Mexico: Các thị trưởng chỉ có thể lựa chọn “bạc hay chì”

• Cuộc chiến pháp lý của trùm ma túy Mexico Joaquin Guzman
• Tiết lộ bí mật hành trình truy bắt trùm ma túy Mexico El Chapo
• 'Thủ đô' bạo lực với nữ giới ở Mexico

Ở Mexico, những người can đảm đối đầu với các băng nhóm tội phạm ma túy chắc chắn sẽ có kết cục đau lòng như Maria Santos Gorrostieta - nữ Thị trưởng thành phố Tiquicheo gồm 13.000 dân thuộc bang Michoacan miền Tây nước này.

Trở lại năm 2008, lúc cao điểm của cuộc chiến tranh ma túy tại bang Michoacan, Santos cam kết chiến đấu chống lại các băng nhóm ma túy hung bạo hoạt động ngày càng lộng hành tại thành phố Tiquicheo. Đó là lý do thúc đẩy bọn tội phạm muốn ra tay sát hại bà ngay lập tức. Chúng bị thất bại 2 lần, nhưng cũng kịp…giết chết chồng của bà Santos ngay từ lần đầu tiên. Santos may mắn sống sót khi bị tấn công lần thứ hai với những vết sẹo khủng khiếp trên người. Sau đó, Santos chia sẻ những hình ảnh của cuộc nổ súng nhằm minh họa bi kịch của mình.

Phát biểu trong một cuộc phỏng vấn bà cho biết: "Thân thể tôi bị tổn thương nghiêm trọng. Nhưng tôi sẽ thức dậy vào mỗi buổi sáng nếu Thượng đế cho phép". Cuối cùng, Santos bị giết chết năm 2012 sau khi bà bị bắt cóc ngay giữa ban ngày ban mặt trên đường phố Morelia, thủ phủ bang Michoacan.

Bà Gisela Mota hôm tuyên thệ nhậm chức, 1-1-2016.

Từ năm 2006, bạo lực liên quan đến tội phạm ma túy gia tăng và lan rộng khắp các bang của Mexico. Sau Michoacan, đến lượt các bang khác như: Tamaulipas, Coahuila và Nuevo Leon - nơi diễn ra cuộc đối đầu đẫm máu giữa 2 băng đảng Zetas và Cartel Vùng Vịnh.

Hiện nay, bạo lực lan đến vùng tây nam, dọc bờ biển Thái Bình Dương của Mexico. Đầu tiên là bang Guerrerro, nơi các cartel ma túy kiểm soát nhiều thành phố và hối lộ chính quyền địa phương. Trung tâm bạo lực mới nhất ở Mexico hiện nay là Morales, bang gồm 1,8 triệu dân nằm giáp giới với thủ đô Mexico City. Đó là một địa phương xinh đẹp với thủ phủ Cuernavaca nổi tiếng là "thành phố của mùa xuân vĩnh cửu".

Nhà văn Anh Malcolm Lowry và trùm tội phạm khét tiếng Sam Giancana của thành phố Chicago (Mỹ) đều yêu mến Morales. Thế mà hiện nay Morales đã trở thành vùng đất chết chóc. Cũng giống như những nơi khác ở Morales, thành phố Temixco nằm ở phía nam Cuernavaca là chiến trường của 2 băng đảng ma túy nhỏ nhưng không kém phần tàn bạo, là bộ phận của 2 cartel lớn hơn - Los Rojos thuộc Cartel Vùng Vịnh và Guerreros Unidos thuộc tổ chức của trùm Beltran Leyva.

Bà Maria Santos Gorrostieta.

Ba năm qua, Los Rojos và Guerreros Unidos đã thành lập thành trì ở Morales - một bang có tầm quan trọng về mặt địa lý bởi vì nó kết nối thủ đô Mexico City với các nhà sản xuất và phân phối ma túy dọc theo vùng bờ biển. Trong bối cảnh tội phạm ma túy hoạt động bất chấp pháp luật, giới chức chính quyền địa phương trong khu vực này hiển nhiên trở thành nạn nhân của chúng. Đó là trường hợp của bà Gisela Mota, người phụ nữ đầu tiên được bầu vào chức vụ thị trưởng Temixco.

Bà Mota hứa hẹn sẽ mang lại nhiều đổi mới cho Temixco cũng như phát triển thành phố thành điểm đến du lịch hấp dẫn nhất Mexico. Nhưng Mota không có cơ hội để thực hiện những cam kết của mình với người dân thành phố. Băng nhóm nào đứng đằng sau vụ sát hại Gisela Mota?

Nhà báo Hector de Mauleon, người theo sát cuộc điều tra, cho biết các thành viên của Los Rojos cho rằng bà Mota có liên quan với nhóm Guerreros Unidos nên ra tay sát hại bà.

Người dân mang quan tài Gisela Mota trên đường phố Temixco.

Thống đốc bang Morales Graco Ramirez cho rằng động cơ giết hại Mota theo hướng khác: Tân Thị trưởng Mota bị giết chết sau khi bà không chấp thuận yêu cầu của bọn tội phạm ma túy buộc phải hủy bỏ kế hoạch gọi là "Mando Unico" - một biện pháp gây tranh cãi, với nội dung chuyển giao quyền lực của hơn 2.500 lực lượng cảnh sát địa phương sang cho cảnh sát các bang.

Mục đích của kế hoạch là giảm bớt nạn tham nhũng của cảnh sát thành phố - vấn đề mà nhiều người cho đó là chướng ngại khó vượt qua được trong cuộc chiến chống lại các cartel ma túy quyền lực cùng chi nhánh của chúng ở Mexico. Theo tờ Reforma, bọn sát thủ được trả 29.000 USD để ra tay sát hại Gisela Mota.

Theo một nghiên cứu mới đây, trong 5 năm qua, các cartel ma túy đã tập trung mọi nỗ lực để triệt tiêu luật pháp ở mọi cấp chính quyền bang, liên bang và thành phố - đặc biệt là các địa phương nằm dưới sự cai quản của những người can đảm như Maria Santos Gorrostieta hay Gisela Mota.

Nếu luật pháp ở cấp địa phương không còn được tôn trọng thì cả nước Mexico sẽ rơi vào cảnh vô chính phủ. Câu "plata o plomo" (bạc hay chì) thực tế đã trở thành chuẩn mực mới cho đại đa số giới chức cấp thành phố ở Mexico.