Thị trưởng dùng khoa học để chống tội phạm

Rodrigo Guerrero giữ chức thị trưởng Cali từ năm 1992 đến 1994 và quay trở lại chức vụ này lần nữa vào năm 2011.

Rodrigo Guerrero là người đầu tiên nhận giải thưởng Roux trị giá 100.000 USD dành cho thành tựu y tế công cộng dựa trên bằng chứng tội phạm. Thành công của Guerrero giúp giảm bớt số vụ giết người và bạo lực ở thành phố Cali, đồng thời phương pháp chống tội phạm của ông cũng đã gây ảnh hưởng đến các quốc gia Mỹ Latinh khác.

Giải thưởng Roux được thành lập vào tháng 11/2013, đặt tên theo David và Barbara Roux và được trao bởi Viện Đánh giá và Nghiên cứu Y khoa (IHME) Đại học Washington (Mỹ). David Roux là thành viên sáng lập IHME.

Được thành lập tháng 11/2013, giải thưởng Roux nhanh chóng nhận được nhiều sự đề cử từ khắp nơi trên thế giới. Rodrigo Guerrero lớn lên ở thành phố Cali, tốt nghiệp Đại học Universidad del Valle, lấy học vị tiến sĩ tại Đại học Havard.

Năm 1992, khi Guerrero đắc cử thị trưởng Cali lần đầu, ông biết rõ tội phạm bạo lực giết chết người dân thành phố nhiều hơn bất cứ nơi nào khác - với tỷ lệ giết người hơn 100/100.000 dân, so với khoảng 80/100.000 dân ở thủ đô Bogota. Lúc đó, người ta cho rằng bạo lực liên quan đến cuộc chiến giành quyền kiểm soát sản xuất cocaine và buôn lậu ma túy. Tập đoàn Medellin khét tiếng chiếm giữ phần lớn thị phần ma túy toàn cầu trong thập niên 80 thế kỷ trước, nhưng vào đầu thập niên 90 bắt đầu nhường chỗ cho cartel Cali.

Cơ quan Bài trừ ma túy Mỹ (DEA) đánh giá trong suốt giai đoạn này Cali là "tổ chức tội phạm quốc tế hùng mạnh nhất trong lịch sử". Khi nắm giữ chức thị trưởng, Guerrero yêu cầu thành lập dữ liệu về số vụ bạo lực. Hàng tuần, ông đều tổ chức thu thập thông tin về tội phạm bạo lực từ cảnh sát, công tố viên, thẩm phán và các nhà nghiên cứu từ Đại học Universidad del Valle.

Để hiểu rõ tính chất của tội phạm bạo lực, Guerrero bắt đầu dựa vào chỉ số gánh nặng bệnh tật DALY (số năm sống điều chỉnh theo bệnh tật) trong dự án Gánh nặng bệnh tật toàn cầu (GBD) của IHME. Guerrero sử dụng nghiên cứu y khoa để xác định các yếu tố dẫn đến bạo lực lan tràn ở Cali. Điều đáng ngạc nhiên là bọn buôn lậu ma túy không phải là hung thủ chính trong các vụ giết người.

Cuốn sách “Những trùm ma túy - Sự ra đời và sụp đổ của cartel Cali” - của tác giả Ron Chepesiuk.

Thị trưởng Guerrero nhận thấy phần lớn các vụ giết người thường xảy ra vào cuối tuần, ngày lễ và ngày thứ sáu trùng hợp với ngày phát lương! Nhận thấy có 1/4 số nạn nhân bị giết chết là những người say rượu, và phần lớn nạn nhân bị giết chết bằng súng. Từ đó, ông cho thành lập chương trình ngăn ngừa tội phạm và đặt ra giới hạn giờ giấc được phép bán rượu bất chấp sự phản đối dữ dội từ giới kinh doanh rượu. Phối hợp với quân đội thi hành lệnh cấm sử dụng súng vào thời điểm mà tỉ lệ giết người tăng lên mức cao nhất, chủ yếu là những ngày cuối tuần và ngày lễ.

Một nghiên cứu của tạp chí International Journal of Epidemiology cho thấy sự kết hợp hạn chế bán rượu và sử dụng súng giúp làm giảm 33% tỉ lệ án mạng ở Cali! Thị trưởng Bogota cũng áp dụng chính sách tương tự của Guerrero và kết quả cho thấy tỉ lệ án mạng ở thủ đô cũng giảm bớt.

Sau khi rời ghế thị trưởng Cali năm 1994, Guerrero thành lập Chương trình Ngăn ngừa bạo lực cho Tổ chức Y tế liên Mỹ (PAHO) và cùng với Ngân hàng Phát triển liên Mỹ (IDB) - tổ chức tài chính giúp đỡ Guerrero nhân rộng chính sách dựa vào dữ liệu y tế để chống tội phạm ra khắp 18 quốc gia khác trong khu vực. Sau những nỗ lực không biết mệt mỏi của tiến sĩ  Rodrigo Guerrero, hơn 80 dự án khác nhận được tài trợ ra đời - từ chương trình giảm bớt bạo lực trong gia đình và trường học cho đến những sáng kiến chống tội phạm bạo lực trong khu vực.

Các chương trình được xây dựng ở nhiều quốc gia bao gồm: Chile, Peru, El Salvador, Brazil, Guatemala, Jamaica, Belize, Panama, Honduras, Nicaragua và Venezuela. Năm 2012, 15 quốc gia ở Mỹ Latinh và Caribe được IDB tài trợ để cùng chia sẻ và tiêu chuẩn hóa dữ liệu về tội phạm và bạo lực dưới sự lãnh đạo của Universidad del Valle.

Tiến sĩ Rafael Lozano, Giám đốc Các sáng kiến ở Mỹ Latinh và Caribe (DLACI) ở IHME, nhận định: "Sáng kiến sử dụng dữ liệu y tế để kéo giảm tỉ lệ tội phạm của tiến sĩ Guerrero thật tuyệt vời. Đây là minh chứng hùng hồn cho thấy dữ liệu GDB có thể tác động đến chính sách ở mức độ khu vực như thế nào".

Năm 2011, Rodrigo Guerrero tái đắc cử thị trưởng Cali lần hai và ông lại tiếp tục sử dụng khoa học để chống tội phạm bạo lực. Guerrero tự đánh giá những gì ông đã làm ở Cali đã cứu tính mạng của hơn 400 người trong năm qua