Vườn thú Motezuma – kho tàng truyền thuyết của đế chế Aztec cổ xưa

• Hươu cao cổ châu Phi sinh sản thành công tại vườn thú bán hoang dã Bình Dương
• Vườn thú quốc tế tặng 71 cá thể rùa đặc hữu

Năm 1519, khi tướng Hernan Cortes chỉ huy quân đội viễn chinh Tây Ban Nha tiến vào thủ đô Tenochtitlan của đế chế Aztec, họ động lòng tham khi nhìn thấy những kho tàng khổng lồ của nền văn minh cổ xưa ở Mexico - những kim tự tháp hùng vĩ cùng với hàng núi vàng bạc và châu báu.

Sau khi sát hại Hoàng đế Motezuma (lên ngôi từ năm 1502) và bị người Aztec vây hãm trong thành Tenochtitlan trong nhiều ngày, tướng Cortes và đám thuộc hạ lén bỏ trốn giữa đêm cùng với vô số kho báu của đế chế Aztec.

Hoàng đế Montezuma qua mô tả của nhà thám hiểm người Pháp André Thévet (1516 - 1590).

Theo truyền thuyết, Cortes đã ra lệnh cho binh sĩ ném toàn bộ của cải cướp được xuống hồ Tezcuco. Khoảng vài năm sau, Cortes quay lại hồ Tezcuco để thu hồi kho báu nhưng không tìm thấy và cho đến nay số của cải này của đế chế Aztec vẫn còn là bí ẩn. Tuy nhiên, còn có một kho tàng khác gây ngạc nhiên cho quân đội Tây Ban Nha xâm lược - đó là một khu vườn thực vật và động vật hết sức độc đáo của Hoàng đế Montezuma. Ngày nay, người ta gọi địa điểm truyền thuyết này là vườn thú Montezuma.

Tenochtitlan qua bức tranh của họa sĩ hiện đại Mexico Diego Rivera.

Nhiều thế kỷ trôi qua, không ai biết được khu vườn truyền thuyết gồm đủ mọi loài động vật và thực vật của Hoàng đế Montezuma có thật sự tồn tại hay không. Tuy nhiên, nhờ một dự án xây dựng mà địa điểm của vườn thú Montezuma đã mất đang trở nên gần với hiện thực hơn.

Trong dự án tu sửa một tòa nhà được xây dựng từ thời thực dân Tây Ban Nha, các chuyên gia Mexico phát hiện nhiều mảnh tường và sàn đá basalt được tin là di vật của căn phòng tối bí mật gọi là "Casa Denegrida" (Nhà Đen), nơi Hoàng đế Montezuma (cũng được gọi là Moctezuma) tịnh tâm. Căn phòng là một phần của khu phức hợp cung điện của Hoàng đế Montezuma. Các chuyên gia cho rằng khu cung điện được xây dựng với 5 cấu trúc nối liền với nhau trong đó bao gồm cung điện hoàng đế, nhiều căn phòng dành cho trẻ con và những người vợ của nhà vua, và khu vườn thú nổi tiếng của đế chế Aztec.

Một bức tranh mô tả Montezuma (trái) tiếp đón tướng Cortes (phải) của Tây Ban Nha.

Quân viễn chinh Tây Ban Nha mô tả "Casa Denegrida" là căn phòng không có cửa sổ, được sơn toàn màu đen. Người Tây Ban Nha cho rằng khu vườn thú độc đáo pha lẫn kỳ quái nằm gần căn phòng này. Vườn thú Motezuma là bộ sưu tập động - thực vật khổng lồ đến mức phải huy động tới 300 người chăm sóc. Những loài thú được nuôi trong khu vườn phong phú đến mức quân viễn chinh Tây Ban Nha không biết rất nhiều loài được gọi tên là gì.

Vào thế kỷ XVI, tu sĩ dòng Francisco kiêm nhà nhân chủng học Tây Ban Nha Berbardino de Sahagun mô tả trong bộ sách “Florentine Codex” của ông về một số loài thú giống như là loài mèo rừng, gấu, sư tử núi và đại bàng. Trong một cuốn sách của mình, một binh sĩ Tây Ban Nha tham gia xâm lược Aztec cũng đề cập đến những loài tương tự như hươu, gà và những con chó nhỏ - trong đó một số bị dùng làm thức ăn cho các con khác. Ngoài ra, người Tây Ban Nha cũng mô tả những con vật như khỉ, sói, chim và nhiều loài bò sát. Vườn thú Montezuma có 20 ao nước ngọt và nước mặn nuôi cá và các loài thủy sinh.

Vườn thú Motezuma được mô tả trong Florentine Codex.

Montezuma, hay chính xác hơn là Motecuhzoma II Xocoyotzin, là hoàng đế hoàn toàn độc lập cuối cùng của đế chế Aztec cổ xưa. Ông là "tlatoani" (người cai trị Tenochtitlan) thứ 9, trị vì đế chế từ năm 1502 đến 1520. Trong suốt thời gian này, đế chế Aztec mở rộng bờ cõi xuống các vùng đất phương Nam. Trước đó, người Aztec không có vùng lãnh thổ rộng lớn như thế. Nhiều tài liệu mô tả Hoàng đế Motezuma là người thiếu ý chí và không quyết đoán.

Bộ sách “Florentine” Codex của Sahagun.

Khi quân đội viễn chinh của Hernan Cortes tiến đến Thung lũng Mexico năm 1519, Montezuma tin tưởng người Tây Ban Nha xâm lược là "những vị thần" xuất hiện do sự cầu nguyện của ông! Năm 1521, thủ đô Tenochtitlan và toàn bộ đế chế Aztec sụp đổ trước sự xâm lược của người Tây Ban Nha. Tenochtitlan thành lập ngày 20-6-1325 và hiện nay nằm trên địa phận của Mexico City, thủ đô Mexico hiện đại. Tenochtitlan được đánh giá là công trình kiến trúc tráng lệ của người Aztec, với nhiều tòa nhà công cộng và đền thờ nguy nga. Riêng cung điện Hoàng đế Motezuma có 100 phòng và mỗi phòng đều có bồn tắm.

Mexico City mọc lên từ đống tro tàn của Tenochtitlan ngày xưa và là một trong những thành phố lớn nhất thế giới hiện nay. Và cũng giống như Tenochtitlan, ngày nay Mexico City cũng có vườn thú độc đáo với nhiều loài động vật trên khắp thế giới.