Tuổi trẻ dữ dội của Tổng thống Bolivia Evo Morales

Hugo Cabieses, một cố vấn thân cận của Tổng thống Evo Morales nhớ lại một sự kiện không thể nào quên xảy ra vào ngày 18/4/1995.

Ông kể lại: "Ngày hôm đó, Morales cùng một số người khác đang họp với nông dân tại thành phố Copacabena, cạnh hồ Titicaca. Bỗng nhiên quân đội xuất hiện bắt giữ tất cả rồi đem về giam giữ tại căn cứ Hải quân Tiquina. Tại đây, viên chỉ huy căn cứ hải quân cùng một cố vấn người Mỹ buộc mọi người nếu làm đơn tố cáo Morales là một kẻ buôn lậu ma túy thì sẽ được trả tự do. Thế nhưng mọi người đều kiên quyết phản đối và cho rằng không thể phản bội một người mà tương lai sẽ trở thành tổng thống của họ".

Quả thật, 10 năm sau, Evo Morales đã trở thành Tổng thống Bolivia, khi ông giành chiến thắng ngay vòng bỏ phiếu đầu tiên vào ngày 18/12/2005.

Khi cậu bé Juan Evo Morales chào đời vào ngày 26/10/1959 tại Orinoca, một ngôi làng của thổ dân Aymara trên triền dãy Andes thì người da đỏ ở Bolivia, chiếm đến 70% dân số quốc gia, đã được quyền bầu cử sau một cuộc cách mạng đẫm máu bùng nổ cách đó 7 năm. Người mẹ do không đủ tiền mua thuốc men bồi bổ sau khi sinh đã phải nằm liệt giường suốt nhiều tháng liền. Cậu bé Morales đã gặp may mắn hơn 4 anh chị khác đã chết khi chưa đầy 1 tuổi do đau yếu bệnh tật.

Morales kể lại: “Mẹ tôi phải sinh thật nhiều con cái để cố giữ lại mạng sống cho vài đứa”. Và gia đình Morales không phải là biệt lệ. Trong số 7 anh chị em được sinh ra chỉ còn sống sót có 3 người là người chị Esther, Morales và cậu em trai Hugo. Tất cả gia đình chen chúc trong một cái lều chưa đầy 15m2. Sau giờ học, Morales phải chăn đàn lạc đà không bướu của gia đình.

Rồi cuộc sống khốn khó đã khiến gia đình Morales phải ly tán. Mới 6 tuổi đầu, Morales đã phải cùng cha và chị gái tha phương cầu thực đến tận miền Bắc Argentina để làm nghề chặt mía thuê. Trong lúc cha và chị quần quật chặt mía thuê thì cậu bé Morales lại làm công việc bán nước đá dạo cho các công nhân chặt mía. Suốt ngày cậu phải vác cả một bình nước đá nặng trên lưng chạy đi chạy lại khắp các đồn điền mía bạt ngàn. Và khi mùa chặt mía qua đi, Morales cùng cha và chị quay về lại Orinoca.

Còn trẻ tuổi nhưng Morales đã sớm tỏ rõ bản lĩnh của một thủ lĩnh thật sự. Ở tuổi 14, Morales thành lập một đội bóng đá và dùng số tiền thu được từ cắt lông lạc đà không bướu để mua trang phục và một quả bóng cho đội bóng của mình. 16 tuổi, Morales đã trở thành người phụ trách kỹ thuật của đội bóng cấp huyện.

Thế nhưng giác ngộ chính trị và giai cấp chỉ thấm vào Morales khi ông thi hành nghĩa vụ quân sự và được phân bổ công tác tại thủ đô La Paz trong một đơn vị quân cảnh vào năm 1976. Tại đây, Morales đã chứng kiến cảnh công nhân ngành mỏ bị đàn áp dã man khi tổ chức biểu tình tại thủ đô La Paz để phản đối sự bóc lột quá mức của chủ tư bản nước ngoài.

Sau khi mãn hạn nghĩa vụ quân sự, Morales quay về quê nhà nhưng rồi phải tiếp tục tha phương cầu thực vì hạn hán xảy ra trầm trọng. Đến sinh sống và làm việc tại tỉnh Tropique, miền Đông Bolivia, Morales buộc phải bỏ tiếng mẹ đẻ Aymara để học và nói tiếng Quechita địa phương. Tại đây, Morales hành nghề trồng và hái lá coca. Chẳng bao lâu sau Morales trở thành một cocalero thật sự. Năm 1981, sau khi chứng kiến một cocalero bị quân đội đánh đập dã man rồi tưới xăng đốt do phản ứng việc chính quyền cấm trồng cây coca, Morales tâm nguyện sẽ làm hết sức mình để bảo vệ quyền lợi và cả mạng sống cho nông dân nghèo.

Năm 1985, ở tuổi 26, Morales được bầu làm Tổng thư ký Nghiệp đoàn nông dân ở thành phố San Francisco, thủ phủ của tỉnh Tropique. Cũng vào năm đó, Chính phủ Bolivia, trước sức ép của Mỹ, đã ban hành Luật số 1008, đặt việc trồng và thu hoạch cây coca ra ngoài vòng pháp luật. Tuy nhiên, luật này đã gặp phản ứng gay gắt của nông dân tỉnh Tropique.

Để phản đối, Morales tổ chức các cuộc biểu tình rầm rộ và dựng chướng ngại vật trên các đường giao thông. Đối với Chính phủ Bolivia và cả Mỹ, Morales là đối tượng cần phải tiêu diệt chứ không cần bắt giữ. Năm 1989, Morales bị một nhóm người lạ mặt bắt cóc rồi đánh đập dã man. Tưởng Morales đã chết, cả bọn đem vứt ông trên một ngọn đồi.

Quyết tâm đấu tranh chính trị không những để bảo vệ quyền lợi cho nông dân nghèo mà cả cho giới công nhân ngành mỏ, năm 1997, khi trở thành người đứng đầu 6 nghiệp đoàn lớn của nông dân và công nhân, Morales quyết định ra tranh cử đại biểu Quốc hội và trở thành đại biểu Quốc hội được bầu với số phiếu cao nhất từ trước đến nay.

Để làm giảm uy tín và để có cớ loại bỏ Morales, Chính phủ Bolivia gây nên sự kiện Sacaba. Ngày 16/11/2002, chỉ một tháng trước khi diễn ra cuộc bầu cử tổng thống, mà Morales là một trong những ứng cử viên sáng giá, quân đội Bolivia bố ráp khu chợ Sacaba, địa điểm mua bán lá cây coca lớn nhất Bolivia. Do bị đàn áp dã man nên nông dân tổ chức kháng cự làm thiệt mạng 4 binh lính. Lập tức, quân đội được lệnh nổ súng gây ra vụ thảm sát Sacaba khiến gần 200 nông dân bị chết và bị thương. Morales bị buộc tội đã đứng sau sự kiện Sacaba. Sự kiện này đã khiến Morales phải thất bại trong kỳ bầu cử tổng thống vào tháng 12/2002 nhưng không làm ông gục ngã.

Để chuẩn bị cho kỳ bầu cử tổng thống vào tháng 12/2005, Morales thành lập đảng đối lập MAS (Phong trào xã hội chủ nghĩa). Với quyết tâm phải chiến thắng trong lần bầu cử tổng thống này, Morales chọn Alvaro Garcia Linera, một người thuộc tầng lớp trí thức, đứng chung liên danh tranh cử để tranh thủ lá phiếu của cử tri các thành phố lớn. Kết quả là liên danh Morales - Linera đã giành chiến thắng với 52% số phiếu bầu ngay trong lần bỏ phiếu đầu tiên trong kỳ bầu cử tổng thống Bolivia vào tháng 12/2005.

Tuy có tin đồn có đến 2 con ngoài giá thú với 2 người phụ nữ, nhưng cho đến nay, Morales vẫn là một tổng thống độc thân. Bà Esther, chủ một cửa hiệu tạp hóa nhỏ, người chị luôn gắn bó với Morales nay lại thường xuyên tháp tùng em trai trong các chuyến công du quốc tế. Chính bà đã mày mò thiết kế và tự tay may bộ lễ phục dân tộc cho em trai mặc khi Morales được tấn phong làm Tổng thống Bolivia vào ngày 21/1/2006 tại ngôi đền Tihuanaco