NSƯT Chiều Xuân: Thuận của “Mẹ chồng tôi”, cuộc đời và sân diễn

• Nghệ sĩ Chiều Xuân: Đừng để mình lạc hậu hơn khán giả
• NSƯT Chiều Xuân: Tiêu chí cái đẹp mỗi thời mỗi khác

Kể từ ngày đó đến nay, sau 22 năm với điện ảnh Chiều Xuân đều đặn đóng nhiều bộ phim khác; nhưng nhớ đến chị, người ta vẫn nhớ về một cô thôn nữ với những nỗi lòng u uẩn, trong "Mẹ chồng tôi".

Chiều Xuân, cái tên nghe mới lãng mạn, dễ thương làm sao. Chị kể, đó là vì chị sinh vào chiều mồng 5 Tết năm 1967, một buổi chiều mùa xuân nên mẹ chị đặt tên là Chiều Xuân, giản dị vậy thôi. Chiều Xuân là con gái của đạo diễn Nguyễn Đức Đọc, ông là thầy dạy của nhiều diễn viên điện ảnh gạo cội như Phương Thanh, Thanh Qúy, Minh Châu, Thanh Hiền, Bùi Cường, Bùi Bài Bình, Nguyễn Đình Thân…

Ngay từ thời thơ bé, Chiều Xuân đã bị cuốn hút bởi ánh đèn của sân khấu khi cô theo cha đến Nhà hát xem cha dựng những tác phẩm kinh điển như: "Âm mưu và tình yêu", "Thép đã tôi thế đấy", "Cố nhân"… Âm nhạc nổi lên, những lời thoại, những hóa thân, Chiều Xuân nhỏ bé ngước lên sân khấu và rồi thầm mong sau này mình cũng sẽ như những diễn viên kia, sẽ ở thế giới đó, với những xúng xính của bộ phục trang để được bay nhảy rồi hóa thân và ước mơ đó đã dẫn cô gái xinh đẹp bước vào cánh cửa nghệ thuật, trở thành sinh viên lớp diễn xuất của Trường Đại học Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội.

Diễn viên Chiều Xuân vai Thuận trong phim “Mẹ chồng tôi”.

Là người mơ mộng và lãng mạn, cô gái trẻ 19 tuổi đã bị tiếng sét ái tình đánh trúng khi mới đang là sinh viên năm thứ hai đại học. Đó là khi Chiều Xuân gặp Đỗ Hồng Quân, chàng nhạc sĩ vừa đi học tại nhạc viện danh tiếng Tchaikovsky, Liên Xô. Trong một lần cô sinh viên đi xem vở "Sân khấu cuộc đời"  và tâm hồn thiếu nữ đầy đam mê và run rẩy khi nghe nhạc của bài hát "Chiếc lá cuối cùng" được vang lên.

Tác giả bài hát, người nhạc sĩ trẻ tài hoa như một ánh sao băng băng qua đời cô và không còn nghi ngờ gì nữa, cô biết mình đang yêu. Sau khi tìm hiểu, nàng biết chàng đỗ bằng đỏ và tốt nghiệp hai chuyên ngành sáng tác và chỉ huy nhạc ở đất nước có nền âm nhạc lớn và là con trai của nhạc sĩ Đỗ Nhuận, người mà bản thân mình rất hâm mộ.

Tình yêu quá lớn, đến quá nhanh và vượt qua mọi rào cản, từ buổi đầu nhìn thấy nhau đến khi họ kết hôn chỉ trong vòng 6 tháng. Năm 1987, Chiều Xuân lên xe hoa về nhà chồng khi mới là cô gái 20 tuổi. Cho đến nay, ngót 30 năm trong đời sống hôn nhân gia đình và sự nghiệp diễn xuất, Chiều Xuân đã có một bộ sưu tập vai diễn đáng ước mơ với hàng trăm vai diễn sân khấu điện ảnh. Không chỉ thành công ở lĩnh vực nghề mà trong cuộc sống gia đình chị cũng viên mãn khi lần lượt sinh hai cô con gái đáng yêu Hồng Mi và Hồng Khanh.

Người phụ nữ xấp xỉ tuổi 50 vẫn tươi trẻ và ngọt ngào, hằng ngày ngoài công việc điều hành ở công ty điện ảnh tư nhân, chị vẫn dành thời gian để cập nhật facebook, đăng ảnh chồng con, cả gia đình vui vẻ, đưa ra những bình luận dí dỏm - hạnh phúc bé nhỏ. Với chị chỉ giản dị vậy thôi. 

Đã thôi không còn làm ở Nhà hát kịch Việt Nam, nơi mà đến hơn 20 năm chị gắn bó nghiệp diễn trên sân khấu, nhưng trong chị vẫn lưu dấu và trân trọng những gì mình đã đóng góp cho nghiệp diễn. Chị vẫn nhớ như in buổi đầu đi đóng phim "Dòng sông khát vọng", bỡ ngỡ ở phim trường, sự lúng túng trước máy quay khiến cho chị phải làm đi làm lại nhiều lần mới đạt yêu cầu. Khuôn mặt của chị buổi đầu ở trường quay đấy hẳn là trông tội nghiệp lắm nên sau này khi đã thành danh rồi, chồng chị - nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân vui vẻ bảo nhỏ với vợ mình: "Trông em lúc đấy ngố lắm".

NSƯT Chiều Xuân.

Từ ngày còn là cô sinh viên cho đến khi ra đời đóng nhiều phim, Chiều Xuân thực sự được chú ý khi chị vào vai Thuận trong phim truyền hình "Mẹ chồng tôi". Bộ phim nói về bi kịch gia đình của người phụ nữ ở tại hậu phương trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Bộ phim nói về một người mẹ già có người con trai ra chiến trận, bà ở nhà cùng con dâu.

Trong căn nhà nhỏ ở vùng thôn quê đó hai mẹ con nương tựa vào nhau và rồi một ngày bà phát hiện ra con dâu mang bầu với người đàn ông không phải là con trai mình, người mẹ chồng bao dung ấy đã nén nỗi đau để che chở và khuyên giải con dâu, làm chỗ dựa về tinh thần vững chắc cho cô.

Bộ phim có sự tham gia của nghệ sĩ Thu An vai bà mẹ chồng nhân hậu, nghệ sĩ Văn Hiệp trong vai cán bộ xã đầy tinh thần trách nhiệm, nghệ sĩ Trần Lực vai người phụ trách đài phát thanh xã, anh yêu vợ của người lính, và anh chấp nhận rời xa cô để cô không chịu điều tiếng. Sau nhiều năm, đến khi gặp lại Thuận, anh không biết đứa trẻ của người anh yêu chính là con đẻ của mình.

Thời gian trôi, và cũng là quy luật của cuộc sống muôn đời với sinh, lão, bệnh, tử, năm 2011 nghệ sĩ Thu An qua đời; năm 2013 nghệ sĩ Văn Hiệp cũng đã đi xa. Hai nghệ sĩ Thu An và Văn Hiệp đã đi về nơi đất mẹ, giờ tất cả chỉ còn lại những bâng quơ hoài niệm về quá khứ, những thước phim vẫn còn  đang sống.

Chiều Xuân hồi tưởng lại cơ duyên chị đến với phim "Mẹ chồng tôi": Đấy là một ngày đầu hè tháng 5 mùa hoa loa kèn nở, cũng vào cái giỗ thứ ba của bố chồng khi chị đang ở nhà thì được tin báo đạo diễn Khải Hưng mời chị thử vai. Khi đấy cô con gái lớn Hồng Mi vừa tròn 5 tuổi, và chị cũng vừa hoàn thành vai diễn trong vở "Ni cô Đàm Vân" của cố tác giả Học Phi tại Nhà hát Kịch Việt Nam, nơi chị đang công tác.

Sau khi thử vai, Chiều Xuân có chút thấp thỏm vì không thấy đạo diễn Khải Hưng nhận xét gì cả. Chị nghỉ có thể mình sẽ được nhận vai này hoặc cũng có thể là không?! Sau này đạo diễn Khải Hưng mới nói với chị là hồi mới đầu gặp Chiều Xuân anh có chút thất vọng vì khuôn mặt và vóc dáng Chiều Xuân hiện đại quá, hệt một cô gái thị thành, mà anh muốn tìm một cô gái đậm chất thôn quê mộc mạc, nhưng chính anh cũng không ngờ sau khi cô gái thị thành ấy hóa trang thì không còn nghi ngờ gì nữa, đúng hình mẫu lí tưởng cho vai diễn anh đang tìm.

Diễn viên sân khấu điện ảnh Chiều Xuân và chồng  - nhạc  sĩ Đỗ Hồng Quân.

Chiều Xuân vào vai Thuận, một phụ nữ thôn quê yêu và khao khát tình yêu rồi trót dại, hậu quả là chị mang bầu. Ở vai diễn này nhân vật có diễn biến tâm lý phức tạp, chị đã hóa thân thật nhuần nhuyễn, ngọt ngào, vai diễn gây ấn tượng với khán giả truyền hình cả nước. Ngay cả chính chị cũng thừa nhận, lúc cầm kịch bản trên tay, đọc trang nào thấm trang ấy, một kịch bản hay và Chiều Xuân đã lặng đi về xúc động với cảnh đời của người phụ nữ mà chị sẽ đóng vai.

Sau vai Thuận trong "Mẹ chồng tôi", chị được các đạo diễn đánh giá cao và những năm sau đó là tới tấp những lời mời tham gia phim điện ảnh. Năm 1996, Chiều Xuân vào vai Na trong "Người yêu đi lấy chồng" của đạo diễn Vũ Châu. Trong phim Na và Tú yêu nhau nhưng hai người không đến được với nhau.

Trên dòng sông đượm buồn, Na chèo thuyền mà ngổn ngang tâm sự trong lòng thì gặp Tú. Anh chặn đò lại căn vặn Na tại sao cô yêu anh, anh yêu cô mà hai người không đến được với nhau? Tại sao cô lại chối bỏ đi hạnh phúc của chính mình? Mặc cho Tú đứng đó hỏi han và phân trần, Na chèo đò bỏ đi. Tú nhìn theo bóng Na trước mặt đến khi khuất dạng, nước sông dập dềnh và đôi mắt Na cũng ăm ắp nước.

Chiều Xuân bảo: "Ngay cả đến giờ chị vẫn không quên cảnh quay ấy". Ở vai diễn này Chiều Xuân cũng ghi dấu ấn trong lòng khán giả.

Ở thập niên 90 của thế kỉ trước, Chiều Xuân là gương mặt điện ảnh ăn khách và sau này chị đến với một loạt vai như nhà báo Ngân Hà trong "Hà Nội 12 ngày đêm" của đạo diễn Bùi Đình Hạc; Hương trong "Hàng xóm" của đạo diễn Phạm Lộc; vai Mai trong "Tình biển" của đạo diễn Đới Xuân Việt…

Đến bây giờ, Chiều Xuân vẫn nhận được lời mời tham gia phim của điện ảnh và truyền hình. Tuy giã từ sân khấu, nhưng với hơn 20 năm gắn bó với "ngôi nhà nhỏ" - Nhà hát kịch Việt Nam, trong chị vẫn ăm ắp bao kỉ niệm về vai diễn, về tình bạn, tình đồng nghiệp.

Những gương mặt tại nhà hát, câu chuyện buồn của NSND Nguyễn Anh Dũng vào những năm cuối đời đầy sóng gió và mới năm ngoái thôi anh mất trên giường bệnh. Một vài đồng nghiệp khác như NSƯT Đỗ Kỷ đã từ lâu cũng không còn làm diễn viên ở Nhà hát mà chuyển sang làm công tác quản lý. Diễn viên Quốc Khánh năm nào vào dịp Tết đến xuân về cũng đóng vai Ngọc Hoàng trong chương trình được đón đợi nhất đêm 30 "Gặp nhau cuối năm" mãi không chịu lấy vợ.

Những Trung Anh, Xuân Bắc… đùa vui vẻ tếu táo. Những bạn bè, đồng nghiệp kỉ niệm buồn vui lẫn lộn, tất cả đều đã thành một phần kí ức. Nơi chị công tác đó đã nhiều lần thay ê kíp lãnh đạo. Những dàn diễn viên trẻ lần lượt thay cho lớp diễn viên già. Chị vẫn nhớ những đêm diễn sáng đèn sân khấu, chị đóng những vai diễn trên sân khấu từ quận chúa cho đến ả gái điếm, từ vai diễn lịch sử cho đến kịch hiện đại.

Những vai diễn trên sân khấu giờ đã lùi xa và thành một phần kí ức, chị vẫn nhớ những đoạn thoại hay những chi tiết sống động trong vai diễn. Gia tài, của báu của nghiệp diễn là chính đấy chứ đâu. Không tiền bạc nào mua nổi. Không gì đánh đổi được những giây phút thăng hoa, những cảm xúc đẩy đến tận cùng, tất cả thuở nào vẫn còn nguyên vẹn như thuở ban đầu đầy lưu luyến.

Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, chồng chị được tín nhiệm và tái đắc cử làm Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam, nơi mà trước đây cha anh, nhạc sĩ Đỗ Nhuận cũng đã từng đảm đương chức vụ này. Chị hạnh phúc làm vợ, làm mẹ của hai cô con gái nhỏ: Hồng Mi và Hồng Khanh.

Trong ngôi nhà nhỏ của hai vợ chồng kê một chiếc đàn piano, cả hai cô con gái đều được cha mẹ cho học đàn từ bé. Bé gái Hồng Khanh đặc biệt có năng khiếu âm nhạc. Trong chương trình The Voice Kids 2013, cô con gái thứ hai của gia đình nghệ thuật ấy đã chiếm được cảm tình lớn của khán giả.

Chiều Xuân trông hiện đại vậy thôi nhưng cũng nặng lòng và giàu tình cảm. Chị yêu từng con đường góc phố và hàng cây thân thuộc.  Còn nhớ, cái ngày chặt cây xanh ở thủ đô Hà Nội, người ta thấy Chiều Xuân ôm gốc cây cổ thụ to gần ngay trước đường nhà chị ở phố Nguyễn Thái Học, ngăn không cho người ta chặt cây. Chị đã khóc, những giọt nước mắt lăn dài tức tưởi vì yêu cây, thương cây. Mỗi vết dao đốn cây như đốn vào tim chị…

Cũng như bao nhiêu người phụ nữ khác, chị cũng có những phút giây mộng mơ, yêu văn chương, và làm đẹp. Chị thích mặc những bộ váy xinh xắn, chụp những bức ảnh rạng rỡ và trong lúc thư nhàn chị vẫn thích đọc tiểu thuyết tâm lý tình cảm hiện đại. Hồn nhiên sống, vui vẻ yêu, và mê mải trách nhiệm với công việc của riêng mình, Chiều Xuân tỏa sáng dịu dàng trong ánh nắng của buổi chiều hoàng hôn.