Nạn tham nhũng hoành hành tại Mỹ Latinh

Phiên tòa xử cựu Tùy viên Andres Manuel Lopez Obrador của Thị trưởng Mexico City, kết luận đương sự không phạm tội rửa tiền và nhận hối lộ, bất chấp cuộn băng hình bí mật được tiết lộ và trình chiếu trên truyền hình cho thấy rõ mười mươi là đương sự bị bắt quả tang nhận hàng trăm ngàn USD từ một nhà thầu (có cảnh Obrador cho tiền vào túi quần và nhét tiền vào cặp da).

Không chỉ vụ Obrador. Tháng 6/2005, một chánh án đã bác bỏ đề nghị của công tố viên buộc tội con trai của Joaquin “El Chapo” Guzman, trùm ma túy số 1 Mexico (cũng chính vị chánh án này từ chối luận tội Nahum Acosta Lugo - nguyên Điều phối viên du lịch của Tổng thống Fox, bị quy kết tội tuồn thông tin cho giới ma túy).

Còn tại Ecuador, chính sự cáo buộc tham nhũng đã làm đổ chiếc ghế Tổng thống của Lucio Gutiérrez vào tháng 4/2005. Ở Nicaragua, cựu Tổng thống Arnoldo Alemán đang bị buộc tội đục khoét ngân sách nhà nước thời ông ta tại vị và bị đề nghị mức án 20 năm tù.

Trong khi đó, công tố viên Costa Rica đang quy kết hai cựu tổng thống nhận hối lộ từ các hợp đồng chính phủ. Chưa hết, ở Guatemala, người ta hiện tìm cách dẫn độ cựu Tổng thống Alfonso Portillo (lưu vong tại Mexico) với bản án biển thủ 15,7 triệu USD.

Biểu tình chống tham nhũng tại Brazil.

Nghiêm trọng nhất vẫn là Brazil. Mấy tháng gần đây, Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva phải đương đầu với loạt cáo buộc rằng, đảng Công nhân đương quyền của ông từng hối lộ nghị sĩ để được ủng hộ các chính sách đề xuất trong Quốc hội. Vụ bê bối ầm ĩ đến mức thủ lĩnh đảng đương quyền (cánh tay phải của Lula da Silva) buộc phải từ chức. Tiến trình điều tra còn xoáy vào nhiều câu hỏi, chẳng hạn làm thế nào mà Lula da Silva (trong chiến dịch tranh cử năm 2002) nhận được nhiều phiếu hơn bất kỳ ứng cử viên tổng thống nào trong lịch sử Brazil.

Cuộc khủng hoảng chính trị ở Brazil bùng nổ khi một tạp chí tiếp cận được cuộn băng quay cảnh một giám đốc bưu điện nhận hối lộ từ một doanh nghiệp đang chạy hợp đồng đấu thầu cho dự án cấp chính phủ. Trong cuộn băng, vị giám đốc bưu điện “trấn an” nhà doanh nghiệp rằng chuyện hối lộ chẳng có gì đáng sợ vì nhiều nghị sĩ cũng nhận đút lót, cụ thể là dân biểu Roberto Jefferson - Chủ tịch Công đảng.

Thoạt đầu, Tổng thống Lula da Silva tỏ ra bênh vực Jefferson; nhưng khi cố biện hộ cho mình, Jefferson lại vô tình xì ra rằng đảng Công nhân của Lula da Silva từng dúi cho mỗi thành viên Công đảng 12.500 USD/tháng với điều kiện ủng hộ chính sách của Lula da Silva. Mức độ ảnh hưởng của vụ việc không chỉ giới hạn trong phạm vi chính trường Brazil, bởi nước này đang vận động xin một ghế thường trực trong Hội đồng Bảo an LHQ mở rộng (dự kiến sẽ bàn thảo vào tháng 9-2005).

Theo New York Times, tham nhũng ngốn 15% tỉ lệ phát triển hàng năm tại Mỹ Latinh. Dân Mỹ Latinh xem tham nhũng là vấn đề nghiêm trọng nhất, theo cuộc thăm dò tại 18 quốc gia được Công ty Latinobarómetro tiến hành vào năm 2004. 80% đối tượng phỏng vấn khẳng định tham nhũng ngày càng lan rộng “và ảnh hưởng của tham nhũng đối với kinh tế chúng tôi là kinh khủng, rất kinh khủng” - nhận xét của José Ugaz (Peru), người từng điều tra tội phạm tham nhũng thời Fujimori và hiện làm việc cho Ngân hàng Thế giới (WB) - “Và còn nhiều hậu quả nữa không thể dễ dàng tính được. Công chúng mất niềm tin vào nhà nước. Họ nghĩ rằng viên chức nhà nước đang ăn cắp. Mà khi dân chúng đã mất niềm tin vào những người lãnh đạo quốc gia thì hậu quả tức thời kéo theo sẽ là sự chống đối dẫn đến nổi loạn...”.

Phản ứng dữ dội của công chúng thật ra đã xảy ra tại một số nước. Trong trường hợp Brazil, nạn hối lộ bắt đầu trở thành “thói quen” đối với các doanh nghiệp. Quà hối lộ có khi là chiếc Land Rover hoặc có lúc là cặp vé du lịch nước ngoài. Tương tự gia đình Tổng thống Peru Alejandro Toledo, người nhà Tổng thống Lula da Silva cũng được nhiều ưu đãi.

Một người con của Lula da Silva hiện là chủ một công ty quảng cáo và một công ty điện thoại mà cổ phần gồm nhiều ngân hàng nhà nước! Tại Peru, con út của Tổng thống Alejandro Toledo Pedro - đang bị cáo buộc dùng ảnh hưởng để “sang tay” một công ty điện thoại với giá tượng trưng 1.500 USD! Người anh Pedro Luis - đang bị điều tra tội dùng quyền lực của bố để chiếm đất công. Theo nhà báo nổi tiếng Fernando Rospigliosi (từng ngồi ghế Bộ trưởng Nội vụ trong nội các Toledo), ngay khi Toledo đắc cử, thân nhân ông đã lập tức ùn ùn kéo đến “xin việc” (trong đó có cả anh, chị, em ruột)