Bầu cử Tổng thống Ukraine: Cuộc đua nội bộ trong giới showbiz?

Thứ Tư, 02/01/2019, 13:00

Chỉ còn gần nửa năm nữa, tại Ukraine sẽ diễn ra cuộc bầu cử tổng thống, và tiếp ngay sau đó là bầu cử quốc hội. Mới chỉ một năm trước, đánh giá chung của các nhà quan sát đều cho rằng, trên sân khấu của sự kiện này vẫn sẽ chỉ là những gương mặt quen thuộc với công chúng.

Tuy nhiên, một chính trường vốn có truyền thống đầy bão táp như Ukraine vẫn luôn ẩn chứa những bất ngờ. Những gương mặt mới toanh đầy triển vọng lần này lại đến từ giới showbis – một nhạc sĩ nổi tiếng nhất của Ukraine và đối thủ cạnh tranh là một diễn viên hài kịch cũng rất được hâm mộ.

Cả hai không chỉ có tỉ lệ ủng hộ cao mà còn nhận được sự hậu thuẫn của những trùm tư bản lớn. Sau thành công trên chính trường của võ sỹ quyền anh Vitali Klitschko, cơ hội của hai khuôn mặt mới này thậm chí còn được đánh giá là có triển vọng hơn.

Vakarchuk – Từ sân khấu đến chính trường

Ông thường xuyên có mặt trên những sân khấu lớn với cả trăm ngàn người hâm mộ, chưa kể hàng triệu người trên khắp thế giới vẫn say mê những bài hát của ông. Tác phẩm của ông giúp rất nhiều người quên đi tình trạng tồi tệ của đất nước, động viên binh sĩ trên tuyến đầu.

Ông từng du học tại Mỹ và đang trở thành một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất tại Ukraine. Ông muốn thay đổi đất nước mình, và có vẻ như biết cách làm điều đó như thế nào. Đó chính là những nhận xét tóm tắt về Svyatoslav Vakarchuk, thủ lĩnh của nhóm nhạc Okean Elzy, nhưng đáng chú ý hơn đây là một trong những ứng viên cho cương vị tổng thống Ukraine trong tương lai.

Tổng thống Poroshenko và ca sĩ Vakarchuk (phải).

Vakarchuk nói về những kế hoạch chính trị của mình một cách khá khiêm tốn. Theo ông, có tới 60% người dân Ukraine hiện nay nói chung không thể lựa chọn được cho mình một chính trị gia bởi vì đơn giản là không tin và thất vọng vì họ. Chính vì vậy, việc ông được các kỹ nghệ gia chính trị xếp vào danh sách các ứng viên tổng thống chỉ để người dân có thêm một phương án lựa chọn.

Có điều mức độ ủng hộ đối với nghệ sĩ này lại nói lên điều ngược lại. Khi Vakarchuk lần đầu có mặt trong danh sách ứng viên vào tháng 5 năm ngoái, ông đã có được 12% số người ủng hộ qua các kết quả thăm dò. Con số này nhìn qua có vẻ thấp, nhưng thật ra so với vị trí dẫn đầu của đương kim Tổng thống Petro Poroshenko, Vakarchuk chỉ thua kém có… 1%.

Cũng cần nói thêm, việc đưa Vakarchuk lên chính trường Ukraine ban đầu là do sáng kiến của cố vấn chính trị Igor Hryniv của Tổng thống Poroshenko, ban đầu chỉ nhằm chia sẻ đà gia tăng ảnh hưởng của đối thủ Yulia Tymoshenko. Ca sĩ với mức độ nổi tiếng sẵn của mình (99% số người dân đều biết đến) còn được ủng hộ nhờ sự chán ngán của cử tri đối với các chính trị gia theo phong cách cũ.

Chương trình hành động của Vakarchuk cũng nhận được sự đồng tình của đại đa số: đó là thành lập một tòa án chống tham nhũng độc lập, cải cách các cơ quan nhà nước và mật vụ, đấu tranh kiên quyết chống lại nạn tham nhũng và đẩy mạnh chính sách tư hữu hóa.

Vakarchuk có một đội ngũ đồng minh chính trị rất đáng chú ý: cựu Bộ trưởng Quốc phòng Anatoliy Hrytsenko, thị trưởng Andriy Sadovyi của thành phố Lvov cũng như nhóm các nghị sĩ theo đường lối thân châu Âu. Tuy nhiên, nhân vật đỡ đầu quan trọng nhất của Vakarchuk trên chính trường chắc chắn là nhà tài phiệt trong lĩnh vực luyện kim và truyền thông Victor Pinchuk (có tổng giá trị tài sản khoảng 1,5 tỉ đôla).

Mới tháng 5-2018 vừa rồi, Tập đoàn truyền thông StarLightMedia của nhà tài phiệt này đã khởi động cho một chương trình có tên “Những thủ lĩnh mới”. Theo ý tưởng đúng theo tên của chương trình này, Ukraine đang rất cần những nhà hoạt động chính trị và xã hội mới, những người sẽ trở thành thủ lĩnh mới của đất nước.

Phần kết của chương trình trên dự kiến sẽ ra mắt vào cuối năm 2018, đúng vào thời điểm chiến dịch tranh cử chính thức bắt đầu. Theo các nhà quan sát, Pinchuk đang triển khai một dự án chính trị tham vọng mới của mình. Nhiều khả năng đến trước thời điểm bầu cử quốc hội vào mùa thu 2019, một đảng phái chính trị mới do Vakarchuk đứng đầu sẽ được hình thành.

Dù chỉ là một ca sĩ, nhưng không thể nói Vakarchuk không có chút kinh nghiệm chính trị nào. Ngay sau cuộc cách mạng cam 2004-2005, ông từng được bầu vào quốc hội, dù từ bỏ cương vị này chỉ một năm sau đó do nguyện vọng riêng. Quá trình học tập tại Mỹ của Vakarchuk cũng cho thấy sự tính nghiêm túc chuẩn bị cho việc gia nhập chính trường của ông. Suốt nửa năm cuối 2017, ca sĩ này đã tham gia một loạt các khóa học chính trị về dân chủ và pháp quyền tại Đại học Stanford.

Có một yếu tố đáng chú ý khác, dự án chính trị của Pinchuk chắc chắn sẽ nhận được sự ủng hộ đáng kể từ phía bên kia đại dương. Nhà tài phiệt này có những mối quan hệ thân thiết và lâu năm với phe Dân chủ tại Mỹ, trong đó có cả gia đình cựu Tổng thống Clinton. Tờ New York Times vào năm 2014 từng tiết lộ, Pinchuk bắt đầu từ năm 2006 đã đóng góp vào quỹ của gia đình Clinton hơn 13 triệu đôla. Ông Bill Clinton thường xuyên tham dự Diễn đàn Yalta về chiến lược kinh tế do Pinchuk tổ chức, còn nhà tài phiệt về phần mình từng là khách quý trong tiệc mừng cựu tổng thống tròn 65 tuổi.

Tuy nhiên vẫn còn một vài yếu tố được đánh giá có thể ảnh hưởng tới tham vọng chính trị của Vakarchuk. Trước tiên là ông có những phát ngôn thiếu nhất quán về các kế hoạch chính trị của mình. Vốn là một ca sĩ được gần như cả nước luôn thần tượng và yêu mến, Vakarchuk chắc chắn sẽ rất khó “miễn nhiễm” với những chỉ trích nhằm vào mình khi bước chân vào chính trường.

Điều quan trọng là khi chỉ còn 5 tháng nữa trước bầu cử, vẫn chưa thấy dấu hiệu gì về một liên minh với phe tự do mà Vakarchuk sẽ là gương mặt đại diện. Nhưng ngay cả khi Vakarchuk quyết định không dấn thân vào chính trường, vẫn còn những ứng cử viên mới đầy triển vọng khác, một nhân vật đáng chú ý trong số này cũng xuất thân từ giới showbiz như ông.

Zelensky – Từ phim ra đời thực

Đối thủ cạnh tranh chính của ông Vakarchuk hiện nay từ giới showbiz chính là Vladimir Zelensky, một diễn viên hài rất nổi tiếng tại Ukraine. Thật khó tin là vào thời điểm hiện tại, Zelensky đang đứng thứ hai về chỉ số uy tín trong danh sách các ứng viên tổng thống, chỉ thua Yulia Tymoshenko có 8%, tức là còn cao hơn cả đương kim Tổng thống Poroshenko.

Vladimir Zelensky.

Cũng như Vakarchuk, Zelensky là mẫu người có thể tự làm nên tất cả. Vinh quang, thành công và tiền bạc – tất cả đều có được nhờ tài năng và sự cần cù của ông. Cả hai cũng có thể nói là những người bạn đồng niên (Zelensky 40 tuổi, còn Vakarchuk là 43). Nhưng khác với Vakarchuk, ông trên thực tế chưa có chút kinh nghiệm nào về chính trị.

Lợi thế ban đầu của ông chính là nhờ loạt phim truyền hình “Công bộc của nhân dân”, công chiếu trên màn ảnh nhỏ từ năm 2015, trong đó Zelensky là người thủ vai chính. Trong phim, ông hóa thân vào vai một giáo viên lịch sử có tên Goloborodko, người trong một buổi lên lớp đã bày tỏ những lời tâm huyết về tình hình tồi tệ của đất nước.

Bài phát biểu của ông được học sinh ghi lại và tung lên Internet đã nhận được sự hưởng ứng đặc biệt, giúp cho ông có thể bắt đầu sự nghiệp chính trị. Rốt cục, Goloborodko cũng trở thành tổng thống, dồn hết mọi tâm sức vì đất nước, nỗ lực thực hiện mọi cam kết khi tranh cử của mình.

Dù chỉ là một nhân vật trong phim, nhưng Zelensky trong mắt công chúng phần nào đã được “định hình” là một con người trung thực và giản dị, bước chân vào chính trường chỉ vì tình yêu tổ quốc. Phải nói là Zelensky rất biết tận dụng lợi thế này. Ông đăng ký thành lập ra đảng “Công bộc của nhân dân” vào đầu năm 2018. Zelensky bắt đầu nhận được sự ủng hộ đông đảo của công chúng bắt đầu từ những lời chỉ trích Tổng thống Poroshenko vì chuyến đi nghỉ xa hoa tại Maldives, cũng như lợi dụng thái quá lực lượng mật vụ.

Zelensky hiện cũng đang rất nỗ lực xây dựng những tập phim “Công bộc của nhân dân” mới, dự kiến sẽ ra mắt vào tháng 3-2019, đúng vào thời điểm diễn ra bầu cử tổng thống. Dù cả Vakarchuk và Zelensky đều chưa chính thức tuyên bố về tham vọng chính trị của mình, nhưng trên thực tế mọi việc gần như đã sẵn sàng. Theo một số nguồn tin thân cận, Zelensky đã thành lập ra một bộ tham mưu tranh cử của riêng mình. Chiến lược tranh cử của ông sẽ diễn ra rất nhanh chóng trong một thời gian ngắn, mục đích là để các đối thủ không có thời gian để công kích và bôi nhọ mình.

Nếu Vakarchuk có được Pinchuk, thì Zelensky cũng đang nhận được sự ủng hộ của nhà tài phiệt Igor Kolomoysky. Trong những chương trình gần đây trên truyền hình, Zelensky đã không ít lần, dù chỉ qua những câu nói hài ước, bày tỏ sự ủng hộ đối với nhà tài phiệt này.

Trước đây, Kolomoysky từng đóng vai trò rất quan trọng trong số phận của Ukraine vào năm 2014, khi cung cấp tài chính cho các tiểu đoàn tình nguyện của những thành viên theo chủ nghĩa dân tộc, đè bẹp phe đối lập tại Dnepropetrovsk, một trong những thành phố lớn nhất của đất nước.

Tuy nhiên về sau ông đã nảy sinh mâu thuẫn với ông Poroshenko, bị tước mất chiếc ghế thống đốc tỉnh Dnepropetrovsk, quyền điều hành ngân hàng lớn nhất PrivatBank và cuối cùng phải rời khỏi Ukraine. Có vẻ giờ đây Kolomoysky đang ráo riết chuẩn bị cho một cuộc phục thù, tung tiền ủng hộ các chính trị gia có khả năng là cạnh tranh với chính quyền đương nhiệm.

Hiệu ứng “showbiz hóa”

Cuộc bầu cử tổng thống Ukraine hoàn toàn có khả năng trở thành cuộc cạnh tranh giữa các nghệ sĩ và những nhà tài phiệt đằng sau lưng họ. Tầng lớp cử tri chính của cả Vakarchuk và Zelensky cơ bản là những người trẻ dưới 40 tuổi.

Theo một chuyên gia chính trị hàng đầu của Ukraine, cả hai nghệ sĩ trên đều đáp ứng được yêu cầu của cử tri về một gương mặt mới trên chính trường, nên khả năng thay đổi việc ủng hộ trong cộng đồng cử tri này có thể lên tới 60%. Một yêu cầu quan trọng nữa đối với các chính trị gia - nghệ sĩ trên là không chỉ phải giành được cảm tình của cử tri, mà còn phải động viên, thu hút họ đi bầu cử.

Vào thời điểm hiện tại, cơ hội chiến thắng của cả hai chính trị gia - nghệ sĩ (dù chưa chính thức tuyên bố tranh cử), theo các kết quả thăm dò, cũng đã lên tới gần 30%. Tuy nhiên theo các nhà quan sát, chiếc ghế tổng thống chưa hẳn là đích ngắm duy nhất của tham vọng chính trị trên. Chỉ cần tham gia tranh cử, hai nghệ sĩ trên chắc chắn sẽ lấy đi rất nhiều phiếu bầu từ những đối thủ của các nhà tài phiệt đứng sau lưng họ. Thứ hai là kể cả khi không giành chiến thắng, Vakarchuk và Zelensky vẫn sẽ tích luỹ được lượng cử tri ủng hộ nhất định, làm điểm tựa cho cuộc bầu cử quốc hội một thời gian ngắn sau đó với mục tiêu đưa được đảng phái mới của mình vào cơ quan lập pháp.

Việc xuất hiện những gương mặt mới trong bầu cử tổng thống Ukraine cơ bản sẽ phá vỡ những thỏa thuận ngầm trước đó giữa các các chính trị gia lão làng và những nhà tài phiệt ủng hộ họ. Cụ thể theo thống nhất của họ, đương kim Tổng thống Poroshenko bằng giá nào cũng phải rút lui vào năm 2019.

Chính vì vậy, nếu chiến dịch diễn ra theo kịch bản đã định, Ukraine sang năm tới sẽ có một vị tổng thống mới. Vấn đề còn lại là, ai sẽ là người kế nhiệm ông Poroshenko thôi. Điều thú vị là theo số liệu mới nhất của Viện nghiên cứu quốc tế về xã hội học Kiev, trường hợp cả Timoshenko và Zelensky cùng lọt vào vòng hai, nghệ sĩ hài thậm chí sẽ không gặp quá nhiều khó khăn để giành chiến thắng.

Bỏ qua tất cả những nhận định và dự đoán, công chúng vẫn còn phải chờ đợi đến khi chiến dịch tranh cử chính thức khởi tranh mới có thể biết được Vakarchuk và Zelensky có tham gia cuộc đua hay không. Trong bất cứ trường hợp nào thì theo các chuyên gia, kế hoạch “showbiz hóa” chính trường Ukraine chắc chắn sẽ đem lại những hiệu ứng tích cực.

Hồng Sơn (tổng hợp)