Yemen đang dần trở thành “bản sao Iraq”

Trong loạt đánh bom liều chết gần đây, không trận nào lớn và kinh hoàng hơn trận đánh bom mới đây tại thị trấn Jaar thuộc tỉnh Abyan, miền Nam Yemen, được chuẩn bị chu đáo nhằm mục tiêu gây thương vong càng nhiều càng tốt.

Theo Time, vụ đánh bom xảy ra vào khoảng 23 giờ ngày 4/8, khi đó có rất đông người, khoảng 150 người hàng xóm láng giềng và bà con thân thuộc tụ họp bên ngoài nhà của vị Trưởng tộc ở địa phương, Sheikh Abdul Atif Sayed, để dự đám tang của một người bà con của ông Sheikh Sayed. Một thanh niên trẻ, người thị trấn Jaar được Al-Qaeda tuyển mộ, đã trà trộn vào đám đông, tay xách theo một thùng lạnh (để đựng nước đá) bên trong chứa đầy chất nổ và kim loại mà không ai hay biết.

Trong khi mọi người còn đang khóc lóc kể lể thì gã thanh niên nọ đã tự kích nổ khối thuốc nổ mang trên người và cả trong thùng lạnh. Một tiếng nổ kinh hoàng vang lên, mảnh kim loại bay tứ phía đã giết chết tại chỗ gần 50 người, kể cả gã thanh niên và 2 người em trai của Trưởng tộc Sayed. Nhưng mục tiêu ám sát của Al-Qaeda là Trưởng tộc Sayed thì lại sống sót.

Tại sao Al-Qaeda lại ám sát Sayed? Sayed từng là thành viên Al-Qaeda, và cũng từng rời bỏ hàng ngũ Al-Qaeda cách đây 3 tháng để đứng ra chỉ huy lực lượng dân quân chống Al-Qaeda đang ngày càng lớn mạnh, có tên gọi là Các ủy ban quần chúng (Popular Committees), quy tụ lực lượng khắp vùng Nam Yemen.

Chuyện mới là dân quân địa phương ở Nam Yemen nổi dậy chống Al-Qaeda; chuyện cũ là nghe "giống Iraq". Aysh Awas, một nhà phân tích thuộc Trung tâm Sheba ở thủ đô Sana'a cho báo chí biết, Ansar al-Shari'a - nhánh quân sự của Al-Qaeda tại Bán đảo Arập (AQAP) - đang làm những việc tương tự như những gì Al-Qaeda đã làm ở Iraq sau khi Mỹ mang quân đánh chiếm Iraq vào năm 2003. Đó là thực hiện các vụ đánh bom liều chết để phá hỏng cái gọi là "nền dân chủ" do Mỹ ủng hộ dựng lên và thay thế bằng một nhà nước Hồi giáo theo giáo luật Shari'a.

Các trưởng tộc Iraq khi đó cũng đã từng liên kết lại với nhau để ngăn chặn mối họa Al-Qaeda. Popular Committees của Yemen hiện nay cũng đang muốn làm điều tương tự đối với Ansar al-Shari'a. "Với những gì đang diễn ra tại Yemen thì tình hình dường như sẽ đi theo mô hình Iraq" - Awas nói.

Tuy nhiên, cái khác và cũng là điểm yếu của Popular Committees chính là ở chỗ tổ chức này không có được sức mạnh đoàn kết cũng như sự hỗ trợ của chính phủ như các tổ chức mang hỗn danh Awakening (Thức tỉnh) của Iraq có được mấy năm trước. Sau loạt đánh bom liều chết vừa qua, lực lượng của Popular Committees đang bắt đầu ngán ngại và giảm bớt các cuộc tuần tra, ra điều kiện sẽ chỉ thực hiện trở lại chừng nào Chính phủ Yemen trao cho họ quyền tự quyết nhiều hơn, phát lương cho họ và cung cấp các bổng lộc, lợi ích khác tương tự như binh lính chính phủ. Nhưng Tổng thống Yemen Rabu Mansour Hadi hiện còn đang bận "vật lộn" với các tướng chỉ huy cao cấp quân đội quanh kế hoạch cải tổ quân đội thì đâu còn thời gian, tâm trí đâu mà lo đáp ứng các yêu cầu đó.

Các tay súng Al-Qaeda ở Yemen đang quyết liệt trả thù lực lượng Popular Committees.

Khi làn sóng biểu tình "Mùa xuân Arập" tràn đến Yemen đã tạo điều kiện cho AQAP đánh chiếm nhiều thị trấn, thành phố thuộc miền Nam Yemen, trong đó có các thị trấn quan trọng như Jaar và Lawder, ven vịnh Eden. Nhờ có sự giúp sức của các tay súng của Popular Committees, Chính phủ Yemen đã dần lấy lại được các thị trấn, thành phố quan trọng này. Tuy nhiên, từ bấy đến nay, tình hình bắt đầu trở nên xấu đi. Các tay súng ở Lawder bây giờ không muốn hợp tác với quân đội Chính phủ Yemen nữa, và tuyên bố rằng vùng đất đó là "của họ", họ có trách nhiệm "bảo vệ" nó.

Tình hình đang diễn biến theo một chiều hướng căng thẳng hơn, sau khi Tổng thống Hadi hôm 6/8 vừa qua đã bổ nhiệm một chỉ huy mới cho Lữ đoàn Vệ binh Cộng hòa cùng hàng chục đơn vị quân sự khác tại thị trấn Lawder. Động thái này của Tổng thống Hadi được đánh giá là một bước giành lấy ưu thế trước 2 vị tướng lĩnh chỉ huy quân đội, một trong số đó là chuẩn tướng Ahmed Ali Abdullah Saleh, con trai của cựu Tổng thống Abdullah Saleh, hiện là Chỉ huy trưởng Vệ binh Cộng hòa, và tướng Ali Mohsen al-Ahmar, Chỉ huy trưởng Sư đoàn Thiết giáp số 1 đã rời khỏi lực lượng của Saleh. Hadi tự mình nắm quyền chỉ huy Lực lượng Bảo vệ Tổng thống bao gồm 3 lữ đoàn của Vệ binh Cộng hòa và 1 của Sư đoàn Thiết giáp số 1.

Ahmed al-Zurqa, một nhà phân tích và là chuyên gia về AQAP nhận định, “động thái của Tổng thống Hadi là cần thiết về lâu dài để thực hiện việc tái cơ cấu quân đội, hạn chế việc phụ thuộc vào các cá nhân, nhằm tránh tình trạng Al-Qaeda bị lợi dụng như lá bài trong cuộc đấu quyền lực". Al-Zurqa muốn ám chỉ việc các tướng Saleh và Mohsen đang lợi dụng lá bài Al-Qaeda cho mục đích chính trị cá nhân.

Tuy nhiên, cuộc chiến chống Al-Qaeda của Chính phủ Yemen cũng không nên dựa vào các tay súng bộ lạc. Giới phân tích cho rằng, vai trò của Popular Committees nên chấm dứt và nên được sáp nhập vào lực lượng an ninh của Chính phủ. Ansar al-Shari'a từ lâu nay rất giỏi trong việc hoán chuyển tình thế, từ thù chuyển thành bạn, cho nên, thể dễ dàng thu phục các thành phần Popular Committees ở địa phương.

Giới phân tích cho rằng các tay súng bộ lạc cần sớm được thu nạp vào quân đội chính phủ và được hưởng các chế độ, chính sách như binh sĩ chính phủ, nếu không họ sẽ chuyển hướng hợp tác với đối tác khác bên ngoài Yemen