tên tuổi trong giới văn chương. Thế nên, cứ mỗi mùa hội nghị là giới làm văn nghệ lại vào mùa… tranh cãi. Trước đây, sự tranh cãi chỉ dừng lại ở những cuộc trò chuyện vỉa hè, thì năm nay, tranh cãi đã thể hiện bằng… văn bản hẳn hoi.

Trong e-mail gửi cho tôi vào đầu tháng 8, nhà thơ Ngô Thị Hạnh tỏ ra rất bức xúc. Chị viết: "Giữa tháng 7/2011 trên trang web của Hội Nhà văn TP HCM công bố danh sách 15 đại biểu chính thức tham dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần 8. Tôi là thành viên của Ban Nhà văn trẻ Hội Nhà văn TP HCM cùng với nhà văn Tiến Đạt, nhà thơ Ngô Liêm Khoan, nhà văn Nguyễn Thu Phương... không hề được thông báo hay hỏi ý kiến về danh sách trên, và cùng nhiều lý do khác, tôi viết thư khiếu nại gửi đến Ban Chấp hành Hội Nhà văn TP HCM và Ban tổ chức Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần 8. Sau 2 tuần chờ đợi, tôi đã nhận được một lời trả lời rất chung chung và không ăn nhập gì đến vấn đề tôi thắc mắc.

Nay tôi gửi thông tin này tới anh, thành thực cần bày tỏ quan điểm của mình về công việc chung của một  Hội Nghề nghiệp (Hội Nhà văn TP HCM) đang có bất trắc. Bức thư trả lời này không thỏa đáng, với tư cách của người viết trẻ ở TP HCM năng động, tôi không thể chấp nhận được và thấy cần đấu tranh cho chính mình và công việc của những cây bút trẻ sau này".

Xin trích một phần trong nội dung khiếu nại của nhà thơ Ngô Thị Hạnh.

"Tôi tên: Ngô Thị Hạnh - Hội viên Hội Nhà văn TP HCM, Ủy viên Ban Nhà văn trẻ Hội Nhà văn TP HCM.

Tôi xin khiếu nại về việc không có tên trong danh sách Những người viết trẻ đại diện cho TP HCM đi dự Hội Nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần 8, theo 3 tiêu chí của đại biểu là, sinh năm 1975 trở đi; trong vòng 5 năm qua phải có tác phẩm được chú ý; có đóng góp với nền văn học ở địa phương.

Tôi sinh năm 1980; đã xuất bản 5 tác phẩm: "Vang vọng" (2004), "Hòn bi vỡ" (2004), "Ba cô mèo cài hoa phượng" (2006), "Rơi ngược" (2006), "Nắng từ những ngón chân" (2010); đã sống và sáng tác văn học tại TP HCM được 10 năm (từ năm 2001).

Từ khi được kết nạp trở thành Hội viên Hội Nhà văn TP HCM năm 2007 đến nay, tôi hoạt động Hội nhiệt tình, sôi nổi về cả chuyên môn và phong trào. Về chuyên môn, tác phẩm của tôi được chọn đăng hầu hết ở các tuyển tập in chung của Hội từ năm 2007 đến nay. Về phong trào, cả ba lần Hội Nhà văn TP HCM tổ chức Hội nghị Nhà văn trẻ tôi đều tham gia tích cực với vai trò người của Ban tổ chức, tham gia đầy đủ các Ngày thơ Việt Nam tổ chức tại TP HCM từ năm 2007 đến nay.

Với tư cách là Ủy viên Ban Nhà văn trẻ Hội Nhà văn TP HCM, tôi xin đề cử những người xứng đáng ở thành phố đi dự hội nghị này như: Nguyễn Vĩnh Nguyên, Trần Thị Hồng Hạnh, Trần Lê Sơn Ý, Thục Linh,… cũng là những người chưa có tên trong danh sách do Hội Nhà văn TP HCM đề cử.

Tôi đề nghị Ban Chấp hành Hội Nhà văn TP HCM trả lời bằng văn bản về Thư khiếu nại này".

Và đây là trả lời của Hội Nhà văn TP HCM:

"Kính gửi: Chị Ngô Thị Hạnh

Ban Chấp hành Hội Nhà văn TP HCM đã nhận được thư khiếu nại của chị về việc không có tên trong danh sách và đề xuất các đại biểu tham dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần thứ 8 của Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức.

Trước hết, chúng tôi hoan nghênh những ý kiến đóng góp của chị và xin được nói rõ: Việc giới thiệu các cây viết trẻ của thành phố tham dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc đã được Ban Chấp hành Hội thực hiện nghiêm túc theo đúng hướng dẫn của Hội Nhà văn Việt Nam.

Chúng tôi cũng biết lực lượng viết văn trẻ của TP HCM rất hùng hậu, nhiều cây bút trẻ xứng đáng được tham dự Hội nghị nhưng vì số lượng có hạn nên không thể giới thiệu hết được. Mong chị thông cảm.

Chúc chị có nhiều sáng tác hay hơn nữa trong thời gian tới".

Trên thực tế, Ngô Thị Hạnh là cái tên quen thuộc trong giới văn chương ở TP HCM. Chị nổi danh từ lúc còn là sinh viên của Trường đại học Khoa học - Xã hội & Nhân văn. Ra trường, chị làm biên tập viên chuyên mảng sách cho các nhà xuất bản khác nhau. Vẫn làm thơ và tham gia tốt vào các phong trào văn chương do Hội Nhà văn TP HCM khởi xướng.

PV Chuyên đề ANTG đã có cuộc trao đổi cùng nhà thơ Ngô Thị Hạnh xung quanh thư khiếu nại này.

Điều nào khiến chị cảm thấy bất hợp lý nhất trong bản đề cử này?

Bản đề cử này theo cá nhân tôi là chưa thỏa đáng hai yếu tố quan trọng đó là chuyên nghiệp và mang tính địa phương. Bởi xét về tính địa phương thì danh sách này chưa hợp lý, vì tính theo Hội viên Hội Nhà văn TP HCM chỉ có 3 hội viên (Vũ Đình Giang, Lê Thùy Vân, Trương Anh Quốc) trong 15 đại biểu, xét về đóng góp chuyên môn cho thành phố thì họ chưa thật sự tiêu biểu. Những người như nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên, nhà văn Trần Thị Hồng Hạnh, nhà thơ Lê Thiếu Nhơn, nhà thơ Trần Lê Sơn ý… thuyết phục hơn thì lại không có tên trong danh sách đề cử.

Tôi có trao đổi với một đại diện của Hội Nhà văn TP HCM. Vị đại diện này cũng là một nhà thơ nổi tiếng, theo anh thì việc chọn lựa đại biểu đi tham dự Hội nghị nằm ngoài tầm với của Hội Nhà văn TP HCM, quan điểm của chị về vấn đề này như thế nào?

Tiêu chí về danh sách đại biểu của Ban tổ chức Hội nghị Những người viết văn trẻ lần 8 này theo tôi là rất rõ ràng và minh bạch, và tất nhiên là Ban tổ chức tôn trọng đề cử của từng địa phương trong đó có TP HCM. Vì vậy, việc đề cử này thuộc quyền của Hội Nhà văn TP HCM, mà ý cho việc này không nằm ngoài nhiệm vụ của Ban Nhà văn trẻ và Ban Chấp hành, không có gì là ngoài tầm với hết. Danh sách đề cử của Hội Nhà văn tại địa phương không những được Ban tổ chức tôn trọng mà còn được đơn vị cấp cao hơn ủng hộ. Nếu danh sách này được cân nhắc, thể hiện được nội lực sáng tác trẻ của thành phố thì rất hoan nghênh, và sẽ không có chuyện đáng tiếc này.

Việc đì đùng liên quan đến giới văn nghệ sĩ kéo dài từ Hội nghị Những người viết văn trẻ TP HCM cho đến Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc, dễ làm cho dư luận có cái nhìn băn khoăn về giới làm văn nghệ tại TP HCM. ý kiến riêng của chị về vấn đề này ra sao?

Không thể vì sợ hàng xóm cười mà không tranh luận lớn tiếng để những thành viên trong gia đình trưởng thành và đối xử với nhau tốt đẹp hơn. Tôi làm việc này dựa trên tinh thần xây dựng tập thể, và không đồng tình với tình trạng "liệt kháng", "cha chung không ai khóc" trong giới cầm bút. Với trách nhiệm của một Hội viên Hội Nhà văn TP HCM, không cho phép tôi "chìm xuống" trong im lặng. Tôi đưa Thư khiếu nại này cũng nằm trong khuôn khổ điều lệ Hội Nghề nghiệp (Nhà văn) cho phép. Tôi vốn sống rất tình cảm và thận trọng để không làm tổn thương người khác, tuy nhiên, đã từng xem Hội Nhà văn TP HCM như gia đình mình, tôi buộc phải lên tiếng để bảo vệ mình và bạn văn. Nếu tôi không bảo vệ được mình, thì cũng bất lực trước những bất công của người khác.

Câu hỏi cuối là, giả như, nếu chị có được một suất tham dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần này, thì chị có khiếu nại cho những người khác mà theo chị là rất xứng đáng hay không?

Tôi nghĩ là ngược lại, nếu tôi không có tên trong danh sách này nhưng được thuyết phục từ trước là "số lượng có hạn" để dành suất cho các bạn trẻ hơn thì tôi sẵn sàng không đi, để người trẻ khác đi nhưng người đó phải xứng đáng. Người đại diện cho văn học thành phố đi dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc không chỉ là người có 1 tác phẩm văn học mà còn là người nắm được tình hình văn học của địa phương mình, yêu nghề và hiểu bạn nghề ở các tỉnh khác.

Trường hợp nếu có tên tôi trong danh sách, thì tôi không có lý do cá nhân để gửi Thư khiếu nại cho công việc chung như hiện nay. Nói thật, nếu chỉ vì cá nhân tôi, thì tôi sẽ không làm ầm ĩ như hiện nay, tôi sẽ đóng cửa ở nhà ngồi viết và dùng thời gian để kiếm tiền như một số người thích an nhàn.

Ý kiến người trong cuộc

Trao đổi với PV Chuyên đề ANTG qua điện thoại chiều 21/8, Nhà phê bình Lê Quang Trang, Chủ tịch Hội Nhà văn TP HCM cho biết. Số người được đề cử và tham dự là có giới hạn. Đâu phải ai không được mời tham dự cũng khiếu nại này kia đâu. Quan điểm của Hội đã được trả lời rõ ràng trong công văn gửi Ngô Thị Hạnh lẫn một số báo.

"Chúng tôi đã thực hiện nghiêm túc việc chọn lựa từ 58 đại biểu tham dự Hội nghị Những người viết văn trẻ TP HCM lần III tổ chức cuối tháng 5/2011 để có được 10 đại biểu xứng đáng tham dự Hội nghị toàn quốc. Thậm chí, khi đề cử, chúng tôi còn trực tiếp hỏi tác giả xem họ có thể ra Hà Nội tham dự được không, vì số lượng có hạn, nếu không đi được phải báo lại ngay để cử người khác. Có người được đề cử lại đưa ra mong muốn: "Các anh cứ để tên em trong danh sách đại biểu cho… oai, còn em rất bận, không thể tham dự được", thì chúng tôi đã từ chối ngay đề nghị này. Chúng tôi cũng thống nhất quan điểm là không chọn lựa những người thiếu tinh thần xây dựng, thiếu thiện chí với những hoạt động của Hội Nhà văn TP HCM nói riêng cũng như hoạt động văn chương nói chung", nhà phê bình Lê Quang Trang nói.

Một nhà thơ đảm nhiệm vị trí quan trọng trong Hội Nhà văn TP HCM, đề nghị không nêu tên vì theo anh thì anh chỉ xuất hiện khi trả lời về tác phẩm, chứ không muốn bàn về chuyện ngoài lề văn chương. Nhà thơ này cho biết, việc xét duyệt các đại biểu tham dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc nằm ngoài tầm với của Hội Nhà văn TP HCM.

Có những đại biểu mà nhà thơ Ngô Thị Hạnh cho rằng xác đáng thì anh đều có gọi điện thoại và cất tiếng mời. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, nên các nhà  văn, nhà thơ này đã từ chối. Có nhà thơ nữ bận không đi vì vừa làm mẹ, phải ở nhà chăm sóc cho con. Nhà văn khác thì đang sửa nhà… Thậm chí, một nhà văn trẻ nổi danh phải từ chối vì ngày diễn ra Hội nghị Nhà văn trẻ toàn quốc anh phải tham dự ngày kỷ niệm của Nhà xuất bản nơi anh đang công tác.

Nhà văn Bích Ngân từ chối trả lời phóng viên Chuyên đề ANTG với lý do "Chị không được tham khảo gì về bản danh sách này. Mọi chuyện do nhà thơ Phan Hoàng và Ban thường trực Hội Nhà văn TP HCM quyết định toàn bộ. Chị cũng đã chia sẻ với Ngô Thị Hạnh về vấn đề này". Điều này khá bất ngờ, vì nhà văn Bích Ngân hiện là Ủy viên Ban Chấp hành của Hội Nhà văn TP HCM.

Chúng tôi không có bình luận gì cho sự ầm ĩ này của giới văn chương TP HCM. Nhưng thiết nghĩ, người cầm bút thì tác phẩm quan trọng hơn những gì ngoài lề trang viết…