Moldova: Phá vỡ một đường dây buôn chất phóng xạ quy mô lớn

Các phương tiện truyền thông đại chúng bắt đầu từ hôm 27/9 vừa qua đã liên tục đưa tin về những chi tiết bất ngờ mới về vụ buôn lậu chất phóng xạ quy mô lớn đang được điều tra tại Moldavia.

Hãng tin AP dựa trên nguồn tin từ một bản báo cáo của các chuyên gia FBI, cũng như một số nguồn tin nặc danh có thẩm quyền tại Mỹ, Moldavia và Liên Hiệp Quốc (LHQ) cho biết, món hàng nguy hiểm trên theo kế hoạch cần phải được giao tới một nước ở Bắc Phi. Một số dữ liệu nhận được trong quá trình điều tra còn cho thấy, kẻ chủ mưu cho chiến dịch buôn phóng xạ đặc biệt nguy hiểm này có thể đang ẩn náu tại nước Nga. 

Còn nhớ ngay từ tháng 6 vừa qua, chính quyền Moldavia đã tuyên bố về việc bắt giữ nhóm tội phạm vận chuyển một chiếc thùng trong có chứa chất phóng xạ uranium-235, tuy nhiên không tiết lộ rõ đây là uranium đã làm giàu cũng như số lượng cụ thể.

"Trong thành phần nhóm tội phạm có các công dân của Moldavia, Nga, một số nước Arập và châu Phi - chỉ huy Vitaly Brichak của Cục Điều tra vi phạm luật pháp thuộc Bộ Nội vụ Moldavia cho biết - Chiến dịch triệt phá đã được tiến hành với sự hợp tác chặt chẽ của đại diện cơ quan  hành pháp các nước Ukraina, Đức và Mỹ. Trong đường dây này, Moldovia trở thành quốc gia trung chuyển trong thương vụ mua bán trái phép chất uranium-235 nói trên".

Theo điều tra của Hãng AP, Cảnh sát Moldavia với sự tư vấn của các chuyên gia Mỹ đã tìm cách tiếp xúc với những tên buôn lậu, thỏa thuận về việc mua 4,5gr uranium làm giàu tổng trị giá 420.000 euro. Tất cả những kẻ trực tiếp giao hàng đã bị bắt giữ. Khi bàn bạc về các điều kiện hợp đồng, những tên buôn lậu còn tuyên bố, chúng có trong tay khoảng 9kg uranium cùng một số lượng plutonium nữa.

Cuộc điều tra liên quan đến những kẻ bị bắt giữ đã được triển khai từ đầu mùa thu trước khi tất cả các tài liệu của vụ án đã được chuyển giao cho tòa án vào ngày 12/9. Phát ngôn viên Viện Kiểm sát Moldova còn cho biết thêm, những kẻ phải ra trước tòa lần này có 1 công dân Nga (38 tuổi), 2 công dân Moldova (trong đó có một luật sư). Những thành viên còn lại của mạng lưới trên, kể cả tên trùm đang bị tuyên bố truy nã.

Từ những dữ liệu của Viện Kiểm sát Moldova có thể thấy, các bị cáo từ tháng 4-2011 đã thành lập một tổ chức tội phạm quốc tế chuyên săn lùng, lưu trữ, vận chuyển và buôn bán uranium cho các đại diện của thế giới tội phạm. Tên cầm đầu nhóm này đã có trong tay một lượng chất phóng xạ lớn, những tên còn lại đảm trách việc tìm kiếm người mua. Cứ sau một thương vụ thành công, bọn chúng lại chia chác số tiền lớn có được tùy theo vai trò và sự đóng góp của từng tên.

Các cơ quan điều tra cho rằng, trong tay những tên tội phạm thuộc đường dây này còn có ít nhất 1kg uranium làm giàu nhiều khả năng đang được cất giữ tại một quốc gia khác. Việc tìm kiếm tên cầm đầu, nhiều khả năng là người Nga, hiện đang do phía Mỹ đảm trách. FBI cũng đang truy tìm tung tích một nhân vật từ Bắc Phi dự tính mua món hàng chết người trên, dù nhiều khả năng hắn không có mặt tại Moldova vào thời điểm này. Hiện chưa biết đối tượng trên đại diện cho ai để mua hàng, nhưng các nhà chức trách có cơ sở để lo ngại - kẻ quan tâm đến nguyên liệu hạt nhân lại tới từ một khu vực có ảnh hưởng mạnh mẽ của Al-Qaeda. 

Theo ý kiến của các chuyên gia, bọn tội phạm có thể kiếm được số uranium được rao bán trong vụ trên từ một xí nghiệp nào đó trong lĩnh vực công nghiệp hạt nhân của Nga. Tuy nhiên, nếu tính tới việc những tên này "quảng cáo" còn có một số lượng lớn chất này, không loại trừ khả năng chúng đã tiếp cận được với các kho chứa vũ khí hạt nhân của Nga. Chính quyền Mỹ cho biết, họ đã yêu cầu phía Nga giúp đỡ điều tra và Moskva "đang tiến hành những biện pháp cần thiết" theo yêu cầu này.

Vụ buôn lậu nguyên liệu hạt nhân quy mô lớn này cùng một loạt những vụ án trước đó đang làm dấy lên mối lo ngại của dư luận về mối an toàn của các kho chứa hạt nhân tại châu Âu, cũng như nguy cơ khủng bố hạt nhân.

Tại Moldova vào tháng 8/2010, cảnh sát nước này đã ngăn chặn thành công âm mưu bán 1,8kg uranium của một nhóm tội phạm vùng Kishinev với tổng trị giá lên tới 9 triệu USD. Công tố viên Viorel Morar phụ trách vụ này cho biết, trong thời gian tìm kiếm người mua, những tên tội phạm đã cất giấu số uranium trên trong một garage ở Kishinev.

Bất chấp việc lượng hàng nguy hiểm trên có thể phát ra bức xạ trong bán kính 1m một liều lượng gấp 60 lần giới hạn cho phép, các thành viên nhóm tội phạm vẫn mang vác số hàng trên mà chẳng áp dụng bất cứ biện pháp đề phòng đặc biệt nào.

Tháng 3/2010, các nhà chức trách Ukraina đã bắt giữ 6 công dân nước này đang âm mưu bán 2,5kg uranium với giá 200 nghìn USD. Trong một trường hợp khác, các quan chức hải quan Kazakhstan vào tháng 12/2010 cũng đã thu giữ một chiếc xe tải chở 20 tấn kim loại nhiễm phóng xạ đang trên đường tới Ankara.

Ý kiến chung của giới chuyên gia đều thống nhất rằng, hiện chưa có một tổ chức phi quốc gia hay nhóm tội phạm nào có khả năng tự chế tạo được vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, những nguyên liệu hạt nhân nguy hiểm được mua bán trong các vụ trên vẫn có thể được sử dụng để chế tạo "bom bẩn" - một loại vũ khí nhờ sự giúp đỡ của chất nổ thông thường có thể phát tán các phần tử nguyên liệu hạt nhân làm ô nhiễm phóng xạ cả một khu vực.

Cho tới thời điểm hiện nay, vẫn chưa có một vụ khủng bố nào sử dụng loại bom này được ghi nhận, nhưng một vài nhóm khủng bố theo đánh giá đã có được công nghệ chế tạo "bom bẩn"