Vì sao Thủ tướng Croatia bất ngờ từ chức?

Ngày 1/7 vừa qua, Thủ tướng Croatia, Ivo Sanader, đã bất ngờ tuyên bố từ chức mặc dù nhiệm kỳ của ông vẫn còn hai năm nữa mới kết thúc. Không những từ chức Thủ tướng, ông Ivo Sanader còn cho biết sẽ rút lui hoàn toàn khỏi chính trường.

“Công việc của tôi đã kết thúc. Sự nghiệp chính trị của tôi kết thúc từ đây”- Thủ tướng Ivo Sanader thông báo trên đài truyền hình nhà nước hôm 1/7. Năm nay 56 tuổi, ông Sanader cũng tuyên bố từ bỏ chức chủ tịch đảng Bảo thủ Cộng đồng dân chủ Croatia (HDZ), và thôi không ra tranh cử tổng thống nước này vào năm 2010 (theo các phương tiện truyền thông Croatia, ông Sanader dự tính sẽ tranh cử tổng thống sau khi kết thúc nhiệm kỳ thủ tướng lần thứ 2).

Được bầu làm Chủ tịch đảng HDZ tháng 4/2000, thay cho ông Franjo Tudjman bị đột tử vài tháng trước đó, Sanader đã tiến hành thanh lọc đảng này bằng cách loại bỏ một số lãnh đạo theo đường lối quốc gia dân tộc cực đoan thân người tiền nhiệm và đưa HDZ thành một đảng phái bảo thủ hiện đại.

Sau khi dẫn dắt đảng HDZ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội năm 2003, ông Sanader lần đầu tiên trở thành Thủ tướng Croatia. Năm 2007, một lần nữa đảng của ông lại giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội giúp ông giữ chức vụ Thủ tướng nhiệm kỳ thứ 2.

Ước mơ lớn nhất trong thời gian cầm quyền của ông Sanader là đưa Croatia gia nhập khối Quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Liên minh châu  Âu (EU). Điều thứ nhất đã thành hiện thực khi NATO chính thức phê chuẩn Croatia là thành viên của khối này vào đầu năm 2009. Tuy nhiên, những cố gắng xin gia nhập khối EU của Croatia chưa đi đến đâu cả.

Năm 2005, Thủ tướng Sanader bắt đầu tiến hành các cuộc đàm phán nhằm đưa Croatia trở thành thành viên thứ 28 của EU. Nhưng mọi nỗ lực của ông Sanader đều bị Slovenia phong tỏa từ tháng 12/2008 do những bất đồng liên quan tới khu vực biên giới tranh chấp giữa hai nước nảy sinh từ ngày hai quốc gia này tách khỏi Liên bang Nam Tư, năm 1991.

Sự căng thẳng trong quan hệ Croatia - Slovenia đã buộc Ủy viên mở rộng châu Âu, Olli Rehn, vào cuộc nhằm hòa giải bất đồng giữa hai bên. Nhưng mọi nỗ lực của cả EU và Croatia  đều không thu được kết quả gì. Mới đây, Croatia đã từ chối một bản dự thảo hợp tác do Slovenia sửa đổi, trong khi trước đó Quốc hội Croatia đã thông qua văn bản hợp tác ban đầu. Bản hợp tác này ghi rõ việc thành lập một tòa án đặc biệt để giải quyết tranh chấp biên giới cả trên biển và đất liền giữa hai nước.

Thái độ cứng rắn của Slovenia, thành viên của EU từ năm 2004, đã khiến cả tham vọng mở rộng của khối EU lẫn Croatia biến thành mây khói. Croatia dự kiến sẽ hoàn thành lộ trình kỹ thuật gia nhập khối này vào cuối năm nay. Đó là chưa kể trước đó, EU chê trách Croatia không hợp tác với Tòa án hình sự quốc tế về vấn đề Nam Tư cũ. Để được chấp nhận là thành viên của EU, một quốc gia ứng cử viên phải nhận được sự ưng thuận của tất cả các thành viên trong khối.

Khi được các nhà báo hỏi liệu những bế tắc trong việc gia nhập EU có là nguyên nhân khiến ông từ chức, Thủ tướng Sanader cho biết: “Trong suy nghĩ của tôi, đó là một trong những nguyên nhân chính khiến tôi không còn hứng thú với chính trị. Kế hoạch gia nhập khối EU của Croatia sẽ không còn cơ hội nào nếu người ta chấp nhận nguyên tắc hù dọa như là một trong những nguyên tắc hoạt động của EU (ý ám chỉ sự thất vọng đối với khối này khi có ưu ái nhất định cho Slovenia)”.

Ông Sanader cho biết sẽ đề xuất Phó thủ tướng, bà Jadranka Kosor, lên thay mình lãnh đạo chính phủ. Đảng HDZ cũng đã cho biết ủng hộ bà Kosor giữ chức thủ tướng và sẽ trình đề nghị này lên Tổng thống Stipe Mesic. Bà Kosor và nội các sau đó sẽ được Quốc hội Croatia phê chuẩn trước khi đi vào hoạt động.

Về phần mình, lãnh đạo phe đối lập tại Quốc hội, Zoran Milanovic, thuộc đảng Dân chủ xã hội, đã chỉ trích Thủ tướng Sanader một cách nặng nề và yêu cầu tổ chức bầu cử Quốc hội trước thời hạn. “Trong tình hình khó khăn hiện nay, Croatia không thể thiếu người lãnh đạo (...). Đất nước cần phải tiến hành tổng tuyển cử trước thời hạn”- ông Milanovic cho biết.

Trong buổi tiếp kiến Thủ tướng Sanader vào buổi tối ngày 1/7, Tổng thống Stipe Mesic đã không giấu được sự ngạc nhiên về thời điểm ra đi của ông Sanader. Trong cuộc họp báo sau đó, Tổng thống Mesic khẳng định rằng tình hình kinh tế Croatia đang trong giai đoạn khủng hoảng nghiêm trọng, thậm chí nguy kịch và nhấn mạnh rằng các cuộc thương thuyết với UE hiện đang đi vào ngõ cụt do sự phản đối của quốc gia láng giềng Slovenia.

Sinh ngày 8/6/1953 tại Split (phía nam Croatia), ông Sanader lấy bằng tiến sĩ triết học tại Đại học Innsbruck (Áo). Dưới thời của Tổng thống Franjo Tudjman (những năm 90), ông Sanader từng giữ nhiều chức vụ khác nhau như Bộ trưởng văn phòng phủ tổng thống, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ và Thứ trưởng Bộ Ngoại giao.

Ivo Sanader, từng làm đạo diễn kịch, là tác giả của nhiều bài báo và sách chủ yếu tập trung về đề tài lịch sử và văn học. Ông nói thông thạo 4 thứ tiếng Anh, Pháp, Đức và Italia