Tử tù - Những ngày cùng tháng tận: Sớm mai ở pháp trường

Thứ Năm, 06/01/2011, 21:45
Trường bắn Cầu Ngà nằm ngay phía sau Trại tạm giam Hà Nội. Nếu đi đường vòng phía ngoài cổng trại thì chắc cũng chỉ tầm độ hơn 1 cây số là cùng. Trại giam chuyển từ đường hỏa Lò về đây năm 1993 thì Trường bắn Cầu Ngà cũng bắt đầu có từ khi ấy. Có một điều kỳ lạ là con đường dẫn đến trường bắn là con đường độc đạo và trường bắn là điểm cuối cùng của con đường độc đạo ấy. Thế nên, tử tù đã bị đưa đến đây là … phải ở lại.

Thực ra, trước khi Trại giam Hà Nội chuyển từ Hỏa Lò về đây thì khu vực trường bắn Cầu Ngà chỉ là một bãi đất hoang thuộc địa bàn huyện Từ Liêm. Đây chỉ là chỗ để dân cư trong vùng đào đất nung gạch. Khi Trại giam Hỏa Lò cũ làm di tích, chỗ giam giữ phạm nhân được chuyển về Trại mới ở xã Xuân Phương thì khu đất trống này mới được giao cho Trại quy hoạch thành trường bắn, gọi tên là Cầu Ngà, theo địa danh.

Theo thông lệ, không biết đã có từ bao giờ mà tất cả các cuộc thi hành án tử hình đều diễn ra vào lúc tờ mờ sáng để đến lúc mặt trời lên là tất cả đều đã hoàn tất. Có nhiều cách lý giải về chuyện này nhưng có một cách xem chừng có lý nhất. Đó là việc thi hành án tử hình là loại trừ cái ác, cái xấu ra khỏi đời sống xã hội vì thế mà nó phải kết thúc trước khi bình minh của một ngày mới bắt đầu.

Thế cho nên, ở trường bắn, ban ngày yên tĩnh, vắng lặng đến u buồn. Những ngôi mộ tử tù xếp thành hàng ngay ngắn, im lìm trong câm lặng. Để trả giá cho những tội ác đã gây ra, họ phải kết liễu cuộc đời ở cái nơi mà không ai muốn. Nhưng đó là quy luật của muôn đời. Cái ác phải đền tội.

Theo trí nhớ của những cán bộ công an ở Trại tạm giam Hà Nội thì tử tù  "xông" trường bắn Cầu Ngà là Huỳnh Thức. Cuộc chuyển tù từ trại giam cũ ở đường Hỏa Lò về trại mới hoàn tất hồi tháng 3/1993 thì tháng 4 năm ấy, tử tù Huỳnh Thức bị thi hành án và trở thành tử tù đầu tiên thi hành án ở trường bắn Cầu Ngà. Kể từ năm 1993 đến nay, tất cả các tử tù bị giam giữ tại Trại tạm giam Hà Nội đều thi hành án tại đây.

Có một câu chuyện được nhiều người kể, chả biết có thật hay không nhưng ở trường bắn Cầu Ngà, vào một đêm mưa rét, một cán bộ Trại giam Hà Nội làm nhiệm vụ trông coi trường bắn đang lơ mơ ngủ thì giật mình tỉnh giấc bởi một tiếng động rõ to. Phản ứng cực nhạy với tiếng động là "bệnh nghề nghiệp", không chỉ riêng của các cán bộ quản giáo mà là của tất cả các cán bộ trại giam.

Hồi lên Trại giam Tân Lập, một trại giam ở miền núi Phú Thọ, tôi đã được nghe một cán bộ quản giáo kể lại chuyện của mình, nghe vừa hài hước, vừa xa xót. Quê ở Thái Bình, vợ con cũng ở đó tất tật nhưng cuộc sống của anh ở quê với gia đình chỉ tính bằng ngày. Tết không về, ngày lễ cũng không - tất nhiên rồi vì ở trại giam các ngày lễ tết quân số phải ứng trực 100%. Mỗi năm anh chỉ cắt phép vài ngày vào dịp giỗ cha. Thế nên, tổng cộng thời gian gần hai chục năm lấy vợ nhưng thời gian sống ở quê cùng gia đình chắc cộng dồn lại chỉ vài tháng là cùng. Cuộc sống chủ yếu của người cán bộ ấy là ở trại giam. Anh ăn ở trại, ngủ ở trại, tất tần tật cả cuộc đời quân ngũ là ở trại.

Thói quen phản ứng cực nhạy với tiếng động cũng là do nghề nghiệp và cuộc sống ở trại giam hình thành nên. Lẽ vì, ở trại giam, người ta phải vô cùng cảnh giác với tất cả các loại tiếng động bởi rất có thể đó là dấu hiệu của một cuộc trốn tù, của một cuộc xô xát giữa các phạm nhân trong buồng giam...

Hôm ấy, anh về phép. Vợ thương chồng xa đằng đẵng nên nghỉ buổi làm ở nhà với chồng. Hai vợ chồng ngồi trước hiên nhà, trò chuyện nhổ tóc sâu cho nhau. Bỗng có một tiếng "ầm". Đang trong vòng tay vợ, anh chồm lên, gần như hất chị ra xa. Chị thất kinh, đang hốt hoảng vì sự bất thường của chồng thì thấy anh cười, mắt hướng về khu trường tiểu học đang xây trước nhà. Thì ra là tiếng xe tải đổ gạch. Anh đang ở nhà mình, bình yên bên vợ mà lại ngỡ mình đang ở... trại giam nên phản xạ cực nhanh với cả tiếng đổ gạch rào rào bên công trường xây dựng. Sau lần ấy, chị thương anh nhiều hơn...

Trở lại với câu chuyện của người cán bộ Trại tạm giam Hà Nội. Sau khi ngồi nhổm dậy, anh định thần được có vẻ như tiếng động đó phát ra từ hướng cửa sổ. Đoán chắc là then cài lỏng lẻo nên bị gió giật là cửa sổ cũng dập dình theo, phát ra tiếng động. Bực mình, anh mở toang luôn cánh cửa sổ ở phía bên kia giường nằm với ý nghĩ thà chịu gió lùa còn hơn là cứ chốc lát lại phải giật mình bởi tiếng động. Xong xuôi, anh lại nằm xuống, định bụng ngủ tiếp.

Nhưng, chỉ trong khoảng khắc, còn chưa kịp chợp mắt thì lại nghe thấy tiếng động. Anh ngồi nhổm dậy dụi mắt nhìn ra cửa sổ và toát mồ hôi khi thấy lờ mờ một người áo trắng đứng. Người ấy dáng hình trông giống với một tử tù vừa mới thi hành án cách đó vài hôm. Có lẽ do cái hoang lạnh của trường bắn giữa đêm đông dễ làm người ta thần hồn nát thần tính, nhìn gà hóa cuốc, nhưng đối với những cán bộ quản giáo làm công tác trực tiếp ở trong khu giam tử hình thì sự ám ảnh và cảm giác nặng nề đeo bám họ nhiều ngày sau khi mỗi tử tù "ra đi" là có thật.

Hồ nước bình yên này bao quanh khu giam ở trại giam Hà Nội.

Trong khi thực hiện loạt bài viết "Những cuộc trò chuyện trong khu giam tử hình" (đã đăng trên Chuyên đề ANTG các số từ 956 đến 960) tôi đã ở trọn một ngày trong khu giam đặc biệt này, đã được nghe kể về những ám ảnh ấy từ câu chuyện của chính những người quản giáo. Mỗi tử tù khi bị đưa vào đây là một số phận, một con đường sa ngã khác nhau.

Và cho dù tất cả họ, tội ác đều xứng đáng với bản án mà họ bị trừng phạt nhưng trong những ngày cuối cùng họ được sống, ở đây, trong khu giam này thì tất cả những người quản giáo đều đối xử với họ bằng tình người trong khi thực thi các quy định về giam giữ của pháp luật. Có tử tù ở đây lâu, chỉ cần nghe tiếng giày khua trên hành lang phía ngoài buồng giam trong những ca đi tuần tra là biết của cán bộ nào. Nhiều khi, từ trong buồng giam vọng ra, hỏi thăm cán bộ.

Có quản giáo bị ốm, nghỉ làm mấy hôm, thấy vắng tiếng giày là tử tù lại vọng ra băn khoăn, cán bộ đi đâu mà không thấy. Cán bộ cũng quen giọng nói của từng tử tù. Chỉ cần nghe tiếng thôi, vọng từ trong buồng giam, cách mấy lần cửa sắt vẫn nhận ra là của tử tù nào mà không cần thấy mặt.

Ngày nào cũng xuống buồng giam, tử tù nào có gì đó bất thường về tâm lý, về sức khỏe là cán bộ biết ngay. Hỏi về bất kỳ một tử tù nào đang còn sống trong khu giam thì tất cả các quản giáo ở đây đều biết rõ tội trạng, hoàn cảnh gia đình, tình trạng sức khỏe, tinh thần mà không cần phải mở hồ sơ hay bất kỳ một thứ sổ sách ghi chép nào.

Tử tù Hoàng Thị Tiến, gần 3 năm sống ở khu giam này mà chỉ được thăm nuôi có vài lần. Nhà Tiến ở mãi Sơn La, vợ bị bắt một mình chồng Tiến chật vật nuôi hai đứa con nhỏ nên chả có điều kiện lặn lội xuôi về Hà Nội thăm nuôi vợ. Không có tiếp tế, Tiến sống hoàn toàn nhờ vào tiêu chuẩn của Trại, từ bữa ăn hàng ngày cho đến những vật dụng nhỏ nhất dành riêng cho đàn bà.

Hôm gặp tôi, Tiến cứ khóc nức nở khi nói về cô Hạnh (tức quản giáo Nguyễn Thị Hạnh, Đội phó Đội quản giáo-PV): "Hồi mới vào đây, biết mình án chết, em buông xuôi. Ốm đau, cô Hạnh báo y tế trại đến khám, cho thuốc mà em cứ nhất định không chịu uống. Cô Hạnh báo nhà bếp nấu cháo cho em ăn, em cũng nhất định không ăn. Không được cô Hạnh động viên, chăm sóc, chắc em đã chết từ đận ấy".

Khi tôi đem câu chuyện của Tiến kể lại cho quản giáo Hạnh, chị cười mà mắt ngân ngấn nước: "Tiến cô đơn trong cả những ngày sống cuối cùng này,  họa hoằn lắm mới được gia đình xuống thăm nuôi". Và chị thương Tiến chắc cũng vì điều đó.

Mà không phải chỉ một mình Tiến. Tất cả các tử tù chờ chết ở trong khu giam này đều được chăm sóc tận tình. Ngày nào quản giáo cũng xuống buồng giam làm nhiệm vụ, họ quen tử tù đến từng nét mặt, giọng nói, tính cách. Thế nên, một người quản giáo đã làm việc trong khu giam tử tù nhiều năm đã nói với tôi rất thật lòng. Rằng, mỗi buổi sớm tinh sương, khi có bất kỳ một tử tù nào phải "xuất buồng" là trong chị dường như có khoảng trống mơ hồ nào đấy ập đến khiến lòng chị nặng trĩu.

Vẫn biết rằng cái ngày họ đền tội sẽ phải đến mà sao chị vẫn không thể xua đi được cảm giác ấy. Làm việc trong khu giam mãi rồi, từng chứng kiến nhiều buổi sớm tinh sương như thế mà chị vẫn không thể nào quen được. Nỗi buồn cứ từ đâu bỗng dưng xộc đến thôi. Nhất là lúc nghe mơ hồ thấy tiếng súng nổ, xa xa. Có tử tù xuất buồng đến mấy năm rồi mà khi tôi hỏi đến, chị vẫn nhớ vanh vách số giam và chị bảo rằng, chỉ cần nhắm mắt lại là chị hình dung thấy gương mặt của người ấy, lúc khóc, lúc cười...

Lấy dấu vân tay của một tử tù trước khi ra trường bắn.

Trong tất cả các buổi thi hành án tử hình thì theo luật định,  Hội đồng thi hành án sẽ gồm nhiều cơ quan. Nhưng không bao giờ vắng mặt cán bộ quản giáo. Quản giáo sẽ là người đầu tiên phải vào buồng giam tử tù trong những buổi sáng tinh mơ như thế. Quản giáo cũng là người đầu tiên cất tiếng gọi, đánh thức tử tù. Và, câu nói quen thuộc bắt đầu bao giờ cũng là: "Hôm nay đi trả án nhé", khẽ khàng khi tiếng khóa lách cách đã va vào không gian buốt nhói, khi cánh cửa sắt nặng nề của buồng giam đã mở.

Đa số là các tử tù sẽ bật dậy và hầu hết họ đều trở nên luống cuống. Có người chân tay trở nên mềm nhũn, không thể tự đi được, quản giáo phải dìu từng bước. Họ được làm vệ sinh cá nhân, được thay quần áo mới trước khi "xuất buồng". Trong tất cả nhưng giây phút khó khăn đầu tiên này, người quản giáo bao giờ cũng là người ở sát bên tử tù. Chỉ đến khi đưa được tử tù ra khỏi khu giam một cách an toàn thì nhiệm vụ của người quản giáo mới kết thúc.

Tử tù sẽ được bàn giao cho Hội đồng thi hành án tiến hành các thủ tục tiếp theo. Khoảng sân chờ ở phía cuối hành lang, ban ngày hoa hồng vẫn nở và tiếng chim từ đâu tụ về vẫn hót ríu ran nhưng trong những buổi sớm mờ sương như thế, vắng lặng thinh không trở thành điểm chia tay. Tử tù thì đi tiếp còn những người quản giáo sẽ quay trở về phòng làm việc trong khu giam, tiếp tục nhiệm vụ của mình. Họ đã nói gì với nhau vào khoảnh khắc ấy?

Tôi đã tò mò hỏi một người quản giáo và chị nói rằng, khi chị rời tay ra khỏi tử tù, chị thường chúc họ ra đi thanh thản. Còn họ, thường lập cập cảm ơn và hứa "ở thế giới bên kia sẽ phù hộ cho các thầy" (ở trại giam các phạm nhân thường gọi quản giáo là "Thầy"). Con chim sắp chết sẽ hót tiếng hay, người sắp chết sẽ nói lời phải. Thế nên, những người quản giáo tin đó như một lời tri ân cuối cùng của các tử tù dành cho họ...

Đ.H.
.
.