“Mình có… ba người”

Ngày 4/1/2008, các trinh sát của Phòng An ninh điều tra (PA24) Công an tỉnh Quảng Ninh đã tiến hành bắt giữ Đồng Quang Điệp (trú tại tổ 12 thị trấn Khánh Yên, Văn Bàn, Lào Cai)  theo lệnh truy nã. Hành vi của Điệp là lấy trộm khẩu súng K54 tại kho quân khí Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Ninh và trong buổi tối ngày 18/8/1991, Điệp mang khẩu súng đó đến quán của chị Lê Thúy Hà, người yêu của Điệp, tại khu 5 tầng Phố mới (Trần Hưng Đạo, thành phố Hạ Long).

Tại đây, do mâu thuẫn trong việc hai người cùng yêu chị Hà dẫn đến Điệp đã dùng súng K54 bắn vào bụng anh Nguyễn Thành Long, khiến anh tổn hại 21% sức khỏe. Tháng 5/2008, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh mở phiên tòa xét xử vụ án "Giết người" của bị cáo Đồng Quang Điệp. Bị cáo phải nhận mức án 5 năm tù giam về tội lỗi của mình gây ra.

Trở lại thời điểm gây án, sau khi gây ra tội, Điệp đã viết thư gửi cho bố đẻ để nhờ bố mang khẩu súng trả lại đơn vị rồi lẩn trốn với hy vọng khi nào thương thảo với gia đình Long không đề nghị truy cứu hoặc đề nghị giảm án thì sẽ ra đầu thú trước Cơ quan công an. Tuy nhiên, điều đó đã không xảy ra. Và Hà - một cô gái thuộc diện "sắc nước hương trời" đã quyết định từ bỏ gia đình, từ bỏ tất cả để đi theo người mình yêu trên con đường lẩn trốn pháp luật.

Hơn 17 năm với bao khó khăn chồng chất nơi xứ lạ, trái tim đôi trẻ luôn hiện hữu nỗi đau mỗi khi nhìn thấy 2 đứa con tội nghiệp không thể trở về thăm ông bà. Xót xa hơn nữa khi cả Điệp và Hà biết tin các bậc sinh thành - đã bao nhiêu năm nuôi nấng mình nên người nay đều già yếu cả - mà không biết bao giờ mới trả được chữ hiếu.

Và điều gì phải đến đã đến, cái ngày Đồng Quang Điệp bị bắt sau gần 20 năm lẩn trốn như là một cơn chấn động nơi vùng núi Văn Bàn vốn thanh bình, yên ả. Tâm trạng bị mọi người xa lánh, ghẻ lạnh bởi trong gia đình có người bị bắt về tội "giết người" làm cho Hà và 2 đứa trẻ suy sụp hoàn toàn. Hà muốn bỏ kỳ thi đại học trước mắt, 2 đứa con cũng muốn nghỉ học vì không chịu được những áp lực vô hình nhưng thật ghê gớm.

Theo một cán bộ PA24 Quảng Ninh, trước khi vào trại giam, Điệp cười buồn và nói: "Em không trách các anh công an đã bắt em vì tội lỗi là do em gây nên, em phải trả. Có lẽ em bị cán bộ bắt như thế này là may mắn của đời em vì chỉ như vậy các con em mới thực sự có ông bà, họ hàng, vợ em mới có thể phụng dưỡng cha mẹ trong thời gian ngắn ngủi của tuổi già còn lại. Điều em ân hận là không ra đầu thú sớm để ông bà, các cháu và chúng em bớt đau khổ, dằn vặt sớm hơn...". Chúng tôi cũng hy vọng câu nói, sự suy nghĩ của Điệp được chuyển tải đến những người đang bị truy nã lẩn trốn hiểu được giá trị của tình cảm gia đình thiêng liêng hơn bất cứ thứ gì mà mình phải trốn tránh.

Gia đình Điệp – Hà.

Chúng tôi có mặt tại tổ 12 thị trấn Khánh Yên để được tận mắt chứng kiến nơi ẩn náu của chàng y sĩ cùng cô chủ quán cà phê ở Hạ Long suốt hơn 17 năm qua. Khi chúng tôi đến, chỉ có mình Hà ở nhà, còn 2 cháu đi học.

Ngôi nhà nhỏ, vách đất trộn rơm, mái lá tuềnh toàng nằm giữa một khu đất rìa thị trấn là nơi cưu mang hai kẻ "cùng đường" suốt mười mấy năm. Không giấu những giọt nước mắt, Hà kể. Ngay sau khi nhận được tin Điệp đang ở Văn Bàn, Hà đã nhiều lần xin phép bố mẹ được theo lên. Khi ấy, phần vì quá yêu Điệp, phần lại nghĩ rằng người yêu vì mình mà phải trốn chui lủi nơi rừng thiêng nước độc, lại chỉ có một thân một mình, sợ Điệp lại làm ẩu lần nữa thì...

Mới hơn 20 tuổi đầu lại là chị cả, Hà thật sự đau đớn như đứt từng khúc ruột khi phải rời bỏ gia đình để theo Điệp. Hà nghĩ, mình đi thì đã đành, nhưng ở nhà còn cha mẹ già, em nhỏ. Hơn nữa, mình lên trên ấy thì chả ai biết, chỉ thương cha mẹ ở nhà phải chịu tiếng xấu, rằng "không biết dạy con", rằng "có đứa con gái thì chạy theo giai...".

Trước mắt là tương lai mờ mịt với những khó khăn chồng chất, song Hà vẫn ra đi theo tiếng gọi của con tim. Ngồi trên chiếc xe ca bò từng đoạn đường toàn đá hộc từ thị trấn Bảo Hà lên Khánh Yên, Hà không khỏi hoang mang về một tương lai bất định. Giữa chốn rừng hoang núi thẳm kia, hai đứa biết sẽ lấy gì để sống đây?

Về phía Điệp, gặp lại Hà tại Khánh Yên mà cứ nghĩ mình đang mơ. Người con gái mà Điệp yêu đã dứt bỏ tất cả để theo mình, ai mà chả tự hào. Song chỉ mừng mừng tủi tủi được chốc lát, nỗi lo về cuộc sống đã choán đi tất cả. May cho đôi “vợ chồng” không giấy giá thú là một số bà con đã giúp đỡ cất cho một ngôi nhà tạm bằng vữa trộn rơm, mái lá gọi là có chỗ chui ra chui vào. Cả hai cũng mượn tạm chút vốn liếng của bà bác họ để mua dụng cụ, hành nghề tráng bánh phở.

Cả ngày đầu tắt mặt tối, đôi trẻ thay nhau xay gạo, tráng bánh. Được vài kilôgam thì một người lại xách bộ ra thị trấn giao hàng bỏ mối. Hà bảo, được ở bên người mình yêu thương dĩ nhiên là một niềm hạnh phúc không gì so sánh được, nhưng nỗi nhớ nhà, thương bố mẹ già cùng hai đứa em nhỏ dại cũng luôn giày vò tâm can chị. Hà chỉ biết dồn tất cả sức lực vào công việc, phần để chung tay với Điệp tích cóp đồng nào hay đồng ấy lo cho tương lai, nhưng chủ yếu là lao vào công việc để vơi bớt nỗi nhớ nhung.

Cuộc sống của họ kín đáo, thời gian cứ dần trôi. Cơ duyên đến với đôi trẻ khi năm 1994, UBND thị trấn Văn Bàn có nhu cầu tuyển y sĩ. Vốn có bằng trung cấp, Điệp đã nộp đơn xin vào công tác tại Trường mầm non Hoa Hồng với chức danh thủ quỹ kiêm y sĩ. Năm 1995, đến lượt Hà nộp đơn đi học lớp 12+6 tháng để trở thành giáo viên mầm non, rồi giáo viên tiểu học. Ngay cả khi hai người có công ăn việc làm ổn định rồi thì công việc tráng bánh phở vẫn được họ duy trì.

Trước đó, năm 1993 đứa con trai đầu lòng của Điệp - Hà ra đời. Cả hai cứ ngày đi làm, đêm lại tiếp tục tráng bánh. Mỗi đêm hai “vợ chồng” phải cố tráng được 30 kg bánh để kiếm thêm tiền nuôi con. Năm 1997, đứa con thứ hai ra đời, Hà tiếp tục phấn đấu đi học lên cao đẳng. Đến năm 2007 thì Hà được chuyển về Trường tiểu học Khánh Yên Trung đồng thời tiếp tục được cử đi học đại học. Hai đứa con đều rất chăm ngoan, có năng khiếu thể thao.--PageBreak--

Hà bảo: "Tôi đã tưởng cái quyết định từ bỏ gia đình theo anh Điệp lên Lào Cai đã là quyết định khó khăn, đau khổ nhất của đời mình, ai ngờ cái ngày định mệnh ấy vẫn đến". Trong những năm cùng Hà “mai danh ẩn tích” ở vùng núi Văn Bàn, Điệp nhiều lần định tâm sự với vợ, rằng muốn về Hạ Long để chăm sóc cha mẹ già, và cũng một hai lần hé lộ ý định muốn đầu thú. Song có lẽ do Hà không để ý, hơn nữa cái gia đình bé nhỏ của họ cũng đang quá êm ấm, nên Điệp cứ phân vân chưa dám quyết.

Cho đến hôm nay, Hà vẫn chưa quên được cái ngày định mệnh ấy. Sáng 4/1/2008, khi Hà vừa dạy xong mấy tiết học thì nhận được điện thoại của hiệu trưởng, rằng Điệp vừa bị công an bắt. Hà vội vàng phóng xe như điên về nhà. Và linh cảm rằng đã đến ngày Điệp phải trả giá cho hành vi giết người trong quá khứ.

Có thể nói việc Điệp bị bắt là “một đòn chí tử” giáng vào cái gia đình nhỏ bé này. Hà và các con suy sụp hoàn toàn. Ở trường, tuy bạn bè đồng nghiệp không tỏ ra phân biệt đối xử, song những cái tránh né đầy "hữu ý" khiến Hà đau đớn. Về đến nhà, thái độ xa lạ, ghẻ lạnh của người dân thị trấn càng như xát muối vào nỗi đau của gia đình.

Người tốt bụng thì lẳng lặng tránh xa, còn kẻ ác miệng thì bảo: "Cái kim trong bọc lâu ngày cũng phải lòi ra. Gia đình ấy chứa chấp tên giết người...". Hai đứa con của họ cũng học hành sa sút hẳn. Chỉ ít ngày sau khi Điệp bị bắt, cháu Sơn (hiện học lớp 10) tham gia vào Hội khỏe Phù Đổng của tỉnh. Hà chỉ biết gạt nước mắt động viên con, rằng bố có tội thì phải chịu tội. Song từ nay, mẹ và các con cần phải cố gắng nhiều hơn nữa, để chứng tỏ cho mọi người thấy rằng chúng ta là những người tốt.

Trong thời gian tìm hiểu về câu chuyện của Hà, tôi thấy Hà hay nhắc đến một anh công an. Theo Hà kể, chính anh là người đã giúp cho mẹ con Hà thoát khỏi thời khắc khủng hoảng nhất. Anh là Đại úy Lê Mạnh Hùng.

Tôi quen Lê Mạnh Hùng từ khi anh còn công tác tại Công an huyện đảo Cô Tô (Quảng Ninh). Tốt nghiệp Học viện An ninh nhân dân, Hùng tình nguyện xin ra huyện đảo công tác suốt gần chục năm. Năm 2007, Hùng lập gia đình và được lãnh đạo Công an tỉnh tạo điều kiện chuyển về công tác tại PA24, Công an tỉnh.

Vốn từ ngày ở Cô Tô, Lê Mạnh Hùng đã nổi tiếng với biệt danh Hùng “con". Anh đã cùng đồng đội đã bắt nhiều tên tội phạm nguy hiểm và giải quyết nhiều chuyên án lớn.

Cuối năm 2007, Hùng nhận nhiệm vụ lập kế hoạch bắt 5 đối tượng có lệnh truy nã lâu năm, trong đó có y sĩ Đồng Quang Điệp. Sau thời gian tiến hành điều tra, với năng lực sẵn có cùng sự phối hợp nhịp nhàng, chặt chẽ của đồng đội và Công an huyện Văn Bàn (Lào Cai) Hùng đã phát hiện ra nơi ẩn náu của đối tượng trong lệnh truy nã khẩn cấp của Công an tỉnh Quảng Ninh từ năm 1991.

Ngày 3/1/2008, Hùng cùng các trinh sát có mặt tại thị trấn Khánh Yên để tiến hành bắt giữ Đồng Quang Điệp. Theo kế hoạch, tổ công tác sẽ tiến hành bắt giữ đối tượng vào thời điểm chiều tối. Hùng cùng đồng đội lặng lẽ bao vây ngôi nhà được cho là đối tượng đang ẩn náu. Một số trinh sát trẻ rất nóng lòng, muốn đạp cửa xông vào trói nghiến lấy tên tội phạm để hoàn thành công việc. Song Hùng là tổ trưởng, mọi việc đều phải theo lệnh của anh.

Sau chừng 5 phút, Hùng đột ngột ra hiệu lệnh cho đồng đội rút lui, tiếp tục thực hiện phương án hai. Các trinh sát có vẻ hơi khó chịu, bởi họ đã cùng nhau "trồng cây đến ngày hái quả" rồi mà lại chưa được hái.

Thắc mắc hành động đó của anh, Hùng tâm sự, rằng cái giây phút chuẩn bị xông vào bắt giữ đối tượng truy nã, Mạnh Hùng bỗng khựng lại, vì anh nghe thấy tiếng trẻ con đang nô đùa rất vui vẻ trong nhà. Hùng nghĩ, nếu ta mà ập vào bắt lúc này, sẽ là rất thuận tiện vì đối tượng sẽ bị bất ngờ và không thể chống cự, song sự việc cũng sẽ khiến cho những đứa trẻ trong nhà bị một ấn tượng xấu về người cha của nó mà không dễ gì gột rửa được...

Sáng hôm sau, Hùng cùng đồng đội có mặt tại Trường mầm non Hoa Hồng, nơi đối tượng làm việc để tổ chức tiến hành bắt giữ. Sau khi thực hiện lệnh bắt khẩn cấp, Hùng cùng các đồng đội tiếp tục thực hiện lệnh khám nhà. Trong quá trình điều tra truy bắt Đồng Quang Điệp, Lê Mạnh Hùng đã nghiên cứu rất kỹ hồ sơ vụ án, đồng thời tìm hiểu hoàn cảnh gia đình, đặc biệt là những cố gắng hoàn thành nghĩa vụ công dân của Điệp và gia đình.

Cũng như thẩm phán Nguyễn Hữu Nhượng, Chủ tọa phiên tòa xét xử vụ án "Giết người" của bị cáo Đồng Quang Điệp, Hùng cảm thấy hành vi dùng súng bắn tình địch của Điệp chỉ là bột phát. Sau khi gây ra vụ việc cũng có ý thức sửa chữa lỗi lầm. Việc bị cáo bỏ trốn cũng là vạn bất đắc dĩ. Hùng cảm thấy mình phải có trách nhiệm giúp Viện Kiểm sát, Tòa án có những bằng chứng để xử vụ án này một cách công minh, có lý, có tình và thể hiện được sự khoan hồng của pháp luật. Hùng lặng lẽ sao lại các bằng khen, giấy khen, giấy chứng nhận gia đình văn hóa... của gia đình Điệp.

Quá đau xót khi cái hạnh phúc nhỏ nhoi của gia đình mà mình ra sức vun đắp mười mấy năm có nguy cơ tan vỡ, Lê Thúy Hà đã gọi điện trách Hùng, rằng "Các anh làm việc chỉ vì thành tích...". Sau này, khi tâm sự với chúng tôi chính Hà đã tỏ ra ăn năn vì đã trách lầm. Trong suốt quá trình Hà ở Quảng Ninh để Cơ quan điều tra làm thủ tục hỏi cung, đồng thời hoàn tất hồ sơ để truy tố Đồng Quang Điệp trước pháp luật, Hùng đã luôn có mặt kịp thời động viên, giúp đỡ Hà.

Hùng còn âm thầm cùng với nhóm tình nguyện của mình quyên góp sách vở, quần áo, bút mực cùng hơn 1 triệu đồng tiền mặt. Biết Trường tiểu học Khánh Yên Trung là trường có đến gần 50% là học sinh nghèo, hàng năm UBND xã thường phải tiến hành nhiều đợt vận động quyên góp trong xã mới đủ để giúp đỡ cho các học sinh đến trường. Trong ngày khai giảng năm học mới của Trường tiểu học Khánh Yên Trung, Hùng và các bạn của mình đã có mặt để trao tặng cho các em học sinh.

Đặc biệt, trước sự có mặt của toàn thể giáo viên trường, của lãnh đạo xã, Đoàn thanh niên... Hùng đã đứng lên kể rõ lại toàn bộ câu chuyện của gia đình Điệp - Hà. Mọi người có mặt trong buổi hôm ấy đều xúc động trước mối tình của anh y sĩ và cô chủ quán cà  phê. Mọi cái nhìn kỳ thị, xa lánh của mọi người với Hà và gia đình nay đã thay đổi