Ukraina có 3 tổng thống!
Cuộc bầu cử đầy tranh cãi tại hai tỉnh ở miền Đông Ukraina là Donetsk và Lugansk đã kết thúc, đem lại chiến thắng cho Alexander Zakharchenko và Igor Plonitsky. Dự kiến chiều 4/11, lễ nhậm chức của hai vị tân tổng thống nước CHND Donetsk và Lugansk tự xưng sẽ diễn ra dưới sự chứng kiến của các vị khách mời đến từ Nga.
Phát biểu trước báo giới tại Donetsk ngày 3/11, lãnh đạo Ủy ban Bầu cử Roman Lyagin nói: "Ủy ban Bầu cử trung ương xác nhận ông Alexander Zakharchenko là lãnh đạo đắc cử của Donetsk với trên 81% số phiếu ủng hộ".
Tương tự tại Lugansk, ông Igor Plotnitsky - cựu sĩ quan quân đội dưới thời Liên Xô - đã giành được khoảng 63% phiếu bầu và trở thành Tổng thống nước CHND Lugansk. Ông Lyagin kêu gọi Kiev chấp nhận kết quả cuộc bầu cử.
“Thực tế vùng Donbass không còn là một phần của Ukraina... Dù Kiev thừa nhận hay không thừa nhận cuộc bầu cử thì đó vẫn là vấn đề của họ, còn chúng tôi đã thực hiện sự lựa chọn của mình” - ông Lyagin kết luận.
 |
| Người dân miền Đông Ukraina nô nức đi bầu cử ngày 2/11/2014. |
Ông Zakharchenko, 38 tuổi, sinh tại Donetsk, từng tốt nghiệp trường nghề với chuyên ngành điện mỏ. Bên cạnh đó, ông từng theo học tại một viện luật học thuộc Bộ Nội vụ Ukraina, sau đó ông cũng đã thử sức trên con đường kinh doanh. Zakharchenko từng là người đứng đầu nhánh tại Donetsk của lực lượng vũ trang có tên Oplot, lực lượng này đã hỗ trợ Chính phủ Ukraina trong cuộc biểu tình tại Quảng trường Maidan, Kiev vào đầu năm nay.
Đến tháng 8/2014, Zakharchenko được chỉ định làm Thủ tướng của Donetsk, và từ khi giữ vị trí lãnh đạo, ông luôn khẳng định rằng, Nga không hề đưa quân tham gia cuộc khủng hoảng tại miền Đông Ukraina.
Trước cuộc bầu cử hôm 2/11, Zakharchenko khẳng định mục tiêu của ông là “xây dựng một nhà nước hợp pháp và giành lại các vùng lãnh thổ ở miền Đông bị người Ukraina kiểm soát”.
Về phần tân Tổng thống Lugansk, ông Plotnitsky sinh ngày 25/6/1964 tại Lugansk. Ông tốt nghiệp Đại học Volodymyr Dahl Đông Ukraina chuyên ngành dân chính. Từ năm 1982 đến 1991, ông Plotnitsky phục vụ trong quân đội Liên Xô. Sau năm 1992, ông giữ chức vụ giám đốc kinh doanh ở một số công ty và làm việc cho cơ quan bảo vệ người tiêu dùng. Theo truyền thông Nga, Plotnitsky đã kết hôn và có hai con.
Tháng 5/2014, ông được chỉ định giữ chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng của nước CHND tự xưng Lugansk, và đến ngày 20/8 cùng năm ông trở thành Thủ tướng Lugansk sau khi thủ lĩnh cũ của Lugansk là Valery Bolotov bị thương.
Cuộc bầu cử gây chia rẽ
Các cuộc bầu cử trên ngay khi được thông báo đã gây nhiều phản ứng khác nhau. Càng đến sát ngày bầu cử phản ứng của Kiev và phương Tây càng mạnh mẽ và khi kết quả được công bố thì thế giới phân cực. Ngay sau khi kết quả kiểm phiếu sơ bộ cuộc bầu cử tại hai tỉnh miền đông Donetsk và Lugansk được công bố, Tổng thống Ukraina Petro Poroshenko đã lên tiếng chỉ trích và kêu gọi Nga không công nhận kết quả bầu cử.
Ông Poroshenko cho rằng cuộc bầu cử này là "một vở hài kịch, được tiến hành trước họng súng xe tăng và súng máy, vi phạm một loạt thỏa thuận trong khuôn khổ thỏa thuận Minsk về lệnh ngừng bắn giữa phe nổi dậy và Kiev".
 |
| Alexander Zakharchenko (trái) và Igor Plotnitsky vừa trúng cử Tổng thống lần lượt của CHND Donetsk và Lugansk. |
Trước đó, chính quyền Ukraina cũng mở một cuộc điều tra hình sự đối với những người tổ chức các cuộc bầu cử này. Còn nữa, như một hành động răn đe, ngày 1/11, Thủ tướng Ukraina Yatsenyuk đề nghị xem xét cúp khí đốt cung cấp cho các lãnh thổ đông nam đất nước không do Kiev kiểm soát. Thủ tướng Ukraina lý giải cho khả năng cắt khí đốt cho các tỉnh miền Đông là vì chính quyền Kiev không nhận được "hàng trăm triệu" đôla tiền bán khí đốt cho khu vực này.
Trước đó, ngày 31/10, Phó Giám đốc Tập đoàn khí đốt của Ukraina, Naftogaz, Sergei Perelom thông báo trong tháng 10/2014, hãng này thất thu 700 triệu grivna (54 triệu USD) và tính trong cả mùa đông sắp tới, thiệt hại này có thể sẽ vào khoảng 6-7 tỉ grivna (460-540 triệu USD). Ông Perelom nói Naftogaz Ukraina có mọi điều kiện kỹ thuật để ngừng việc cung cấp khí.
Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) là có phản ứng gay gắt nhất, đồng thời khẳng định sẽ không công nhận kết quả bầu cử diễn ra ngày 2/11 tại Donetsk và Lugansk mà họ cho là bất hợp pháp. Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, ông Mark Stroh cho hay, cuộc bầu cử tại Lugansk và Donetsk diễn ra trái với Hiến pháp Ukraina, cũng như các thỏa thuận Minsk mà các bên liên quan đạt được hồi đầu tháng 9 vừa qua.
Federica Mogherini, đại diện cấp cao của EU về ngoại giao và an ninh nhấn mạnh, cuộc bầu cử tại các tỉnh miền Đông Ukraina là “bất hợp pháp” và “EU sẽ không công nhận kết quả bầu cử của họ”.
Cùng ngày 3/11, Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg đã cảnh báo Nga không nên công nhận cuộc bầu cử của lực lượng đối lập miền Đông Ukraina. Theo ông, các cuộc bỏ phiếu diễn ra ở Donetsk và Lugansk sẽ làm suy yếu những nỗ lực tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng ở quốc gia này.
Phó phát ngôn viên của Tổng thư ký LHQ, ông Farhan Haq, cho rằng cuộc bầu cử tại miền Đông Ukraina vi phạm thỏa thuận Minsk. Ông Haq nhấn mạnh: Cuộc bầu cử sẽ không đóng góp một giải pháp mang tính hòa bình nhằm chấm dứt các cuộc xung đột. Tuy nhiên, đại diện LHQ lại từ chối bình luận câu hỏi về việc “có hay không sự hợp tác của LHQ với các cơ quan của “Nhà nước Nhân dân” tự xưng ở Donetsk và Lugansk”. “Ở giai đoạn này, tôi không có gì để nói về điều đó”- ông Farhan Haq nói.
Trong khi đó, Nga khẳng định cuộc bầu cử ở miền Đông Ukraina là hợp lệ. Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố: "Moskva tôn trọng ý nguyện của cư dân miền Đông Ukraina”. Cơ quan đối ngoại Nga nhận xét cuộc bầu cử được tổ chức tốt, tỷ lệ cử tri đi bầu cao. Ngoài ra, Bộ Ngoại giao Nga bày tỏ hy vọng rằng các đại biểu dân cử sẽ có thể thực hiện sứ mệnh khôi phục cuộc sống bình thường của cư dân tại khu vực.
Bộ Ngoại giao Nga nêu rõ: “Cuộc bầu cử là cần thiết để thực hiện các bước đi tích cực nhằm thiết lập các cuộc đối thoại bền vững giữa các cơ quan trung ương Ukraina và đại diện của vùng Donbass phù hợp với thỏa thuận Minsk”. Ngoài ra, Nga cũng khẳng định, Moskva “luôn sẵn sàng cùng với các đối tác quốc tế tiếp tục đóng góp một cách xây dựng để giải quyết tình trạng khủng hoảng ở Ukraina”.
Quan điểm đối nghịch giữa Nga và phương Tây có thể sẽ làm trầm trọng thêm mối quan hệ của các bên vốn đã căng thẳng sau cuộc khủng hoảng ở Ukraina. Hôm 29/10, EU tuyên bố không loại trừ khả năng áp đặt gói trừng phạt mới nhằm vào Nga trong trường hợp Moskva chính thức công nhận cuộc bầu cử ở miền Đông Ukraina.
Xem ra, cơ hội đàm phán để giải quyết khủng hoảng Ukraina còn rất mong manh khi mà mâu thuẫn phe phái đang bị khoét sâu thêm sau bầu cử, giao tranh thì vẫn tiếp diễn và ngay trong nội bộ chính quyền Kiev cũng tồn tại nhiều vấn đề do Tổng thống Poroshenko và Thủ tướng Yatsenyuk chưa hẳn đã chia sẻ quyền lực một cách êm thấm.
Như vậy có thể nói rằng cho tới giờ phút này Ukraina đã gần như mất trắng miền Đông. Cuộc bầu cử hôm 2/11 ở hai tỉnh trên là bước kế tiếp trong tiến trình xung đột ở Ukraina. Nó cho thấy, hai tỉnh này dần chính thức tách khỏi Nhà nước Ukraina thành các quốc gia độc lập mà ở đó chính quyền và quốc hội được người dân bầu lên. Thực tế phũ phàng này bắt nguồn từ việc phe đối lập ở Ukraina (tính đến trước cuộc đảo chính tháng 2/2014) đòi nhất quyết phải theo phương Tây. Điều mà Tổng thống Yanukovych không chấp nhận, khiến ông này bị lật đổ.
Cái đau đớn hơn cả là vừa mất một phần lãnh thổ, Ukraina đến nay vẫn chưa thấy tăm hơi sự trợ giúp nào từ phương Tây. Bộ trưởng Tài chính Ukraina mới đây đã phải nói thật với dân chúng rằng Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) sẽ không tháo khoán 17 tỉ USD tín dụng như đang mong ngóng vào cuối năm nay. Ukraina giờ chỉ có thể trông mong vào 760 triệu USD do EU chu cấp mà thôi.
Cuộc bầu cử tại miền Đông Ukraina được phía Nga ủng hộ và đương nhiên bị chính quyền Kiev và phương Tây phản đối cả trước và sau khi có kết quả. Điều khó đoán là sau những phản đối, phương Tây sẽ tính toán bước đi kế tiếp như thế nào, cũng như những đối sách của Nga ra sao. Cuộc khủng hoảng Ukraina đã lôi Nga và phương Tây trở lại thời Chiến tranh lạnh. Sau khi Ukraina mất nốt hai tỉnh Donetsk và Lugansk thì không hiểu quan hệ đông-tây sẽ đi về đâu
Mộc Thạch (tổng hợp)