Hoàng Xuân Sính và trường Đại học Dân lập đầu tiên
Trước khi gặp nữ GS-TS toán học đầu tiên của Việt Nam, Nhà giáo nhân dân Hoàng Xuân Sính, tôi đã được nghe kể một cách đầy trìu mến về cô từ người cựu sinh viên Trường ĐH Sư phạm Hà Nội. Đã hơn 20 năm trôi qua, hình ảnh về cô giáo dạy ban toán của Trường ĐH Sư phạm Hà Nội ngày đấy, vẫn còn như in trong tâm trí của nhà báo Minh Huyền.
Năm 1987, khi đang còn là sinh viên Văn khoa, chị Huyền cũng giống như nhiều sinh viên khác bị cuốn vào một lực hút thật đặc biệt. Ngày ngày, dưới sân trường, hay đâu đó trên giảng đường, thấp thoáng thấy bóng dáng cô Sính là những sinh viên lại ngơ ngẩn dõi theo cho đến khi cô đi khỏi hết tầm mắt.
Lúc bấy giờ khẩu hiệu "ăn no, mặc ấm" thì cô Sính đã như đến từ một "thế giới" khác. Cô Sính yêu kiều, nền nã trong tấm khăn quàng nhẹ rủ xuống bờ vai mảnh dẻ phất phơ trước làn gió heo may se sẽ thổi. Và, cái không khí chộn rộn, nao nao khi mùa thu gõ cửa, hay những ngày đông rét mướt, cùng cả những ngày hè chói chang, đỏ lửa thì cô Sính với vóc dáng mảnh mai, vẫn có một sự quyến rũ đặc biệt lan tỏa, không lẫn lộn và đầy ấn tượng.
Có một câu chuyện không kém phần ly kỳ và nếu là thực thì quả là vô cùng lãng mạn. Một chuyện tình đẹp như "xinê" hệt như một bản nhạc mang đầy phong vị trữ tình, trở thành huyền thoại. Chả biết thực hư ra sao, chỉ biết rằng, mỗi lần nhớ về mái trường xưa, những sinh viên Trường ĐH Sư phạm ngày đó đều bồi hồi và ăm ắp cảm xúc khi kể về mối tình câm của một thầy giáo khoa Toán với người bạn đồng nghiệp của mình - cô Sính.
Chuyện rằng, tuần nào cũng vậy, cứ vào chiều thứ bảy, trước cửa phòng cô Sính lại có một bông hồng cài lên cánh cửa. Chuyện đàn ông tặng hoa cho phụ nữ thì cũng là điều dễ hiểu. Nhưng đây lại là của một thầy giáo tặng cho cô giáo cùng trong khoa Toán, mà sự việc liên tục diễn ra hằng tuần và kéo dài đằng đẵng nhiều năm trời, từ ngày đầu sinh viên vào nhập học, cho đến khi tốt nghiệp ra trường, hết khóa sinh viên này lại đến khóa sinh viên khác.
Sự việc kéo dài mãi, chẳng biết bao lâu thì dừng, có người nói rằng, kể từ khi cô không còn dạy toán trong Trường ĐH Sư phạm Hà Nội. Nhưng có một điều chắc chắn, thầy vẫn nhất quyết ở vậy, không lấy vợ mãi cho đến tận giờ thầy đã 70 tuổi. Và cô cũng vậy, không đi thêm bước nữa, kể từ cái ngày xa lắc xa lơ, sau khi có tấm bằng tốt nghiệp thạc sĩ năm 1959, cô ôm cậu con trai nhỏ giã từ
Cô về vì tình yêu thiêng liêng với Tổ quốc, vì đất nước lúc đó đang rất cần, và cũng rất thiếu những người làm khoa học như cô. Còn chồng cô thì ở lại xứ người do không đồng chí hướng, sự trở về nước của cô Sính cũng đặt dấu chấm hết cho cuộc hôn nhân ngắn ngủi.
Rồi, cũng từ chuyện bông hoa hồng, mà những sinh viên vốn dư thừa trí tưởng tượng đã thêu dệt, mơ mộng lên đủ thứ chuyện. Nhưng, những câu chuyện đó xem ra không phải là không có lý. Để có hoa hồng tặng cô Sính, thầy dạy toán đã phải lặn lội ra cánh đồng hoa, nhìn ngắm kỹ càng, rồi mới hái bông hoa ưng ý nhất tặng cô.
Chuyện thầy bị chó dại đuổi khi đang lạc bước vào một khu vườn nào đó hái hoa. Hay trong lúc hái hoa thì trời đổ một trận mưa rào, và thầy đã ôm khư khư bông hoa vào lòng như một báu vật, cố nghiêng người che cho bông hoa không bị nước mưa bắn vào làm nát cánh hoa. Để rồi, khi bông hoa được cài vào cửa nhà cô Sính thì lúc đó than ôi! Khắp người thầy ướt sũng... Vậy mà, đám trò nhỏ vẫn nhìn thấy trên khuôn mặt thầy một niềm vui lâng lâng bồng bềnh, và cả ánh mắt thầy vẫn không che giấu nổi sự hạnh phúc si tình của người đang yêu.
Có một điều ngạc nhiên là sinh viên trong trường rất ít khi nhìn thấy thầy cô sóng bước bên nhau. Nên sự lãng mạn về những bông hoa hồng ngày càng được thi vị hóa, bởi tình yêu trong sáng, thuần khiết...
Tất cả câu chuyện xoay quanh hoa hồng đều là ẩn số. Và tôi nghĩ con người thú vị sẽ luôn có câu chuyện thú vị. Cảm giác hồi hộp, phấp phỏng, đeo bám cho đến khi tôi gặp cô vào một ngày đầu tháng 7, ở đại bản doanh của cô, ngôi Trường đại học Thăng Long, nằm giữa cánh đồng Đại Kim mênh mông nắng và gió. Đây là trường đại học dân lập đầu tiên của nước ta, được thành lập vào mùa đông năm 1988, mà không ai khác chính cô Sính cùng với một số đồng nghiệp cùng chí hướng đã bỏ bao công sức tạo dựng nên ngôi trường với mô hình đại học thí điểm không xin kinh phí của Nhà nước (hoàn toàn độc lập về tài chính). Ngôi trường nằm riêng biệt trên một khoảng không với khuôn viên rộng 20.000m2 với những dãy nhà màu trắng. Ngay từ cổng trường đã nhìn thấy những giỏ hoa treo với những bông hoa màu hồng xinh xắn.
Cô Sính mặc một chiếc váy liền nền nã dài quá gối, những bông hoa hồng nhỏ như nụ tầm xuân nổi lên trên nền đen trông mát mắt. Cô đi một đôi giày bệt búp bê xinh xắn màu ngà (loại giày mũi tròn, đang thịnh hành, mà lứa tuổi teen ưa thích). Mái tóc xoăn nhẹ ôm lấy khuôn mặt vẫn còn lưu đường nét thanh tú, ở đây toát ra sự cương nghị của một người luôn ở trong tâm thế tự lập.
Cô tiếp tôi trong căng tin nhà trường trên tầng 3. Khung cảnh thật dễ chịu, những ghế sôpha sang trọng cùng chiếc bàn phủ khăn màu boóc đô được phối màu hợp lý, tinh tế. Ngăn cách bởi hai dãy ghế là những bó cỏ màu xanh được trồng trong lọ nhỏ bằng gốm sứ trắng Bát Tràng. Tôi có dịp đến không ít trường đại học ở Việt
Khi tôi đang xuýt xoa cảnh quan của ngôi trường và thầm cảm phục, người phụ nữ trước mặt không chỉ là một nhà khoa học xuất sắc mà còn là nhà quản lý tài ba, cô Sính đã cất tiếng: "Tất cả đều là làm để cho các em".
Để có được cơ ngơi khang trang và bề thế như bây giờ hẳn không dễ dàng gì. Cô Sính rùng mình nhớ về thời cách đây hơn 20 năm có lẻ, cô cùng với những người bạn trong ngành giáo dục đôn đáo, chạy ngược chạy xuôi, lo lắng cho ngôi trường thế nào và đã gặp biết bao nhiêu chuyện phức tạp vì đây là trường đại học đầu tiên với mô hình thí điểm hoàn toàn tự lập về kinh phí.
Lúc đấy, kinh tế của nước ta còn khó khăn, thu học phí của sinh viên cao quá thì không ổn, nên nhà trường chỉ lấy học phí của sinh viên bằng với học phí sinh viên hệ B của các đại học quốc lập khác trong nước. Đằng đẵng nhiều năm trời, trường di dời liên tục vì thuê nhiều địa điểm khác nhau. --PageBreak--
Từ ngày đầu thành lập trường, sau hơn 2 ngày tuyển sinh trường đã nhận 100 đơn xin dự thi và trong khóa thi năm đó 74 sinh viên thi đỗ vào trường. Trong số những người bạn của cô Sính cùng chung tay xây dựng trường ngày đó còn lại mình cô. Cô bảo: "Bởi vì ông Bộ (Bộ Đại học - PV) đã cộp cái dấu tên mình là người có trách nhiệm chính nên mình không thể “trốn” đi đâu được". Rồi cô nở nụ cười tươi tắn: "Nghĩ lại tại sao lại có can đảm , trong khi đầy rẫy khó khăn, trở ngại...".
Rồi cô kể về Trường đại học Harvard. Một ngôi trường danh tiếng bậc nhất thế giới, được thành lập vào năm 1636 do ông mục sư Harvard cho mảnh đất với hơn 700 bảng Anh, để hơn 100 năm sau, cả ngôi trường cũng chỉ có vỏn vẹn 96 sinh viên. Ngôi trường có sự khởi đầu với biết bao nhiêu khó khăn về tài chính. Bây giờ thì khỏi phải nói ngôi trường đó nổi tiếng đến thế nào, bài học rõ ràng đến vậy, nên, chúng ta đừng tưởng có thể đi tắt đón đầu...".
Muốn làm nghề sư phạm thì phải có tình yêu bao la với con người. Tôi tin chắc điều đó. Bây giờ trường đã khác xưa nhiều, điều kiện vật chất đầy đủ, với trang thiết bị hiện đại nhưng không ít chuyện làm cô trăn trở. Đó chính là vấn đề về việc dạy và học. Không phải tất cả các sinh viên đều có ý thức học. Thậm chí, tâm lý 12 năm học phổ thông sau khi vào trường đại học là để nghỉ xả hơi. Cô thở dài: "Có những học sinh dỗ ngon dỗ ngọt, rồi thậm chí lại cả dọa cũng không chịu học".
Trường đại học có một phòng riêng có tấm biển đề "Phòng tiếp sinh viên". Và tại đây đã có sinh viên lên kêu thẳng với cô Sính: "...Vào thì dễ mà học còn khó hơn cả Bách khoa. Các trường khác xin điểm được nhưng ở đây lại không thể xin điểm được". Cô lại nhẹ nhàng khuyên sinh viên của mình: "Các em còn 4 năm nữa để vào đời, thử thách lớn đang ở trước mắt, cô và trò cùng phải cố thôi".
Lại còn chuyện, trường đại học dân lập với xã hội không được coi trọng. Cô kể, nhiều phụ huynh tâm sự rất thật với cô khi quyết định cho con học dân lập là bao nhiêu đêm thao thức, trằn trọc. Rồi sáng hôm sau, nghe hàng xóm chia sẻ đầy vẻ thương xót: "Sao không cho cháu nó học lại năm sau thi, chứ để cháu nó học dân lập mang tai, mang tiếng...". Cũng có những sinh viên khi vào trường mang tâm lý như ban ân huệ cho trường.
 |
| Sinh viên trường Đại học Dân lập Thăng Long. |
Vốn là một người khái tính, trực tính, cả đời cô gắn với việc nghiên cứu khoa học, cô càng là một người rất nghiêm khắc trong việc học và dạy học. Trong cô, hình ảnh của một người sinh viên được khắc họa thật giản dị. Đó là, trên con đường tới trường chỉ mong ngồi vào lớp ở bàn đầu để nghe được hết lời thầy giảng bài. Nghe thầy giảng xong, thầy vừa ra khỏi lớp thì chạy thật nhanh vào thư viện để bổ sung kiến thức, vì sợ lời thầy nói sẽ bay đi mất. Và những cuốn sách thầy cô giới thiệu thì đều tìm bằng được và đọc hết. Bài nào không hiểu sẽ cùng với bạn bè thảo luận. Sau cuộc thảo luận vẫn không hiểu lại mạnh dạn gặp thầy.
Suốt đời đi học cô Sính đã sống đúng như thế, cho nên cô luôn mong đám trò nhỏ cũng ham học như mình. Vì vậy cô đòi hỏi ở sinh viên một sự say mê trong học tập. Và muốn học tốt, kỷ luật cũng cần phải nghiêm. Cô Sính đã thực hiện "thiết quân luật".
Không giống như các trường đại học khác, ở Trường đại học Dân lập Thăng Long, sinh viên sao nhãng học tập sẽ buộc phải thôi học. Cô bộc bạch: "Nhà trường rất cần sinh viên, nhưng chỉ cần người nào muốn học, để trở thành những công dân tốt cho xã hội ".
Chính vì sự nghiêm khắc, sâu sát của cô với việc học tập của sinh viên mà Trường đại học Thăng Long trở thành một ngôi trường uy tín trong cả nước về chất lượng đào tạo và ấn tượng với bạn bè quốc tế. Trên kênh 6 của Truyền hình Pháp đã khởi chiếu phóng sự về người phụ nữ nhỏ nhắn Hoàng Xuân Sính đam mê lập Trường đại học Dân lập Thăng Long.
Tại sao cô Sính lại trở thành nữ GS-TS toán học đầu tiên của Việt
Ngay kể cả, bây giờ, đâu đó, trên những diễn đàn GS- TS, Nhà giáo nhân dân Hoàng Xuân Sính với những bài phát biểu khúc triết, cùng với tư duy sắc bén, logic khoa học đã đưa ra không ít những luận điểm về vấn đề dạy và học luôn được đông đảo mọi người đồng tình, hưởng ứng. Sau khi tiếp xúc với cô tôi mới biết, hóa ra, mọi chuyện đều có nguyên do của nó. Thật, chẳng thể nào khác được, tất cả đều đã được sắp xếp... Như một định mệnh, số phận đã đặt lên vai cô từ ngày cô còn là cô bé con
