Sóng thần từng xuất hiện và đổ bộ vào bờ biển nước ta

Đến nay, dự án đã xây dựng được 13 kịch bản động đất gây sóng thần cho bờ biển Việt Nam để đánh giá độ nguy hiểm của nó nếu  xảy ra đối với các vùng thuộc bờ biển của nước ta. Công trình được hoàn thành và nghiệm thu vào cuối năm 2007. Hội thảo sẽ nhấn mạnh tới công tác giáo dục cộng đồng, tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức, hiểu biết về sóng thần và cách phòng tránh thiên tai nói chung.

Những câu chuyện về động đất, sóng thần tại nước ta

Theo Viện Vật lý địa cầu, Trung tâm Cảnh báo động đất và sóng thần tại Việt Nam, động đất tại các tỉnh phía Nam có vẻ tăng lên kể từ sau trận động đất lịch sử ngày 26/12/2004 tại châu Á gây sóng thần làm hơn 200 nghìn người chết.

Báo cáo sơ bộ mới nhất của nhóm các nhà khoa học thuộc Viện Vật lý địa cầu về kết quả quan sát động đất tại các tỉnh phía Nam từ cuối năm 2006 tới nay cho thấy, có hơn 150 trận động đất lớn nhỏ được ghi nhận.

Theo các chuyên gia, tùy theo mức độ khác nhau của trận động đất trên mà gây ra các đợt sóng thần. Theo quan sát và ghi nhận của các nhà khoa học, thời gian gần đây cho thấy, động đất từng xảy ra  ở vùng biển cách bờ biển Bình Thuận - Ninh Thuận khoảng 100 km.

Sóng thần luôn có sức tàn phá mãnh liệt.

Khu vực này được xác định là khu vực nhiều đứt gãy nằm ở rìa phía đông của bồn trũng Cửu Long và đới nâng Côn Sơn. Điều đáng chú ý là các vị trí đứt gãy chính là nơi từng xảy ra vụ núi lửa hoạt động ở Hòn Tro năm 1923.

Theo nghiên cứu của Bộ Tài nguyên - Môi trường và Biển, từ lâu, ngư dân tại các vùng ven biển vẫn có những câu chuyện truyền miệng về thảm họa sóng thần, những con sóng cao vượt đầu người, có thể xóa sạch những ngôi làng nó đi qua.

Sau thảm họa sóng thần vào ngày 26/12/2004 giết chết hàng trăm ngàn người tại khu vực châu Á thì các nhà nghiên cứu địa cầu thuộc Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam đã bắt đầu tìm hiểu khả năng về tình hình xuất hiện sóng thần tại Việt Nam.

Năm 1978, trong một ngày đẹp trời, sóng thần đã bất ngờ xuất hiện tại vùng Trà Cổ, Móng Cái. Sóng cao 2 - 3m, tràn vào bờ nhiều đợt làm nứt tường nhà, làm đổ những hàng cây phi lao ven bờ. Xung quanh vùng biển vào thời điểm đó không có một sự cố động đất nào.

Sau khi nghe kể và nghiên cứu sơ bộ, các nhà khoa học đã kết luận, đây là hiện tượng sóng thần, nguồn gốc khí tượng học trượt đất, có thể xuất phát từ tâm trận lốc xoáy hoặc trượt đất dưới đáy biển của vùng biển xa.

Xa hơn nữa là vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, theo lời kể của những người cao tuổi, tại vùng bờ biển Diễn Châu (Nghệ An), sóng thần đã xuất hiện trong một ngày đẹp trời. Sóng dâng cao quét ngang thân tre ven biển, vào đất liền hơn 1km, nước dâng cao 1,5 m, cuốn trôi nhiều nhà cửa.

Các nhà khoa học kết luận, đây có lẽ cũng là sóng thần nguồn gốc khí tượng hoặc trượt lở đất ở vùng biển xa, giống như hiện tượng tại Trà Cổ vào năm 1978.

Các nhà khoa học tại viện nghiên cứu trên cũng đã  đặt ra giả thuyết rằng, từng có các đợt sóng thần xảy ra vào năm 1923 tại Khánh Hòa. Theo ghi chép của Tiến sĩ Armand Krempt (trợ lý của bác sĩ Alexandre Yersin), sóng thần đã từng phá hỏng chuồng ngựa của bác sĩ Alexandre Yersin ở Nha Trang khi chuồng ngựa của ông cách bờ biển 5-6m.--PageBreak--

Sự cố này có liên quan tới hiện tượng núi lửa phun trào và gây động đất 6,1 độ richter tại đảo Hòn Tro, quần đảo Phú Quý. Có thể việc núi lửa phun tại Hòn Tro mà tạo ra sóng thần. Trước khi xảy ra thảm họa sóng thần ngày 26/12/2004, nghiên cứu về sóng thần tại Việt Nam chưa được chú ý nhiều. Tuy nhiên, tới nay, theo Viện Vật lý địa cầu, trên lãnh thổ Việt Nam đã có 33 điểm được khảo sát sóng thần, phân bố đều từ Móng Cái đến Cà Mau.

Bên cạnh đó, nhiều đoàn khảo sát, điều tra tại các điểm dân cư, vùng ven biển nhằm tìm hiểu tất cả các hiện tượng sóng biển: sóng bão, nước dâng, thủy triều, sóng chưa rõ nguồn gốc cũng đã được tiến hành. Từ kết quả điều tra trên, các nhà khoa học khẳng định, bờ biển Việt Nam có thể đã từng bị sóng thần cao từ 2 đến 3 m tràn vào bờ.

Sóng thần cao nhất từng đổ bộ vào  nước ta lên tới 3-4 mét

Viện Vật lý trái đất (CHLB Nga) và Viện Vật lý địa cầu (Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam) từng hợp tác nghiên cứu khoa học tìm kiếm những vết lộ địa chất có dấu hiệu của sóng thần.

Kết quả phân tích tuổi tuyệt đối của các mẫu địa chất cho thấy, có ít nhất 3 đợt phủ thềm trên diện rộng vào các năm: 360 năm, 610 năm và 960 năm (chu kỳ xuất hiện sóng thần là 320 năm). Kết quả trên có thể đặt giả thiết về sự tồn tại của sóng thần đã gây tác động mạnh mẽ ở Việt Nam.

Theo Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Đình Xuyên, Viện Vật lý địa cầu, nguy cơ các vùng bờ biển Việt Nam xuất hiện sóng thần xuất phát từ các vùng nguồn tiềm ẩn trong biển Đông. Tại đây, các biến đổi dưới đáy biển như động đất mạnh trên 6,5 độ richter theo cơ chế chờm nghịch hoặc thuận; hoạt động của núi lửa, trượt lở ven bờ và dưới đáy biển cũng tạo sóng thần.

Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Đình Xuyên cũng đã tính toán ra trường hợp, sóng thần lớn nhất có thể xảy ra tại vùng biển Việt Nam. Đó là trường hợp xảy ra động đất 8,5 độ richter ở đới hút chìm Manila (Philippines) có thể gây ra sóng thần cao 3-4 m tại vùng biển Trung Bộ như Quảng Nam, Quảng Ngãi, Khánh Hòa.

Khi đó, tại các vùng biển ở Quảng Ninh, Hải Phòng cũng xuất hiện sóng thần với độ cao chỉ từ 30-50 cm. Để phòng tránh những thảm họa do sóng thần gây ra đồng thời tránh gây tâm lý hoảng loạn vì những thông tin vô căn cứ, Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Đình Xuyên cho rằng, cần phải có một hệ thống gồm một trung tâm cảnh báo và các mạng lưới quan sát động đất và sóng thần của Việt Nam kết hợp với khu vực và thế giới.

Trung tâm này có nhiệm vụ thu thập tức thời các kết quả quan sát của những mạng lưới trạm quan sát trong nước, thông tin cảnh báo từ các trung tâm của khu vực và quốc tế. Từ đó tổng hợp số liệu, đưa ra quyết định cảnh báo và thông báo nhanh tới cơ quan hữu trách và cộng đồng