Chuyện tặng và nhận quà của các nguyên thủ

• Các nguyên thủ quốc gia tặng quà như thế nào?

Mặc dù các nguyên thủ quốc gia nhận quà tặng là một tình tiết nhỏ nhưng những tin tức nói về nó lại rất có ý nghĩa. Những món quà là sự chuyển đưa tâm ý của các nhà lãnh đạo trên thế giới với nhau và đằng sau nó là ẩn ý cho những mối quan hệ lợi ích vô cùng phức tạp. Mỗi năm, các nhà lãnh đạo trên thế giới tặng cho nhau hàng ngàn món quà nhưng chỉ xem những món quà công khai mà Tổng thống Mỹ nhận được cũng đủ để các học giả về vấn đề quan hệ quốc tế phân tích và mổ xẻ.

Quà tặng mỗi nước có một nét đặc sắc riêng

Trong các nguyên thủ quốc gia, người ta nói rằng Tổng thống Mỹ Bush là người nhận được nhiều quà tặng nhất. Những món quà tặng có thứ trị giá hàng triệu đôla nhưng cũng có thứ chỉ đáng giá vài chục đôla. Món quà nhỏ nhất mà ông Bush nhận được có lẽ là món quà do ông Putin tặng, đó là một bức đề tự “Toàn gia hạnh phúc” trị giá chỉ có 8 đôla Singapore. Món quà này so với món quà con ngựa mạ vàng của Thái tử Saudi Abdullah tặng thì nó thực sự quá nhỏ.

Chủ Tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tặng quà cho Tổng thống Hàn Quốc.

Nhưng “thú vị” hơn nữa là món quà của công ty đồ chơi Nintendo Nhật Bản tặng ông Bush. Nhân ngày sinh ông Bush 60 tuổi, công ty này tặng ông một bộ đồ chơi game cầm tay với lời chúc mừng: “Tổng thống Bush kính mến, chúc sinh nhật vui vẻ. Ông không nên lo lắng vì 60 tuổi là cái mốc quan trọng trong cuộc sống, như những người tuổi 60 khác, có lẽ, ông cũng đang tìm phương pháp để làm cho đầu óc được minh mẫn nên chúng tôi tặng ông món quà này”.

Món quà tặng này làm không ít người phì cười: Công ty Nintendo đúng là “cứu trợ đúng lúc” đối với ông Bush thì còn cần gì phải rèn luyện đầu óc cho minh mẫn?

Những món quà tặng kèm với quảng bá thương mại

Khi các nguyên thủ quốc gia nhận được món quà tặng gì đó thì đối với bất kỳ ai, nó không hề là việc nhỏ và những người có con mắt tinh tường sẽ phát hiện rằng quá trình giao lưu giữa các nhà lãnh đạo ngày càng mật thiết và những món quà nhỏ bé mang hàm nghĩa thương mại với độ thuần khiết ngày càng nhiều. 

Người Nhật Bản là những người đi tiên phong trong vấn đề “ngoại giao thương mại” nên từ năm 1955 họ đã gây được sự chú ý của thế giới: Công ty Sony lần đầu tiên thiết kế và sản xuất một loại máy thu thanh bán dẫn. Trong lúc nghĩ cách tiêu thụ lô sản phẩm, người sáng lập ra Sony là ông Akio Morita bỗng lóe lên ý tưởng kỳ lạ: Ông tìm đến Thủ tướng Nhật Bản Kishi, hy vọng thủ tướng sẽ giúp hãng tiêu thụ số sản phẩm đó.

Không lâu sau, Thủ tướng Nhật Kishi lợi dụng cơ hội chuyến đi thăm châu Âu và Nam Mỹ đã đưa những chiếc radio bán dẫn của Hãng Sony cùng các bức họa và hộp thuốc khảm bạc làm quà. Chuyến đi này, Thủ tướng Nhật Bản đã dùng 72 chiếc radio làm quà tặng.

Sau sự kiện này, Hãng Sony đã đạt được thành công lớn: Từ một hãng nhỏ không có tên tuổi, năm 1959 Hãng Sony đã xuất được 7.620.000 chiếc radio và nhảy lên vị trí đứng đầu thế giới.

Tổng thống Barack Obama tặng quà thư ký báo chí Robert Gibbs, trong đó có chiếc cà-vạt mà ông đã mượn của ông Gibbs trong một lần phát biểu trước công chúng.

Sự việc như thế một truyền mười, mười truyền trăm, trở thành nhiều người biết. Đến cuối năm 2005, Thủ tướng Nhật Bản là Junichiro Koizumi vô cùng vui vẻ tặng Tổng thống Bush một chiếc xe máy điện công nghệ cao. Quà tặng thương mại đã trở thành việc chạy đua kinh tế và mỗi nhà lãnh đạo không bao giờ bỏ lỡ cơ hội.

Ví dụ, người Nhật Bản tặng Tổng thống Pakistan, Thủ tướng Myanmar và vua Thái Lan máy ảnh camera kỹ thuật số và tiến thêm một bước là tặng robot người máy Asim có thể hát và múa cho Chính phủ Czech. Trung Quốc cũng tặng thang máy Tân Cương cho Azerbaijan, tặng chiếc xe Trường Thành màu trắng sang trọng cho Chủ tịch Fidel Castro.

Tuy nhiên, làm thế nào để chọn được món quà thương mại lại mang kiến thức ngoại giao? Theo các quan chức lễ tân chuyên chọn quà tặng thì chọn quà là một việc vô cùng khó. Đẳng cấp quà tặng phải phù hợp, vừa phải và phải làm sao để thích hợp với người nhận quà. Muốn đạt được mục đích các quan chức lễ tân không thể không tham khảo các tin tức tình báo để tìm hiểu sở thích của người được nhận quà.

Căn cứ vào rất nhiều quy định của các quốc gia nên quà tặng không được quá nhiều tiền và làm thế nào trong một hạn ngạch nhất định lại làm cho đối phương vừa lòng? Chẳng hạn vào năm 2006, khi nhận được sách quý hiếm về võ công của Thiếu Lâm Tự do Trung Quốc tặng, ông Putin cũng rất vui mừng.

Đôi ngựa là món quà Tổng thống Mông Cổ Tsakhiagiin Elbegdorj tặng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và phu nhân trong chuyến thăm Mông Cổ tháng 8-2018.

Tuy nhiên, ý tưởng tuyệt vời nhất phải nói đến Đại sứ Anh Weston ở Liên Hiệp Quốc. Năm 1997 ông Weston thông qua các sứ quán ở Liên Hiệp Quốc đã tặng một số radio có máy nạp điện quay tay rất thích hợp cho một số nước nghèo châu Phi. Đây không những là ý tưởng sáng tạo mà còn rất đặc biệt vì những chiếc radio này chỉ có một tần số thu đài BBC là hãng truyền thông lớn của Anh quốc. 

Quan hệ thế giới sau những món quà tặng

Những món quà nhận được trong nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ Bush làm người ta được mở rộng tầm mắt: Các món quà không những có dao, có súng, có giày da, thậm chí còn có cuốn sách do một quốc gia ở châu Phi là Sudan tặng. Cuốn sách có giá 15USD, theo tờ “Thời báo New York” thì đó là cuốn “Kỹ năng sinh tồn” được bán rất chạy, trong cuốn sách nói rất tỷ mỷ về các kỹ năng chống chọi với cá sấu, sư tử và các loại động vật hung dữ để cứu mình trong sinh tồn tự nhiên. Những thứ đó ở châu Phi thì có sẵn. Nhưng, có điều làm cho người ta phải suy nghĩ vì sao người ta lại tặng ông Bush cuốn sách đó?

Tổng thống Philippines Rodrigo Roa Duterte và phu nhân trao đổi quà tặng với Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad cùng phu nhân.

Mặc dù những người có trí tuệ cũng không thể hiểu hết được ý nghĩa của các món quà tặng nhưng ít nhất nó cũng có ích lợi trong việc cải thiện quan hệ ngoại giao và ta không nên đánh giá thấp nó. 

Năm 2003, khi Hội nghị thượng đỉnh G8 được tổ chức tại Evian (Pháp), Tổng thống Pháp Jacques Chirac tặng Thủ tướng Anh Tony Blair 6 chai rượu nho Chateau Margaux sản xuất năm 1989 nhân sinh nhật ông. Nhiều người cho rằng tặng món quà này, Tổng thống Pháp muốn hòa giải mối căng thẳng giữa hai nước về vấn đề cuộc chiến ở Iraq.

Chắc nhiều người còn nhớ: Năm 2003 trước khi nổ ra cuộc chiến tranh Iraq, Tổng thống Pháp - người phản đối cuộc chiến này - đã tặng Tổng thống Mỹ Bush nước hoa và xà bông thơm, còn Thủ tướng Anh Tony Blair đã tặng ông Bush món quà là một chiếc hộp mang tên vị lãnh tụ cách mạng thời chiến của nước Anh "Churchill". Trong hộp có bút, mực, xì gà và một cuốn sách mạ vàng in các câu nói nổi tiếng của vị lãnh tụ Churchill. Món quà đã nhắc nhở Tổng thống Bush hãy quyết tâm không nên do dự.

Đồng hồ là quà tặng của Thụy Sĩ.

Có đi, không thể không có lại

Quyền lợi và quy tắc lợi ích là như thế nào? Đó là khi tiếp nhận quà tặng, người được tặng phải có nghĩa vụ đền đáp. Vậy, trong quà tặng có sức mạnh gì làm cho người nhận quà phải đáp lễ? Trong cuốn sách “Quà tặng” của Marcel Mauss, ở phần mở đầu, tác giả đã chỉ ra rằng trọng điểm của những món quà tặng lưu thông trên thế giới là sự “có đi có lại”.  

Trong bối cảnh quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đang căng thẳng, Trung Quốc đã đặt mua đậu tương, thiết bị máy tính và thiết bị vận tải của Mỹ. Sự kiện này được “Nhật báo phố Wall” gọi là “Món quà ngoại giao”.

Tổng thống Nixon tặng Chủ tịch Mao Trạch Đông đôi thiên nga bằng sứ.

Theo tư liệu “Hiện trạng quà tặng ngoại giao năm 2000-2007” cho thấy, trong 7 năm lại đây, Hàn Quốc là một trong những nước thường tặng nhiều món quà đắt tiền, trong đó năm 2000 giá trị quà tặng cao nhất là con rùa bằng bạc trị giá 810.000 won cho Thủ tướng Australia John Howard. Năm 2000, quan hệ ngoại giao giữa Australia và Triều Tiên được phục hồi, có thể thông qua Australia để giải quyết vấn đề hạt nhân của Triều Tiên và điều quan trọng nữa, Australia là một đồng minh luôn duy trì mối quan hệ mật thiết với Mỹ. 

Tất cả mọi thứ đều phù hợp với nguyên tắc “có đi có lại” và trong quà tặng tồn tại mục đích “ưu đãi lẫn nhau”. Người tặng quà trông chờ được đền đáp, người phải đền đáp lo làm thế nào để đối phương vừa lòng. Tất cả sự trao đổi quà tặng đều được đặt trong một chuỗi của sự cân bằng, cho nên dù là một món quà nho nhỏ nhưng nó thực sự ẩn chứa toan tính kỹ lưỡng của các nhà chính trị.