Trung Quốc: Lệnh cấm liên quan đến thuốc lá

Hút thuốc lá nơi công cộng và khi thi hành công vụ sẽ là bất hợp pháp ở Trung Quốc

Tân Hoa Xã từng đưa tin vào tháng 12/2013: các quan chức chính phủ Trung Quốc được yêu cầu không hút thuốc lá nơi công cộng, chẳng hạn như bệnh viện, trên phương tiện giao thông công cộng hoặc trong trường học để trở thành tấm gương tốt cho công chúng. Những quy định này được ban hành trong một bản ghi nhớ của Chính phủ Trung Quốc, lệnh đó cũng sẽ không cho phép cán bộ nhà nước hút thuốc hoặc mời người khác hút thuốc khi thi hành công vụ.

Và trong một thông báo, Bộ Y tế Trung Quốc tuyên bố hành vi hút thuốc lá của mọi người dân nơi công cộng như trên xe buýt, quán ăn hay quán rượu sẽ bị coi là bất hợp pháp.

Lệnh cấm hút thuốc lá - "đòn mới" chống tham nhũng của ông Tập Cận Bình?

Giáo sư Yang Gonghuan , nguyên Giám đốc Văn phòng Kiểm soát thuốc lá Trung Quốc kiêm giáo sư về sức khỏe cộng đồng tại Đại học Y tế Công đoàn Bắc Kinh cho biết quy định đó thể hiện sự cứng rắn mới từ các nhà lãnh đạo Trung Quốc đương nhiệm.

"Đây không phải là lần đầu tiên Trung Quốc cố gắng cấm hút thuốc lá, nhưng bây giờ hành vi này ngày càng công khai. Tôi không dám chắc liệu nó có thành công hay không, nhưng chắc chắn nó sẽ tốt hơn tất cả những chiến dịch trước đây" - giáo sư Yang Gonghuan cho biết.

Vì có hơn 300 triệu người hút thuốc lá, hơn bất kỳ quốc gia nào khác, nên Tổ chức Y tế Thế giới (WTO) ước tính 1/3 số lượng thuốc lá điếu trên toàn thế giới được dân Trung Quốc "đốt" đều đặn. Đất nước này có hơn 1 triệu trường hợp tử vong do các bệnh có liên quan đến thuốc lá mỗi năm, và WTO đã phải lên tiếng cảnh báo nếu người Trung Quốc vẫn giữ thói quen xấu này thì con số người chết vì thuốc lá có thể lên đến 3 triệu người/năm vào năm 2050.

Theo Chính phủ Trung Quốc, hút thuốc lá không chỉ gây hại cho sức khỏe mà nó còn làm xấu hình ảnh của nước này. "Một số quan chức hút thuốc lá ở các khu vực công cộng, không chỉ làm hại môi trường và sức khỏe cộng đồng mà còn làm vấy bẩn hình ảnh của đảng và chính phủ dẫn đến ảnh hưởng tiêu cực” - (trích bản ghi nhớ: Cấm hút thuốc lá nơi công cộng và khi thi hành công vụ của Chính phủ Trung Quốc).

10 năm trước, Trung Quốc đã ký vào Hiệp ước Khung của WTO về Kiểm soát thuốc lá, nhưng đã bị phê bình vì đã không hoàn thành cam kết giảm số người hút thuốc.

Ngày nay, biển cấm hút thuốc lá hiện diện ở nhà hàng, trụ sở làm việc của các cấp chính quyền trên toàn lãnh thổ Trung Quốc nhưng hầu như đều bị người dân phớt lờ. Nhưng theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, biện pháp pháp lý mới nhất sẽ cứng rắn hơn. Những người vi phạm sẽ bị trừng phạt theo điều lệ Đảng Cộng sản Trung Quốc. Bất kỳ quan chức nào "trót dại" khi phạm lệnh cấm thì nên thành khẩn khai báo.

Có 2 đặc tính nổi bật khác làm gia tăng sức mạnh cho lệnh cấm hút thuốc lá mới nhất ở Trung Quốc: thứ nhất, không thành viên nào trong Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị - cơ quan quyền lực tối cao của Trung Quốc là những người hút thuốc lá. Thứ hai, phu nhân của ông Tập Cận Bình - bà Bành Lệ Viên là một nhà vận động xã hội chống hút thuốc lá công khai.

Tuy nhiên, thói quen của các lãnh đạo Trung Quốc trước đây là: trong các cuộc họp giữa các quan chức chính phủ thường mời nhau hút thuốc và người dân cũng mời bạn bè hút thuốc giống như người dân Anh rót chén trà mời khách vậy.

Thuốc lá đắt tiền - có khi có giá niêm yết đến hàng ngàn nhân dân tệ/bao- thường được dùng làm quà biếu cho khách hàng và công chức nhà nước. Từng có sự kiện, một cán bộ ở tỉnh Sơn Tây đã chi hơn 9.913 USD tiền công quỹ mua hơn 150 bao thuốc lá để làm quà biếu cho đồng nghiệp tại một cuộc họp.

Theo giáo sư Joseph Cheng Yu-shek: "Việc chi tiền mua thuốc lá đắt tiền làm quà biếu cũng là hành vi tham nhũng. Nếu anh tặng một cán bộ 2 chai rượu độc quyền và một thùng thuốc lá đắt tiền thì điều đó giống như hành vi gõ cửa cậy nhờ. Nếu người ta nhận quà, cánh cửa được mở ra khi đó người ta cho thấy họ sẽ chấp nhận “ăn” đồ đút lót… phân tích này đồng nghĩa với lệnh cấm của Chủ tịch Tâp Cận Bình: Quan chức Trung Quốc không được phép tiêu tiền công quỹ mua thuốc lá và không nhận quà khi được biếu".

Báo chí Trung Quốc cho rằng: Nếu không có biện pháp cứng rắn đối với quan chức chính phủ, họ sẽ tiếp tục "đốt" tiền công quỹ bằng thuốc lá.

Trong thời gian tới, hành vi hút thuốc lá nơi công cộng ở Trung Quốc sẽ là bất hợp pháp.

Khó khăn trước mắt dành cho lệnh cấm hút thuốc lá mới nhất của Trung Quốc

Một số chuyên gia tin rằng lệnh cấm hút thuốc lá mới sẽ dễ dàng khiến cho các quan chức chính phủ đi theo lối mòn mới, đặc biệt với truyền thống ngoại giao bằng chiếc gạt tàn đã thâm căn, cố đế và sự thất bại của những nỗ lực trước đó. Hiện nay, có hơn 60% công chức - viên chức nam của Trung Quốc là những người hút thuốc lá thường xuyên, theo số liệu thống kê từ Hiệp hội Thuốc lá Trung Quốc - đó là  tỉ lệ cao hơn so với công chúng nói chung.

Hơn nữa, tập đoàn độc quyền sản xuất thuốc lá thuộc sở hữu nhà nước thường đối đấu quyết liệt với mọi chiến dịch chống hút thuốc lá. Một bản báo cáo do chuyên gia chính trị Cheng Li, (Viện Brookings ở Washington, Mỹ) ước tính ngành công nghiệp thuốc lá Trung Quốc đóng góp tới 10% tổng thuế thu nhập của Trung Quốc, sản xuất thuốc lá chính là "trụ cột của nền kinh tế" ở nhiều tỉnh, thành. Gần 60 triệu người Trung Quốc kiếm sống nhờ vào việc làm liên quan đến công nghiệp thuốc lá.

"Không còn nghi ngờ gì nữa, chiến dịch chống hút thuốc lá của Trung Quốc sẽ phải đối mặt với một trận chiến đầy cam go" - Cheng Li kết luận