Nội chiến liệu có xảy ra ở Palestine?

Nguyên nhân trực tiếp của xung đột bắt nguồn từ những tuyên bố gây hấn của người đứng đầu Bộ Tham mưu Hamas là Khaled Mashaal vào thứ 5 tuần trước. Phát biểu trước những người tị nạn Palestine ở trại Yarmukh (Syria) nhân dịp kỷ niệm hai năm ngày lãnh tụ tinh thần Akhmed Yasin bị Israel ám sát, Mashaal đã buộc tội Fatah trong việc hợp tác với Israel. Theo lời lãnh tụ Hamas, Fatah đã “liên kết với kẻ thù theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái” nhằm âm mưu lật đổ Chính phủ mới của Palestine... Hơn thế nữa, Mashaal còn công khai yêu cầu chính quyền Palestine phải ủng hộ các cuộc tấn công nhằm vào Israel, điển hình như vụ diễn ra tuần trước tại Tel-Aviv.

Phát biểu của Khaled Mashaal thực ra chỉ có tác dụng châm ngòi nổ cho một cuộc xung đột đã chín muồi từ lâu trong nội bộ Palestine. Còn một sự kiện quan trọng nữa gây căng thẳng trong quan hệ Fatah-Hamas chính là cuộc cải cách các cơ quan hành pháp, được Bộ trưởng Nội vụ mới Said Siyam (một trong những lãnh tụ của Hamas) triển khai từ vài ngày qua. Bước đi đầu tiên trong khuôn khổ cải cách trên chính là việc thành lập một đơn vị đặc nhiệm mới, với trọng trách đảm bảo trật tự tại dải Gaza. Đơn vị đặc nhiệm mới này được thành lập chủ yếu từ các chiến binh của “Brigad Izz ad-Dina aj-Kassam”, một lực lượng quân sự của Hamas. Bước đi thứ hai là việc bổ nhiệm tổng giám đốc mới của Bộ Nội vụ là Jamal Abu Samhadana, một trong những nhân vật đã tham gia thành lập “Ủy ban kháng chiến nhân dân”. Cần biết là Samhadana đang đứng thứ hai (sau người đứng đầu “Brigad Izz ad-Dina aj-Kassam” là Mohammed Defa) trong danh sách khủng bố được các cơ quan mật vụ Israel truy lùng.

Theo các nhà phân tích, Hamas quyết định sử dụng Samhadana bởi do đây là một nhân vật rất trung thành với đường lối của họ, đồng thời cũng là cách cho Fatah thấy: ai là người đang thực sự điều hành các cơ cấu quyền lực. Các đại diện Hamas khẳng định, chính Jamal Abu Samhadana là nhân vật tối ưu để duy trì trật tự tại Gaza. Tất nhiên, công khai phản đối quyết định trên chính là người đứng đầu chính quyền tự trị Palestine - Tổng thống M. Abbas. Dựa vào quyền hạn tổng thống của mình, ông Abbas đã bác bỏ quyết định thành lập một đơn vị đặc nhiệm mới, cũng như việc bổ nhiệm Samhadana vào cương vị lãnh đạo ở Bộ Nội vụ.

Những bất ổn tại dải Gaza thật ra còn có nhiều nguyên nhân sâu xa hơn. Fatah không thể cam lòng trước việc, Hamas sẽ là “nhân vật chính” trong chính quyền tự trị. Ngoài ra, các thành viên Fatah còn cho rằng, Hamas đang thực thi một chính sách phân biệt kỳ thị với Fatah - trì hoãn việc trả lương cho các nhân viên nhà nước, trong khi vẫn đảm bảo đủ tài chính cho các đơn vị chiến đấu của Hamas.

Những sự kiện mới bùng nổ cuối tuần vừa qua đã cho thấy, tình hình đã vượt qua ngoài tầm kiểm soát. Nỗ lực đầu tiên nhằm dập tắt những căng thẳng này xuất phát từ Phó thủ tướng Nasradin Shaar khi ông này tuyên bố, các quan điểm của Khaled Mashaal không phản ánh quan điểm chính thức của chính phủ, mà chỉ đại diện cho đường lối của Hamas. Chính phủ Ai Cập cũng bắt tay tìm cách tháo dỡ ngòi nổ, khi đứng ra tổ chức cuộc gặp giữa các đại diện chính thức của cả Hamas và Fatah để bàn các biện pháp ngăn chặn xung đột. Hai bên đã đưa ra một tuyên bố chung kêu gọi sự đoàn kết của người dân Palestine. Đại diện Hamas còn bổ sung, sẽ thành lập một ủy ban thống nhất nhằm ngăn chặn những xung đột tương tự trong tương lai. Bản thân Jamal Abu Samhadana trong một bài trả lời phỏng vấn tờ Sunday Telegraph (Anh) vào hôm chủ nhật cũng đưa ra những tuyên bố mang tính xoa dịu: “Chúng ta chỉ có một kẻ thù chung là người Do Thái!”.

Nhưng tất cả những nỗ lực trên dường như chưa có được hiệu quả đáng kể. Ngay trong chủ nhật, các tay súng Fatah đã đánh chiếm tòa nhà của Bộ Y tế đang được quân của Hamas bảo vệ (khiến 3 người bị thương). Thông tin mới nhất cho biết, các tay súng Hamas với sự hỗ trợ của cảnh sát sau 45 phút đọ súng đã giải cứu thành công cho vị Bộ trưởng Y tế mới Bassem Naim, đồng thời bắt giữ 3 tay súng Fatah. Trước đó, nhóm chiến binh ủng hộ Fatah đang chiếm giữ Bộ Y tế đã yêu cầu Hamas phải công khai xin lỗi vì những lời phát biểu của Khaled Mashaal, cũng như phải bãi bỏ việc bổ nhiệm Jamal Abu Samhadana. Trước mắt, rất khó có khả năng Hamas chấp nhận những điều kiện này. Bởi một nhượng bộ như vậy đồng nghĩa với việc họ thừa nhận những đặc quyền của Tổng thống Abbas trong vai trò một “tổng tư lệnh tối cao” - thực chất là đòn giáng vào uy tín của chính phủ mới do Hamas đứng đầu. Với bước ngoặt nguy hiểm này, tiến trình hòa bình Trung Đông lại có nguy cơ bị kìm hãm vô thời hạn