Cuộc đời vị vua cuối cùng ở Afghanistan

Thứ Tư, 08/08/2007, 09:30

Mohammad Zahir Shah, vị vua cuối cùng của Afgahnistan (trở về nước sau 3 thập niên sống lưu vong, đã qua đời hôm 23/7/2007, thọ 93 tuổi. Trong suốt 40 năm trị vì đất nước, Zahir Shah là biểu tượng của lòng khát khao hòa bình và thống nhất trong một quốc gia diễn ra xung đột quân sự triền miên.

Từ năm 1973 khi nhà vua bị lật đổ và trục xuất ra nước ngoài. Cuối năm 2001, chế độ Taliban sụp đổ ông Zahir Shah từ Italia trở về Afghanistan đã tích cực ủng hộ một thành viên bộ lạc trẻ tuổi chống Taliban, nay là Tổng thống Karzai.

Kể từ khi trở về nước, Zahir Shah cũng đã nhiều lần bay ra nước ngoài để trị bệnh. Karzai gọi vị vua cuối cùng là “biểu tượng của sự thống nhất quốc gia”, một người đã đem lại sự phát triển cho Afghanistan. Vị vua vẫn còn là nhân vật lãnh đạo trong những năm cuối đời, nhưng không mưu cầu quyền lực của ngai vàng.

Karzai nói: “Ông là đầy tớ của nhân dân. Một người bạn của dân tộc. Ông tin tưởng vào vai trò của người dân và quyền con người”. Tổng thống Karzai cho biết, Afghanistan để tang Vua Zahir Shah 3 ngày. Lễ tang được tổ chức tại một thánh đường Hồi giáo ở Kabul và sau đó thi hài nhà vua được đưa đến an táng taÅi một sườn đồi.

Chào đời ngày 15/10/1914 ở Kabul, Zahir Shah học tập ở Pháp và lên ngôi năm 1933 lúc 19 tuổi vài giờ sau khi cha ông - Vua Muhammad Nadir Shah - bị ám sát chết. Trong thời gian này, Afghanistan còn là một quốc gia nghèo khổ và bị quên lãng. Tuy nhiên, chính sách đối ngoại trung lập và mở rộng tự do trong giới hạn đã giữ được hòa bình cho đất nước vốn dĩ cực kỳ bảo thủ - đây là thời hoàng kim của Afghanistan dưới mắt nhiều người dân.

Trước đây, tuy nghèo đói, song Afghanistan là quốc gia ổn định và tiến dần đến nền dân chủ sau khi Zahir Shah kết thúc chế độ quân chủ chuyên chế và chuyển sang nền quân chủ lập hiến vào năm 1964.

Hiến pháp mới tạo quyền được giáo dục đối với trẻ em Afghanistan và phụ nữ được quyền đi bầu cử, đến trường và ra xã hội làm việc. Vua Zahir Shah còn cho xây dựng trường đại học đầu tiên của Afghanistan và phát triển các mối quan hệ thương mại và giáo dục với phương Tây. Du khách nước ngoài bắt đầu nhìn nhận Afghanistan là điểm đến với những quang cảnh núi non hùng vĩ, văn hóa phong phú và vô số di tích của các nền văn minh cổ.

Tuy nhiên, những cải cách của Vua Zahir Shah đã bị cản trở. Các đảng phái chính trị chưa bao giờ được hợp pháp hóa và thủ tướng vẫn không có thực quyền. Vào tháng 7/1973, ngai vàng của Zahir Shah bắt đầu rơi vào tay Mihammad Daoud Khan, một người cháu và người cách tân độc tài, từng giữ chức vụ thủ tướng trong một thập niên.

Khi ông đang trị bệnh và tắm nước nóng trên một hòn đảo ở tận đất nước Italia xa xăm, Daoud Khan đã tiếm ngôi vua và tuyên bố thành lập nước cộng hòa mà ông ta là tổng thống. Zahir Shah buộc lòng phải thoái vị để tránh đổ máu, chấm dứt triều đại 300 năm.

Trong 28 năm lưu vong tại Italia, Zahir Shah lặng lẽ sống với các thú vui chơi cờ, chụp ảnh và vẽ tranh theo phong cách Ba Tư.  Ông rất ít tiếp xúc với báo giới, nhất là sau vụ ám sát hụt năm 1991 của một người Bồ Đào Nha gốc Angola giả làm phóng viên nhằm vào nhà vua lưu vong. Hung thủ, theo đạo Hồi, đã đâm Zahir Shah - lúc đó 77 tuổi - nhiều nhát dao, nhưng nhà vua đã may mắn thoát chết.

Từ Rome, Zahir Shah luôn theo dõi mọi biến động của đất nước Afghanistan. Cũng như nhiều người dân Afghanistan, nhà vua ban đầu rất ủng hộ Taliban với niềm hy vọng sẽ chấm dứt đổ máu. Nhưng ảo tưởng đó đã nhanh chóng tan vỡ khi Taliban nắm quyền cai trị đất nước bằng một luật lệ hà khắc.

Sau sự kiện 11/9/2001, nước Mỹ quyết định tấn công Afghanistan, nhà vua lưu vong Zahir Shah đã xuất hiện trong một cuộc phỏng vấn để bảo vệ quan điểm của mình. Ông tuyên bố chính quyền Afghanistan trong tương lai sẽ được quyết định bởi một “loya jirga”, tức là Đại hội đồng truyền thống của Afghanistan - cuộc họp cấp quốc gia quy tụ những nhân vật có thế lực, giới trí thức và người cao tuổi.

Ngày 17/4/2002, Zahir Shah trở về Afghanistan dưới sự đón mừng nhiệt liệt của toàn thể nhân dân. Lúc này, nhiều người thuộc bộ tộc Pashtun mong muốn khôi phục lại chế độ quân chủ. Trong khi đó nhiều thủ lĩnh chiến tranh và chính khách tỏ ra lo ngại trước sự trở về của Zahir Shah.

Trong tình thế rối ren của Afghanistan sau khi Hamid Karzai lên làm Tổng thống, dinh thự xây dựng trong thập niên 70 thế kỷ trước và cũng là nơi cư ngụ của Zahir Shah khi về nước thường xuyên được canh gác cẩn mật. Nhà vua từng được phong tặng danh hiệu “baba-i-millat-afghan” - “Người cha của đất nước Afghanistan”. Cho đến khi qua đời, ông Zahir Shah vẫn còn là biểu tượng của hòa bình, cải cách và ổn định ở những địa phương bị chiến tranh tàn phá của Afghanistan

Trần Thanh Phong (Tổng hợp)
.
.