Tổng thống Hugo Chavez và kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xã hội

Vị Tổng thống được dân nghèo hết lòng ủng hộ

Để có thể hình dung được toàn cảnh bản đồ chính trị của Caracas, cần phải trèo lên đỉnh ngọn núi Avila, nơi có thể quan sát như trên lòng bàn tay cả thủ đô có 3 triệu dân của Venezuela nằm ngay sát bờ biển Caribe. Từ đây, có thể thấy rất rõ là Caracas được chia thành hai khu vực rõ rệt là phía đông và phía tây. Khu vực phía tây đa phần là những căn nhà lụp xụp, vốn là nơi ở của những người lao động nghèo. Nhưng đây mới là khu vực có ảnh hưởng lớn tới Tổng thống Chavez. Người dân tại đây đã thành truyền thống luôn bỏ phiếu bầu cho ông cũng như các ứng cử viên “thuộc phe Chavez”.

Còn ở khu vực phía đông có thể nhìn thấy hàng loạt những tòa nhà cao đồ sộ của các ngân hàng, công ty bảo hiểm, trung tâm thương mại, câu lạc bộ golf, công viên v.v..., tóm lại là nơi sinh sống của tầng lớp tư bản giàu có, là nơi đóng đô của các đảng phái đối lập, đồng thời cũng là kẻ thù của ông Chavez. Với sự phân chia rõ ràng này, khả năng đụng đầu giữa hai phe là không tránh khỏi, nhưng chỉ giới hạn ở những xung đột nhỏ không gây nhiều đổ máu. Dân Venezuela vốn là một dân tộc hiền lành. Quốc gia này chưa bao giờ xảy ra nội chiến kể từ khi tuyên bố độc lập từ tay thực dân Tây Ban Nha vào năm 1811.

Dù thế nào đi nữa, Tổng thống Hugo Chavez vẫn vững vàng trước mọi cơn sóng gió nhờ sự ủng hộ của người dân lao động. Với sự hậu thuẫn của Mỹ và nhiều tay trùm tư bản nội địa, phe đối lập đã từng tổ chức một cuộc tổng đình công trên toàn quốc kéo dài suốt 63 ngày (từ tháng 12/2002 đến tháng 2/2003) với mục đích duy nhất nhằm lật đổ ông Hugo Chavez. Chiến dịch đình công cuối cùng đã thất bại nhưng khiến Venezuela phải thiệt hại tới 10 tỉ USD, trong đó ngành công nghiệp dầu hỏa phải chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Thủ lĩnh phe đối lập Ortega đã bị bắt giữ vì tội cố tình tổ chức bạo loạn và phá hoại nền kinh tế đất nước. Nhưng phe chống đối Chavez còn phải chịu một thất bại nặng nề hơn vào tháng 8/2004, khi gần 60% cử tri đã bỏ phiếu chống lại đề nghị của phe này nhằm phế truất tổng thống. Tiếp đó, Ủy ban dân chủ phối hợp của phe đối lập - liên kết hơn 30 tổ chức chính trị, xã hội và công đoàn - trên thực tế gần như đã biến mất khỏi vũ đài chính trị Venezuela sau đợt bầu cử các cơ quan chính quyền địa phương tháng 10/2004. Phe ủng hộ Tổng thống Chavez đã giành chiến thắng tại 20/22 bang ở quốc gia Nam Mỹ này.

Kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xã hội của thế kỷ XXI

Sau những thắng lợi đầy thuyết phục trong năm vừa qua, Tổng thống Chavez đã tập trung được thêm nhiều quyền lực cho chính phủ để có thể điều hành đất nước hiệu quả hơn. Ông Chavez còn kêu gọi tiến hành “một cuộc cách mạng mới bên trong cuộc cách mạng”, kêu gọi những người ủng hộ mình “thường xuyên đấu tranh với những hoạt động kém hiệu quả của chính phủ” để đảm bảo đúng ý nghĩa vốn có của một cuộc cách mạng.

Đáng chú ý là thời gian gần đây, ông Chavez bắt đầu công khai phát biểu về một ý tưởng xây dựng một hình thái “chủ nghĩa xã hội của thế kỷ XXI”. Lần đầu tiên, ông tuyên bố về điều này là tại một hội nghị quốc tế diễn ra hồi tháng 2/2005 tại Caracas. Trước đông đảo các đại biểu, Tổng thống Chavez đã đề nghị các nước nghèo nên xây dựng một kiểu mẫu “chủ nghĩa xã hội của thế kỷ XXI” để thanh toán đói nghèo. Đồng thời, ông cũng đưa ra các con số và sự kiện, qua đó phê phán gay gắt chế độ tư bản chủ nghĩa, nơi không bao giờ có thể giải quyết được các vấn đề về đói nghèo, cơ cực và bất bình đẳng.

Ngay sau đó, các nghị sĩ ủng hộ Chavez đã quyết định đưa vấn đề này ra thảo luận trước Quốc hội. Còn phe đối lập lại coi đây là một bằng chứng cho thấy, Tổng thống “ngày càng thiên về kiểu mẫu xã hội của Cuba”. Một số tờ báo thuộc phe này còn gọi ông Chavez là “đảng viên Cộng sản”, bởi vì ông là người bạn thân thiết của Chủ tịch Cuba Fidel Castro.

Kế hoạch bất ngờ và đầy táo bạo này của ông Chavez theo đánh giá chắc chắn sẽ nhận được sự ủng hộ của tầng lớp nhân dân lao động. Sự hậu thuẫn hết sức mạnh mẽ của người dân Venezuela đối với tổng thống của mình - một thực tế mà các đối thủ của ông Chavez cũng phải thừa nhận - được giải thích trước tiên là nhờ niềm tin vào thành công của các chương trình kinh tế - xã hội do chính phủ triển khai. Hơn nữa, các thành quả của nó đã được hàng triệu người dân Venezuela cảm nhận qua việc nhận được những khoản tín dụng ưu đãi, phục vụ y tế miễn phí, nhà ở giá rẻ cùng các chương trình giáo dục phổ cập chống nạn mù chữ v.v...

Một trong những mục tiêu đầu tiên là nâng mức lương tối thiểu lên 200 USD/tháng. Hiện tại, mức tối thiểu này vào khoảng 321 ngàn bolivar - tiền Venezuela (tương đương 152 USD). Đồng thời với chủ trương này là việc giảm lãi suất tiền vay, trước tiên là cho người dân mua nhà ở.

Ông Chavez cho biết, trong năm nay chính quyền sẽ đầu tư xây dựng thêm 120.000 căn hộ mới, và đến năm 2006 là thêm 200.000 căn hộ nữa. Trong vài năm tới, các gia đình tại Venezuela sẽ được nhận thêm nửa triệu căn hộ với các điều kiện ưu đãi. Tổng thống còn tuyên bố năm 2005 sẽ là “năm nhà ở của nhân dân”, trong đó đối tượng đặc biệt là các gia đình trẻ.

Cuộc “cách mạng trong cách mạng” do ông Chavez đề xướng không chỉ nhằm xóa bỏ đói nghèo, mà cả nạn tham nhũng. Một chiến lược ưu tiên mới của Chính phủ Venezuela là phải cải cách bộ máy nhà nước để thanh toán tận gốc nạn quan liêu vốn đang gây ra không ít bất bình trong dân.

Dù chưa thể nói gì quá sớm về mô hình chủ nghĩa xã hội trong thế kỷ XXI của Tổng thống Hugo Chavez, nhưng có thể nhận thấy ông đã có nhiều cố gắng xây dựng một nước Venezuela giàu mạnh và công bằng hơn. Chí ít, nó cũng phù hợp với nguyện vọng của tầng lớp nhân dân lao động nước này.--PageBreak--

“Cái gai khó nhổ” đối với Washington

Đề tài “xây dựng CNXH” tại Venezuela ngay lập tức xuất hiện hàng loạt trên báo chí Mỹ với nhận xét chung rằng: sự cấp tiến trong chính sách của chế độ Chavez đang gây lo ngại cho Washington. Hơn thế nữa, ông Chavez còn thường xuyên có những lời phát biểu chống lại Mỹ khá gay gắt, trong đó nhiều khi nhằm vào đích thân Tổng thống Bush. Ngay tại hội nghị quốc tế vừa qua, Tổng thống Chavez đã buộc tội Mỹ “đang chuẩn bị những cuộc chiến xâm lược mới chống lại Venezuela, trong đó có cả việc đề ra những âm mưu ám sát”. Ông còn đưa ra một ví dụ cụ thể cho thấy, Mỹ đang ráo riết chuẩn bị một âm mưu ám sát chính ông. Sau khi bác bỏ nhận định của Chính phủ Mỹ cho rằng bản thân ông là “một yếu tố gây bất ổn”, Tổng thống Chavez quả quyết: “Nhân vật gây bất ổn duy nhất trong khu vực chính là George Bush. Ông ta còn là một mối đe dọa thực sự cho hòa bình”.

Gần đây, cuộc luận chiến giữa Caracas và Washington lại trở nên căng thẳng hơn sau khi Venezuela đặt mua vũ khí của Nga. Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách khu vực tây bán cầu Rodger Noriegi khẳng định, Washington “rất lo ngại về việc Venezuela bắt đầu chạy đua vũ trang” qua việc mua 100.000 khẩu súng tiểu liên của Nga. Cũng theo ông Noriegi, “vấn đề còn ở chỗ số vũ khí trên có thể rơi vào tay những tổ chức bất hợp pháp hay tội phạm” - ý nói đến lực lượng nổi dậy ở quốc gia láng giềng Colombia.

Dù sao, các nhà lãnh đạo Venezuela đã nhiều lần kiên trì giải thích, cuộc xung đột của họ với Mỹ chỉ mang tính chất chính trị và không liên quan đến những mối quan hệ khác như thương mại và kinh tế.

Venezuela hiện đang là một trong những nhà cung cấp dầu mỏ hàng đầu cho thị trường Mỹ với khoảng 1,5 triệu thùng mỗi ngày, chính vì vậy mà nhiều nhà phân tích đã nhận định, dù cả hai nước đang trong tình trạng đối đầu, nhưng họ vẫn phải cần lẫn nhau: Mỹ khó có thể tìm được nguồn thay thế cho dầu mỏ Venezuela, trong khi chính phủ của ông Chavez cũng sẽ rất khó khăn để có thể tìm được một thị trường rộng lớn như tại Mỹ.

Nhưng tuyên bố bề ngoài của cả hai bên lại không có vẻ như vậy. Trong khuôn khổ chuyến thăm Delhi mới đây, ông Chavez đã tuyên bố, “sẵn sàng cung cấp dầu mỏ cho Mỹ với điều kiện Washington không âm mưu xâm lược Venezuela. Và nếu điều này xảy ra, nguồn cung cấp dầu sẽ bị cắt đứt ngay lập tức”.

Trước quan hệ căng thẳng ngày càng tăng với Washington, Tổng thống Hugo Chavez đã rất tích cực trong việc xúc tiến những mối quan hệ mới. Như trong cuộc gặp với Tổng thống Pháp Jacques Chirac tại Paris vừa qua, chủ đề hợp tác chính của hai bên đều tập trung vào lĩnh vực năng lượng. “Chavez đang củng cố những mối quan hệ chính trị và kinh tế với Paris trong điều kiện một làn sóng căng thẳng mới giữa Caracas và Washington” - báo chí phe đối lập đã bình luận như vậy.

Trong một cuộc gặp sau đó với giới doanh nhân Pháp, ông Chavez đã cam kết rằng, Venezuela “sẽ trở thành một nhà cung cấp dầu mỏ thường xuyên và tin cậy” cho thị trường Pháp. Ông Chavez luôn đánh giá cao và tìm cách thúc đẩy những mối quan hệ với nước Nga trong cả kinh tế, quân sự cũng như ngoại giao, coi đây là một đối trọng thực sự trước thái độ thù địch của Mỹ. Nhiều nhà bình luận khẳng định, bằng việc củng cố uy tín trong nước đi đôi với  mở rộng chính sách ngoại giao quốc tế, Hugo Chavez chắc chắn vẫn sẽ là “cái gai khó nhổ” đối với Washington