Sẽ đưa vào ứng dụng phương thuốc cai nghiện ma tuý hiệu nghiệm?
Đề tài này đã được Hội đồng gồm các Giáo sư có tên tuổi của Học viện Quân y; Bộ Y tế; Viện Công nghệ sinh học; Đại học Khoa học tự nhiên; Viện Tâm thần TƯ nhất trí đánh giá cao về giá trị thực tiễn cai nghiện và chống tái nghiện ma túy (TNMT).
Ngày 23/7/2008, Bộ trưởng Bộ Y tế đã gửi công văn số 5144/BYT-K2ĐT gửi Bộ Khoa học và Công nghệ đề nghị xét duyệt và cho phép triển khai đề tài độc lập cấp nhà nước theo đúng các quy định hiện hành (trước đó Tổng cục Cảnh sát đã có công văn số 1681/C11(C21) ngày 23/4/2008 gửi Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Văn Phong để đề đạt vấn đề này). Tóm lược vài thông tin như thế cho thấy đây là đề tài khoa học rất lớn và nếu thành công thì giá trị thực tiễn không phải là nhỏ. Để rộng đường dư luận xin thông tin đến độc giả những giá trị hiện thực mà đề tài này đạt được cùng những người thực, việc thực.
Do vấn đề bảo mật truyền thống xưa nay của các công trình nghiên cứu khoa học nên chỉ tóm lược như sau: từ nguyên liệu có sẵn ở nước ta, các nhà khoa học đã nghiên cứu chiết xuất được một hợp chất dị vòng đặc hiệu, qua các quy trình khoa học nghiêm ngặt, sản xuất ra một dược phẩm cai nghiện và chống TNMT (có tên là neurotoxinoid), thử nghiệm trên những người NMT tình nguyện. Các nhà sáng chế cũng tự uống thuốc và thấy sức khỏe của mình vẫn bình thường.
Bệnh nhân NMT uống thuốc, ngày đầu thấy bình thường hoặc mệt mỏi chút ít. Thường thì đến ngày thứ ba (ít hơn là ngày thứ hai và bốn) xuất hiện các triệu chứng vật vã, mệt mỏi thậm chí cảm giác như không còn sức lực, đau đầu, không ăn không ngủ được, hầu hết đều xuất hiện triệu chứng như có dòi bò trong xương, đặc biệt là xương chân và xương sống mà thực chất đây là một trạng thái rối loạn cảm giác bản thể - triệu chứng nguy hiểm nhất cưỡng bức người bệnh đi tìm ma túy để hút, chích. Những biểu hiện trên chính là các triệu chứng của hội chứng "cai" mà y học đã mô tả từ lâu (nói dân dã là cơn nghiện).
Tuy nhiên, khi xuất hiện hội chứng "cai", người nghiện cảm giác đầu óc tỉnh táo, thanh thản không mụ mẫm như uống các loại thuốc trước đây và rất khác lạ là họ không hề có ý nghĩ đi tìm ma túy để thỏa mãn cơn nghiện. Những người tình nguyện thử nghiệm thuốc đã trải qua một đến nhiều, thậm chí hàng chục lần cai nghiện theo các phương pháp cũ, và chính họ nói lên sự khác biệt.
Anh Phan H.N. ở Định Công, Hà Nội giãi bày: "... Điều đặc biệt là ở chỗ tâm trí không còn vương vấn hay ám ảnh đến MT nữa, kể cả khi mình cố tình nghĩ đến nó thì cũng không thấy nó khêu gợi lại cảm giác thèm muốn nữa mà trái lại mình chỉ nhận thấy đấy là những kỷ niệm đau buồn". Anh Nguyễn G. ở Cầu Giấy, Hà Nội thì "... cháu thấy ngạc nhiên vì khi vật vã như vậy mà đầu óc cháu cảm thấy rất nhẹ nhõm, không hề nghĩ đến MT và đi tìm MT, chắc chắn cháu sẽ đoạn tuyệt được với MT...". Những người tình nguyện đều có chung nhận xét sau 7 ngày uống thuốc họ không còn cảm giác thèm muốn MT nữa, tất cả đều ăn ngon, ngủ tốt, đầu óc thanh thản.
Khi tôi được tiếp xúc với những người tự nguyện cai bằng dược phẩm này, thì tất cả đã có 51 người từ Hà Nội, Thanh Hóa, Thái Nguyên, Nam Định, Hải Dương, Ninh Bình, Nghệ An, với các lứa tuổi, học vấn và sức khỏe khác nhau (không ít người đã tiều tụy), trong đó người nghiện lâu nhất là 17 năm và rất thuận lợi là họ được cai ngay tại nhà, không phải đi trại.
Anh Đỗ H. (35 tuổi, ở Định Công, Hà Nội) nghiện từ 1995 khi còn là sinh viên, đã cai bằng đủ cách. Lần đầu bằng thuốc heatos, cắt cơn được 5 ngày lại thèm thuốc; lần khác cũng thuốc này được 2 tháng lại tái nghiện... Đến nay sau cai thử nghiệm đã 8 tháng không tái nghiện dù bạn nghiện trước đây vẫn lôi kéo. Anh còn khoe dạy con học toán, giải các bài tập toán kiểu mới, cuộc đời anh như sang trang mới.
Anh Nguyễn T.M. (27 tuổi), nghiện 8 năm cũng thất bại bằng các loại thuốc cai nghiện khác. Nay đầu óc thoải mái không nghĩ đến heroin nữa, tăng cân, lao động tốt. Anh Ngô H. (30 tuổi), đã cai nghiện ở trại Hòa Bình 2 năm, tuy đã cắt cơn nhưng vẫn nghĩ đến MT, khi về nhà lại tái nghiện. Rồi cai thêm 7 lần khác với đủ cách vẫn thất bại. Nay đã cai được 9 tháng, bây giờ anh đang học lái xe, vẻ mặt lúc nào cũng rạng rỡ. Khi được hỏi, tất cả những người tình nguyện mà tôi đã gặp đều khẳng định uống thuốc không thấy khó chịu, không hề có tác dụng phụ.
Trước nay, phương pháp hỗ trợ cai nghiện phổ biến nhất thế giới (có Việt Nam), được xem như tốt nhất là dùng chất thay thế. Methadon là chất opias tổng hợp nhưng có thời gian bán hủy trong cơ thể người chậm nhất từ 15 - 30 giờ (morphin 2 giờ, dolargan 3 - 4 giờ, heroin 3 - 5 phút...). Methadon cũng là chất gây nghiện nhưng cơn nghiện đến chậm, được mô tả là "dịu dàng", không "ồn ào gay gắt", mãnh liệt như morphin, heroin. Tại sao vậy?
Khi vào cơ thể có khoảng 20% các chất dạng morphin (opioid: heroin, methadon, dolargan, morphin...) đến não và tim, gắn vào các cơ quan thụ cảm (receptor: , k, ) của tế bào thần kinh. Khi dùng morphin cơ thể người sinh ra các morphin nội sinh (endorphin) có ái lực rất mạnh với các cơ quan thụ cảm này. Sự cộng đồng tác dụng giữa MT đưa từ bên ngoài vào và endorphin tại các receptor theo một cơ chế phức tạp liên quan đến nồng độ các chất trung gian hóa học thần kinh đã gây ra hiện tượng "quen" chất MT ở các cơ quan thụ cảm. Khi nồng độ MT giảm đến mức thấp nhất người nghiện không thể chịu được vì lên cơn vật thuốc. Dần dần cơ thể lâm vào trạng thái đói MT trường diễn, đó chính là bản chất nghiện MT với 12 triệu chứng của "hội chứng cai" (theo Mỹ có 13 triệu chứng).
Dùng methadon thực chất là thay thế chất gây nghiện này bằng một chất gây nghiện khác. Nhưng cắt cơn nghiện do methadon ít khó khăn hơn so với morphin và heroin. Người ta còn dùng chất đối kháng với opioid như naloxon và naltrexon do tính chất cạnh tranh chiếm receptor; cắt cơn nghiện và chống tái nghiện bằng thuốc ngủ và an thần kinh (ATK: tisercin, amitriptilin, seduxen...); dùng liệu pháp tâm lý hoặc liệu pháp tâm lý kết hợp với thuốc ATK liều tối thiểu. Việt Nam còn dùng cả đông dược để cắt cơn và chống tái nghiện như thuốc vinantidic; heatos; hufusa; bài thuốc "bông sen" kết hợp châm cứu, bấm huyệt, uống thuốc sắc hay thuốc ATK.
Theo GS Nguyễn Việt, người đứng đầu ngành Tâm thần học Việt Nam nhiều năm trước đây, các phương pháp và dược phẩm nói trên chỉ có tác dụng giúp người NMT dễ chịu đựng hơn khi đói thuốc để làm nhiệm vụ rất quan trọng của bản thân là tự điều chỉnh. Nếu chỉ để cắt cơn thì bất kỳ phương pháp nào cũng chỉ cần tối đa 10 ngày, bởi khi không đưa MT vào cơ thể hội chứng "cai" sẽ xuất hiện gay gắt nhất vào ngày thứ ba và sau đó sẽ tự dịu dần dù có dùng thuốc hay không. Nhưng sau đó một thời gian rất ngắn do thúc bách của trạng thái đói MT ở não và tác động của hoàn cảnh xã hội lại đi tìm MT.
Những người NMT đến cai tình nguyện mà tôi đã gặp đều khẳng định trước đây sau một đợt cai, suy nghĩ bằng mọi giá phải có MT vẫn luôn thường trực trong đầu họ, ngay trên đường ra trại thì ý nghĩ đầu tiên là tức tốc đến chỗ gần nhất có MT, thậm chí còn dự tính cả cách lừa người nhà đến đón (vì thế sau khi cắt cơn phải điều trị duy trì lâu dài tại cộng đồng dùng methadon chống tái nghiện; giáo dục cá nhân; quản lý gia đình v.v...), nay thì thèm muốn này không có. Đáng tiếc là nhiều người đã thổi phồng tác dụng hỗ trợ của phương pháp thành tác dụng "cai MT", chữa khỏi hẳn NMT. Phải thừa nhận công lao của các nhà khoa học trong việc đi tìm dược phẩm cai NMT nhưng hiệu quả còn rất hạn chế.
Được biết, Bộ Khoa học và Công nghệ có quy định những công trình nghiên cứu bào chế dược phẩm phải qua Hội đồng thẩm định của Bộ Y tế nhưng đó là những công trình được Nhà nước cấp kinh phí có mã số đề tài. Còn công trình nói trên do các nhà khoa học, đã dồn tâm trí và tự lo kinh phí nghiên cứu vì thế rất khiêm tốn nói là "tiền khả thi". Việc đề đạt lên các Cơ quan nhà nước có thẩm quyền không ngoài mong mỏi đề tài sớm được cấp phép, cấp kinh phí để sớm ứng dụng vào cuộc sống, nhanh chóng cứu vớt những con người sa ngã, bớt đi cho đất nước phần lớn gánh nặng trong cuộc chiến chống MT. Tất nhiên, trước khi đi vào thực tiễn công trình hiển nhiên sẽ tuân thủ kiểm duyệt của Hội đồng kiểm định, Hội đồng đạo đức ngành Y tế, cũng như các quy định hiện hành khác về nghiên cứu khoa học, về bào chế dược phẩm v.v...
Đã có những quốc gia thành công trong việc bào chế dược phẩm cai NMT từ sinh vật biển như Trung Quốc và Canada (Canada đã bào chế được hai biệt dược là tetrodin và tecdin). Điều đó cho thấy các nhà khoa học Việt Nam cũng là những người đi tiên phong trong lĩnh vực này. Một ý nghĩa nhỏ hơn, nếu đề tài thành công chúng ta sẽ tiết kiệm được một khoản ngoại tệ lớn vì không phải nhập khẩu dược phẩm cai NMT
