Cảnh sát không gian ở sân bay vũ trụ Nga Baikonur

Baikonur vẫn không mất đi tầm quan trọng đối với Nga sau khi nước này và Kazakhstan phân định biên giới. Vào giữa thập niên 90 thế kỷ XX, Liên bang Nga và Cộng hòa Kazakhstan đã ký kết vài hiệp ước và một trong số đó (được ký ngày 25/12/1995) liên quan đến tình trạng của thành phố Baikonur, các cơ quan hành pháp và thực thi pháp luật của thành phố.

Thậm chí những người chưa từng đặt chân đến Baikonur cũng đều biết rõ đây là một "thành phố bí mật" với những bệ phóng và nhà ở đều nằm dưới sự kiểm soát chặt chẽ của "cảnh sát không gian". Mọi lối vào ra thành phố đều được lực lượng thực thi pháp luật theo dõi.

Trước khi bay vào vũ trụ, các phi hành gia thường được trả lời phỏng vấn của báo chí. Đối với cảnh sát, phái đoàn báo chí phải được kiểm tra nghiêm ngặt để phát hiện nhanh sự trà trộn của bọn tội phạm nguy hiểm.

Cảnh sát không gian Baikonur cũng đặc biệt chú trọng bảo vệ tính mạng của các phi hành gia, hộ tống họ trên đường ra bệ phóng. Dĩ nhiên cuộc sống và sức khỏe của đội ngũ chuyên gia sân bay cũng được cảnh sát lưu tâm ngang bằng với phi hành gia.

Với nhiệm vụ đặc biệt, việc phục vụ trong lực lượng cảnh sát ở Baikonur cũng gần tương tự như làm việc cho KGB. Tuy nhiên, đội cảnh sát Baikonur không nằm dưới sự giám sát của FSB (Tình báo Liên bang Nga) và GRU (Tình báo quân đội Nga) mà là lực lượng cảnh sát khu vực Moskva.

Cảnh sát khu vực Moskva cho biết việc tuyển chọn nhân sự phục vụ trong cơ quan Bộ Nội vụ Nga ở khu liên hợp sân bay vũ trụ Baikonur luôn tuân thủ nghiêm ngặt Luật Cảnh sát của Nga. Trong quá trình tuyển chọn, người ta đặc biệt chú ý đến phẩm chất đạo đức và khả năng chuyên môn của ứng viên, bao gồm thể lực, trình độ học vấn và văn hóa.

Các ứng viên bao gồm cả những người bình thường, ở địa phương hoặc từ những thành phố khác. Cảnh sát làm việc ở Baikonur được trả lương theo vị trí công việc cộng thêm lương cấp bậc. Ngoài ra, còn có tiền thưởng sau khi hoàn thành mọi nhiệm vụ trong các chương trình không gian.

Nhưng cho dù có thân phận đặc biệt, "cảnh sát không gian" cũng vẫn là cảnh sát bình thường tức là nhiệm vụ chính vẫn là chiến đấu chống tội phạm! Đặc biệt khi Baikonur rất có ý nghĩa liên bang, hay nói cách khác thành phố là "đối tác" của Moskva và St. Petersburg.

Dưới thời Liên Xô cũ, trái ngược với Moskva và St. Petersburg, Baikonur được coi là một trong những thành phố ít xuất hiện tội phạm nhất. Mọi người dân, kỹ sư không gian hay phi hành gia sống trong thành phố đều được cảnh sát giám sát mọi đường đi nước bước một cách nghiêm ngặt.

Công dân của thành phố còn phải sống “quy củ” như vậy thì đâu còn chỗ cho bọn tội phạm! Nhưng tình thế đã thay đổi sau khi Liên Xô tan rã. Trong khi Nga và Kazakhstan ngồi lại với nhau định đoạt số phận của Baikonur thì tình hình tội phạm bắt đầu phát triển.

Tội phạm đến từ những khu định cư lân cận trong khu vực Kyzyl - Orda. Trong thập niên 90 gần như toàn bộ người dân Kazakhstan sống dưới mức nghèo khổ. Các dịch vụ xã hội và công nghiệp sụp đổ, còn cảnh sát dần tha hóa, tham nhũng. Những vụ trộm cắp, cướp, hiếp dâm và giết người đã xảy ra thường xuyên hơn.

Cảnh sát không gian đang canh gác tàu vũ trụ Soyuz TMA-22 được chuyển từ Hangar đến bệ phóng ở sân bay vũ trụ Baikonur, Kazakhstan, ngày 11/11/2011.

Sau khi thân phận Baikonur được Nga và Kazakhstan định đoạt, thành phố nằm dưới sự giám sát của 2 Bộ Nội vụ, 2 cơ quan công tố và 2 tổ chức an ninh quốc gia. Tuy nhiên, những vấn đề xã hội vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Baikonur thuộc tỉnh Kyzylorda của Kazakhstan, được Nga thuê. Thành phố trước đó có tên gọi là Leninsk và sau khi được xây dựng phục vụ sân bay vũ trụ, nó chính thức được Tổng thống Nga Boris Yeltsin đổi tên thành Baikonur vào ngày 20/12/1995.

Năm 1957, vệ tinh nhân tạo Sputnik 1 đầu tiên trên thế giới cất cánh tại Baikonur. Trong hơn 50 năm qua, sân bay vũ trụ Baikonur đã phóng lên không gian tất cả 2.500 tên lửa, 3.000 vệ tinh và tàu vũ trụ.

Baikonur hiện nay có 92 trung tâm thông tin, 470 km đường ray xe lửa, 1.281 km đường ôtô. Baikonur có 25 bệ phóng tên lửa trên diện tích 72.000 km².

Sau khi Liên Xô tan rã, Nga đàm phán với Kazakhstan thuê Baikonur cho đến năm 2050. Baikonur được bất tử hóa qua bộ phim cùng tên của đạo diễn người Đức Veit Helmer dựng theo kịch bản của nhà văn Nga Sergei Ashkenari.

Cư dân của Baikonur không chỉ có các kỹ sư và phi hành gia mà còn có cả số đông những người có giấy tờ cư trú tại địa phương, bao gồm người bản xứ Kazakh. Những người này không thể làm việc phục vụ sân bay vũ trụ bởi vì phần đông người Nga được thuê dụng làm việc. Nếu người Kazakh may mắn được thuê dụng thì họ cũng nhận lương ít hơn người Nga.

Tháng 6/2011, một cuộc nổi loạn đã bùng phát ở Baikonur. Đám đông thanh niên ném đá và chai lọ vào xe cảnh sát. Vladimir Nekhoroshev, nghị sĩ Kazakhstan, nói trong một cuộc phỏng vấn của báo đài Kazakhstan rằng Nga và Kazakhstan không chỉ chú trọng đến các chương trình phóng tên lửa mà còn phải quan tâm đến vấn đề xã hội của thành phố Baikonur.

Điều đau đầu nhất hiện nay cho chính quyền Kazakhstan là sự gia tăng những phần tử Hồi giáo cực đoan. Các nhà hoạt động của Hizb-ut-Tahrir, Tablighi Jamaat và Al Wahhabi đã bước vào khu vực Kyzyl - Orda.

Cảnh sát Baikonur cho biết, các phần tử Hồi giáo cực đoan chú trọng tuyển mộ những thanh niên thất nghiệp và cố gắng gieo rắc tư tưởng hằn thù sắc tộc. Trong mắt họ thì Baikonur là biểu tượng của “sự chiếm đóng của Nga”