Thủ thuật trên sàn chứng khoán và những chiêu thức làm giá

Đấu trí từ những chiêu thông thường...

Trước hết, chiêu thức "rải đinh" trên sàn được nhà đầu tư (NĐT) "già dặn" áp dụng nhiều nhất để làm giá trên thị trường. Trên bảng giao dịch chỉ thể hiện 3 giá mua cao nhất của các loại cổ phiếu. Khi đó, dù là NĐT có số vốn dồi dào hay NĐT có số vốn ít đều có thể lợi dụng điều này để trục lợi trên sàn giao dịch.

Ở đây, yếu tố trục lợi được xem là hợp pháp khi NĐT có thể có cổ phiếu với giá mua là thấp nhất khi không muốn mua với giá trần. Điều này đã làm những lệnh mua khác hoàn toàn bị khuất dạng.

Và từ đây, NĐT đấu giá với nhau không còn bị chi phối bởi bảng giao dịch. Khi sử dụng cách thức này, chưa hẳn những NĐT chủ động đưa những lệnh mua giả có thể mua được cổ phiếu với giá ưng ý. Kế hoạch hoàn toàn bị phá sản khi NĐT có số vốn lớn nhảy vào đặt lệnh mua với số lượng cổ phiếu lớn.

Theo quy tắc khớp lệnh trên sàn chứng khoán, mức giá đạt được khi khối lượng giao dịch lớn. Do đó, những cây "đinh nhỏ" lúc này được xếp vào hàng "đinh gỉ" và nhường chỗ cho những cây "đinh lớn" ở những mức giá nhỏ hơn. Đó là thủ thuật làm cho nhiều đối thủ khác không thấy được giá mua thật.

Còn ngược lại, để che đi giá bán thật của một loại cổ phiếu, NĐT vẫn sẽ đặt bán ở 3 mức giá sàn thấp nhất. Để che đi lệnh bán, NĐT có thể đặt ở 3 mức giá bán, mỗi một lô vẫn chỉ 10 cổ phiếu. Lúc này, lệnh bán thật hoàn toàn bị phủ sau tấm bảng giao dịch.

Chiêu thức "rải đinh" được NĐT áp dụng trên sàn giao dịch nhiều nhất khi không muốn bán cổ phiếu ở mức giá sàn và kỳ vọng bán được cổ phiếu ở mức cao hơn. Phương pháp "rải đinh" sẽ bị vô hiệu hóa khi NĐT nào đó đặt bán hoặc mua cổ phiếu ngay giá trần hoặc ngay giá sàn thì xem như phương pháp trên mất tác dụng.

Nếu tinh ý, hiện nay, một số NĐT đưa ra cách đối phó để tránh "dẫm đinh" khi muốn mua vào hoặc bán ra 1 cổ phiếu. Lời khuyên được đưa ra là khi muốn bán cổ phiếu, nên đặt giá bán dưới giá khớp lệnh dự kiến để có thể bán được như mong muốn. Và khi muốn mua, có thể đặt giá mua cao hơn giá khớp lệnh dự kiến.

Song, không phải vì bị "bắt giò" trong những kỹ xảo giao dịch mà nhiều NĐT lại đành thúc thủ. Sự tìm tòi và phát huy những chiêu thức mới trên sàn lại tiếp tục được phát triển để phục vụ cho mục đích đầu tư trên sàn của mình. Chiêu "rải đinh" tiếp tục được cải tiến và có thể áp dụng hữu hiệu hơn.

Nắm bắt nguyên tắc so sánh số lệnh để khớp lệnh ở mức giá gần nhất, NĐT tung ra một chuỗi lệnh với khối lượng giao dịch lớn từ thấp đến cao, ở nhiều mức giá. Khi đặt lệnh giao dịch này, NĐT không cần phải đặt mua cả một khối lượng lớn cổ phiếu của một mức giá.

Để mua được giá sàn, bên mua phải "rải đinh" ở từng mức giá với khối lượng giao dịch tương ứng. Cụ thể, phải đặt lệnh mua vào khối lượng 6.000 cổ phiếu với mức giá 110.000 đồng/cổ phiếu, 800 cổ phiếu ở mức giá 109.600 đồng/cổ phiếu, kế tiếp là 800 cổ phiếu với giá 109.200 đồng/cổ phiếu và 400 cổ phiếu đặt mức giá sàn 99.600 đồng/cổ phiếu.

Một bất lợi khi áp dụng chiêu này, thời điểm thị trường giao dịch sôi động như vừa qua, dùng kỹ xảo này xem như mất tác dụng. Nguyên tắc khớp lệnh này được thực hiện dựa trên sự so sánh những lệnh khớp ở mức giá gần nhất.

Nếu như có cách "rải đinh" để thực hiện khớp lệnh mua giá thấp, chắc chắn phải có nguyên tắc "rải đinh" để thực hiện khớp lệnh bán giá cao. Ví dụ, khi cổ phiếu XYZ khớp lệnh ở mức giá 100.800 đồng/cổ phiếu.

Nếu lúc này, trên bảng giao dịch vẫn còn dư mua tại giá 132.300 đồng/cổ phiếu thì người NĐT bán ra cổ phiếu trên vẫn có thể sử dụng chiêu thức "rải đinh" ở mức giá 132.300 đồng/cổ phiếu. Ngay lập tức, cổ phiếu XYZ sẽ nhảy sang giá khớp lệnh là 132.300 đồng/cổ phiếu.

Vì vậy "rải đinh" được xem là một trong những cách giao dịch phổ thông để mang lại lợi nhuận từ việc đầu tư cổ phiếu tốt nhất. Chuyên gia tài chính Nguyễn Hải Thanh, Chủ tịch Câu lạc bộ Chứng khoán TP HCM đánh giá: "Kỹ xảo "rải đinh" trên TTCK phải đòi hỏi ở NĐT sự nhanh mắt, trí nhớ tốt để có thể thực hiện một cách chính xác nhất. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những chiêu thức không gây tác hại đối với TTCK".

...Đến những chiêu thức "hạng nặng"

Dựa vào tâm lý đám đông, NĐT "thủ vai ác" trên sàn giao dịch thường dùng cách thức gây tâm lý hoang mang dư luận để thâu gom về cho mình những cổ phiếu giá rẻ. Để sử dụng cách thức này, một số NĐT liên minh lại với nhau hoặc sử dụng nhiều tài khoản, chủ động bán ồ ạt ở mức giá sàn ra thị trường để tạo tâm lý bán tháo, gây hoang mang cho những NĐT còn lại trên sàn.

Trước sự tranh nhau bán ở mức sàn, tâm lý NĐT nhỏ lẻ thường bị dao động và có những suy luận tiêu cực về công ty niêm yết trên thị trường nói riêng cũng như TTCK nói chung.

Thế là, hàng loạt các NĐT nhỏ lẻ đua nhau bán ra thị trường như thời điểm năm 2008 vừa qua. Lúc này, NĐT với mong muốn thao túng thị trường như "ngư ông" chỉ việc ngồi "lụm" từng cổ phiếu như những "con cá" đang mắc vào lưới. Cách thức này có thể thực hiện bằng cách một NĐT với số vốn lớn có thể mở một lúc hai tài khoản giao dịch tại hai công ty chứng khoán khác nhau.

Hoặc, nhiều NĐT lớn có thể liên kết lại với nhau để trục lợi thị trường. Cũng với mục đích mua cổ phiếu giá rẻ, song nhẹ tay hơn, với chiêu "ăn nhín". Ngay từ đầu giờ mở cửa phiên, trên bảng giao dịch xuất hiện hàng loạt các cổ phiếu với tham chiếu.

Tại một tài khoản nào đó, NĐT liên minh với nhau hoặc có nhiều tài khoản, muốn trục lợi thị trường sẽ bán ra một lượng lớn cổ phiếu ngay tại mức giá tham chiếu hoặc thấp hơn.

Nhà đầu tư rất dễ trở thành “con mồi” vì những chiêu thức trong chứng khoán.

Tại một tài khoản khác, sẽ có những lệnh mua vào đặt ở dưới mức giá tham chiếu. Lúc này, NĐT nhỏ khác hoảng loạn khi thấy cổ phiếu mình đang nắm giữ bỗng nhiên rớt giá ngoài dự đoán, mặc dù tình hình công ty niêm yết cổ phiếu đang "ăn nên làm ra". --PageBreak--

Và thế là họ phải bán ra ở mức thấp hơn giá tham chiếu để "cắt lỗ". NĐT nhỏ mừng như bắt được vàng nhưng đâu ngờ rằng mình đã "sụp bẫy" một cách ngọt ngào. Liền theo đó, lệnh bán ngay phiên mở cửa được hủy và cổ phiếu này lại có đợt tăng giá trở lại.

Những khi TTCK có vẻ yên ắng, NĐT cứ ngỡ rằng đó là thời điểm an toàn. Nhưng không, thời điểm này vẫn còn luẩn quẩn đâu đó nhiều NĐT trục lợi trên sàn chờ thời cơ.

Theo anh Hoàng, một NĐT với nhiều kinh nghiệm trên sàn Bảo Việt phân tích: "Để nhận biết và phân tích thị trường qua chiêu "đè giá" và "kích giá", NĐT nhỏ lẻ cần có sự tự tin và bản lĩnh của mình. Thực tế, với chiêu trên, chỉ có những NĐT lướt sóng ngắn hạn và nhỏ lẻ là "dính đòn".

Thời gian TTCK bị thực hiện kỹ xảo làm giá được diễn ra trong thời gian ngắn, khoảng từ 6 ngày đến 3 tuần. Nhất là trong thời điểm thị trường đang ở những phiên điều chỉnh, đang trong giai đoạn giảm nhưng tăng nhẹ trở lại bất thường. Hoặc ngược lại, thị trường đang trong xu thế tăng nhưng đột ngột giảm.

Ngoài những kỹ xảo thông thường thì việc giới hạn T+3 còn làm rào cản và khiến một số cá nhân trục lợi. Theo phân tích của giới chuyên môn, đơn cử khi cổ phiếu XYZ đang tăng cao thì trước sức cầu của thị trường lớn thì lập tức những NĐT trong tay có sẵn cổ phiếu liền bán hàng loạt khiến những NĐT nhỏ và những NĐT nắm giữ cổ phiếu đến hạn T+3 lại "chết yểu", nhất là những NĐT có thú vui “lướt sóng” cùng thị trường.

Chính vì yếu tố này khiến NĐT càng thích "lướt sóng" hơn khi nắm giữ những cổ phiếu đang ở mức giá thấp bỗng tăng mạnh sau phiên T + 3. Hơn hết, chỉ những NĐT nhỏ trên TTCK là những người chịu thiệt thòi. Có ý kiến cho rằng, thực hiện thanh toán chứng khoán và tiền theo phương thức T+3 để thị trường tăng không quá nóng và giảm sút không quá nhanh.

Từ thực tế năm 2008, lập luận này hoàn toàn sai lầm.  Những ngày cuối năm, chỉ số VN-Index đã giảm mạnh và dao động quanh mức 300 điểm ít ỏi còn lại của mình. Phiên giao dịch mở cửa ngày đầu năm 2008, chỉ số VN-Index khởi động ở mốc 927,02 điểm và giảm dần đều trong năm.

Cả năm, chỉ số VN-Index giảm gần 630 điểm, tương ứng mức giảm 67 - 70% so với hồi đầu năm. Tương tự, những ngày cuối năm chỉ số HaSTC dao động quanh mức 100 điểm. Đợt giảm điểm sâu nhất ở phiên giao dịch ngày 26/11, chỉ số HaSTC-Index chỉ còn 99,65 điểm. Trong năm 2008, chỉ số HaSTC-Index khởi đầu ở mức 323,55 điểm, giảm gần 224 điểm trong cả năm.

Cần nhấn mạnh rằng, song song đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng đã giảm biên độ dao động và nới rộng lại 4 lần trong năm nhưng không ngăn được đà giảm điểm. Đồng thời, TTCK sẽ nảy sinh nhiều hình thức và các kỹ xảo khi NĐT thường lợi dụng vào những hạn chế như biên độ hoặc T + 3 để áp dụng vào thị trường.

Trước thực trạng TTCK trong nước trong xu thế giảm điểm, ngày 7/4/2008, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã ban hành công văn số 557/UBCK-PTT nhằm hạn chế hoạt động mua bán khống trên thị trường. Theo đó, nghiêm cấm các công ty chứng khoán cho vay chứng khoán trước thời hạn T+3 và chưa thuộc quyền sở hữu của NĐT.

Khi đặt lệnh mua chứng khoán phải có số dư tài khoản bằng tiền của khách hàng và đặt lệnh bán phải có đủ số lượng chứng khoán trong tài khoản. Ông Nguyễn Hải Thanh cho biết: "Quy định T+3 và giới hạn biên độ giá hiện nay là một trong những rào cản khiến TTCK trở nên kém hấp dẫn đối với giới đầu tư".

Thao túng thị trường xuất phát từ nhiều bất cập

Năm ngoái, nhiều tin đồn "nhảm" cũng như thông tin thất thiệt liên tiếp được tung ra nhằm đánh vào TTCK. Đây là một trong những yếu tố lợi dụng tâm lý hoang mang, lo lắng của những NĐT khác còn lại trên thị trường. Năm 2008, một trong những năm TTCK chịu nhiều những tin đồn ác ý nhất.

Từ sự cố "sập" sàn giao dịch TP HCM vào ngày 27/5 đã xuất hiện tin "vịt" là do HoSE cố tình. Tuy nhiên, xuất hiện trước giới truyền thông, lãnh đạo HoSE đã đưa ra những lý giải khẳng định mọi tin đồn ác ý với chủ đích nhằm về mình.

Trước đó, hàng loạt  tin đồn liên tục được tung ra nhằm vào các đại gia đang nắm giữ một số lượng lớn chứng khoán trong năm 2008, ít nhiều đã ảnh hưởng đến tình hình chung của TTCK trong nước. Thời điểm này, TTCK đang trong tình trạng "rơi tự do" và như bàn tay vô hình, đẩy chỉ số VN-Index xuống sâu hơn.

Rõ ràng, khi thị trường đang chờ đợi một tin tốt từ chính sách vĩ mô để đi lên, song, kẻ "thủ ác" sẽ đưa những tin đồn này ra nhằm "bôi đen" cổ phiếu và những cá nhân đang nắm giữ lượng cổ phiếu áp đảo trên thị trường.

Một điều đáng buồn, chính vì sự cung cấp thông tin từ các công ty niêm yết trên sàn một cách ì ạch và trễ nải đã phần nào góp sức cho tin đồn có cánh bay thêm xa. Điển hình như việc thông tin thiếu minh bạch trên thị trường ở trường hợp vỡ nợ của cổ phiếu BBT không là ngoại lệ.

Ngày 10/7/2008, HoSE đã chính thức thông báo tạm dừng giao dịch với mã cổ phiếu BBT của Công ty Cổ phần Bông Bạch Tuyết do làm ăn thua lỗ. Theo báo cáo tài chính của Công ty thì trong 2 năm 2006 và 2007 công ty đều lãi 3%. Tuy nhiên, thực tế trong năm 2006 Bông Bạch Tuyết thua lỗ gần 8,5 tỉ đồng và năm 2007 lỗ gần 7 tỉ đồng.

Đến ngày 29/9/2008, cổ phiếu BBT đã được giao dịch trở lại nhưng vẫn còn hạn chế. Theo đó, mã BBT chỉ được phép giao dịch trong đợt giao dịch khớp lệnh thứ 3 của phiên.

Ngoài việc cung cấp những tin đồn để làm giá TTCK một cách "chớp nhoáng" thì việc giao dịch nội gián làm cho thị trường thêm thiếu sự minh bạch. Hiện nay, một số công ty niêm yết vẫn chưa hoàn thiện cơ chế bảo mật thông tin nên đã có những thông tin bị rò rỉ ra ngoài do "nội gián" ngay từ trong công ty.

Hiện nay, các chiêu thức, kỹ xảo làm giá đang ngày một cải tiến.

Quả thật, theo ghi nhận của chúng tôi, hiện tại có rất nhiều lớp học về cách thức và những thủ thuật làm giá trên TTCK. Hằng ngày, những lớp học mới đua nhau mở ra, đồng hành theo nó là những bài giảng về các kỹ xảo cũng như kỹ thuật "làm giá" càng được nâng cấp hơn.

Đối với giới đầu tư lành mạnh, đây là một trong những công cụ để nhận biết và phòng tránh những cổ phiếu đang bị dùng những "xảo thuật" để làm giá. Thế nhưng, nguy hại hơn, đối với giới đầu tư nhằm trục lợi thị trường, càng hiểu rõ, hiểu kỹ về những cách thức này, TTCK tiếp tục phải đối phó từ nguy cơ bị thao túng