Trung Quốc: Bảo đảm an toàn khi phóng vệ tinh mặt trăng Hằng Nga-1

"Hằng Nga-1" nặng gần 3 tấn, được phóng lên mặt trăng cách trái đất hơn 380.000km, cho nên phải dùng tên lửa có sức đẩy lớn. Lần này Trung Quốc (TQ) dùng tên lửa vận tải Trường Chinh 3A (CZ3A), thuộc loại mạnh nhất của TQ hiện nay. Tên lửa họ CZ được sử dụng lần đầu ngày 24/4/1970 để phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên của TQ.

Cho đến nay TQ đã phóng 101 lần, thành công 100%. TQ cũng đã chế tạo được 12 kiểu tên lửa họ CZ; như CZ3A đã phóng 14 lần, thành công 100%.

CZ3A chưa phải là loại tên lửa mạnh nhất. Nó còn yếu hơn tên lửa Saturn 5 của Mỹ dùng để phóng phi thuyền Apollo 11 (16/7/1969) chở 3 nhà du hành vũ trụ lên mặt trăng.

Saturn 5 mạnh nhất thế giới hồi đó, chứa 1 triệu galông nhiên liệu, tương đương 200 tấn TNT (bằng một quả bom nguyên tử nhỏ), tạo ra lực đẩy 220 triệu mã lực, tiếng ồn của động cơ to hơn tiếng 500 máy bay phản lực cùng nổ máy.

CZ3A cao 52m, đường kính 3,35m, tổng trọng lượng 250 tấn, trong đó có 40 tấn nhiên liệu. Do lượng nhiên liệu lớn, nếu không may để rò rỉ gây cháy và nổ thì toàn bộ bãi phóng sẽ thành tro. Nhiên liệu chính dùng chất N2O4 lỏng, ngoài ra còn dùng một ít ôxy nước (nhiệt độ -1970C) và hydro nước (-2530C), đều cực kỳ dễ cháy và độc. Nhiên liệu phải chở từ Thượng Hải tới Trung tâm phóng vệ tinh Tây Xương, thuộc tỉnh Tứ Xuyên, xa hàng mấy nghìn kilômét (tên lửa và vệ tinh chở từ Bắc Kinh tới đây).

Khi nạp nhiên liệu vào tên lửa phải hết sức thận trọng, chỉ cần rớt một giọt xuống đất là có thể gây nổ, đe dọa sinh mạng của 4.000 người làm việc trong trung tâm. Trước đây TQ dùng xe chở nhiên liệu, nay dùng đường ống dẫn nhiên liệu từ hầm chứa trong núi ở xa 500m. Nhân viên thao tác nạp nhiên liệu phải mặc quần áo bảo hộ bọc kín người.

Tên lửa khi phát hỏa tỏa ra một nhiệt lượng cực lớn, phải có cách triệt tiêu, nếu không các thiết bị xung quanh sẽ cháy hết. TQ có sáng kiến cho lượng nhiệt đó làm bốc hơi lượng nước chứa trong bể sâu 6m dưới chân tên lửa; song nó cũng chỉ triệt tiêu được 1/3, còn lại 2/3 nhiệt lượng sẽ đi vào một đường hầm ngầm dài tản nhiệt.

Động cơ tên lửa khi điểm hỏa phát ra tiếng động, khói, lửa, lượng nhiệt và lực rung lớn, nên không ai được ở gần. Nhóm người có phận sự rút cuối cùng là 20 chuyên gia làm việc ở độ cao 45m trên tháp phóng; họ phải rút hết xuống hầm ngầm vào 13 phút chót.

Trước đó tất cả những người không có nhiệm vụ đều phải sơ tán ra xa, núp vào hang núi hoặc hầm ngầm. Hai giờ trước khi phóng tên lửa, dân cư trong vùng cách bãi phóng 2,5 km phải sơ tán hết ra ngoài xa; trong vùng cách bãi phóng 2,5 - 6 km thì phải ra khỏi nhà (sợ sức nổ làm sập nhà).

Vì tên lửa sau khi phóng lên sẽ đi nghiêng về phía đông nam nên dân cư dọc theo phía ấy cũng phải sơ tán để tránh nguy hiểm nếu chẳng may tên lửa xảy ra sự cố rơi xuống. Năm 1996, từng xảy ra một vụ, tên lửa rơi nổ bạt mất một nửa quả đồi; từ đó mới có chủ trương sơ tán dân.

Phóng Hằng Nga-1.

Tháng 9 vừa qua, Chính phủ TQ đã quyết định xây dựng một bãi phóng tên lửa mới thứ 4, tại đảo Hải Nam sát biển để tránh thương vong cho dân chúng ở dọc đường tên lửa phóng lúc ban đầu. Tên lửa chở Hằng Nga-1 mới đầu bay thẳng góc lên trời; 148 giây sau khi phát hỏa, tầng 1 tách ra và rơi xuống; giây thứ 271, tầng 2 tách và rơi; khi đó tên lửa chưa bay được xa lắm.

Ba địa điểm bố trí cho du khách tham quan cảnh phóng Hằng Nga-1 ở xa tháp phóng 2,5km và 4km; du khách chỉ nhìn thấy tên lửa trong 2-5 giây là nó đã biến mất vào tầng mây. Thế nhưng để được vào đây, họ phải mua vé rẻ nhất là 800 NDT (1,6 triệu VNĐ), nếu xem tại phòng VIP, giá vé 5.000 NDT (10 triệu VNĐ). Khách được phát khăn mặt và chai nước khoáng để phòng bất trắc khi phải sơ tán vào hầm ở ngay cạnh. Ngoài ra họ phải mua bảo hiểm 180 NDT.

14 giờ trước khi phóng, đoạn đường cao tốc dẫn vào bãi bị cấm tuyệt đối. Công an, bộ đội và chó nghiệp vụ lùng sục khắp mọi chỗ để bảo đảm không có ai ở gần.

Với bãi phóng Tây Xương, trong một năm chỉ có hai dịp phóng tốt nhất là tháng 4 và tháng 10. Mỗi tháng lại chỉ có 3 ngày; mỗi ngày chỉ có một “cửa sổ phóng”, với thời gian 35 phút; nếu vì trục trặc hoặc vì thời tiết xấu mà lỡ dịp thì phải chờ dịp sau.

Theo tính toán chính xác từ trước, thời điểm phóng tốt nhất (gọi là “cửa sổ zêrô”) là 18h5’ ngày 24/10; nếu lỡ dịp thì có thể phóng vào 18h hôm sau; nếu lại lỡ thì chỉ còn dịp 17h55’ ngày 26. Nếu lại lỡ nữa thì phải chờ đến tháng 4/2008.

Đầu năm nay, TQ dự định phóng vào tháng 4, sau vì để chắc chắn thành công lại hoãn đến tháng 10. Lần này Hằng Nga-1 được phóng đúng vào “cửa sổ zêrô”, cho nên thành công mỹ mãn như dự kiến. Khi tính “cửa sổ phóng” phải dựa trên mối quan hệ tương hỗ giữa trái đất với mặt trăng và bãi phóng, sao cho vệ tinh được phóng lên với tiêu hao nhiên liệu nhỏ nhất và sẽ bắt kịp chuyển động của mặt trăng.

Điều kiện khí tượng để phóng vệ tinh cũng rất khắt khe: trong vòng 30-40 km xung quanh không được có mây chứa điện, không có mưa to trên 1 mm, gió không được quá 14m/s. Sợ nhất là sấm chớp, tia lửa điện có thể gây cháy nhiên liệu trong tên lửa