Nga – Ba Lan bất đồng quanh báo cáo điều tra vụ tai nạn máy bay

Theo Moskva thì trách nhiệm hoàn toàn thuộc về tổ lái vì họ đã cố hạ cánh trong điều kiện sương mù dày đặc. Kết luận này đã bị Ba Lan đánh giá là đơn phương và không đầy đủ, đồng thời đẩy quan hệ giữa Nga - Ba Lan trở nên căng thẳng.

Ngày 12/1 vừa qua, Chủ tịch Ủy ban Hàng không liên chính phủ Nga (IAC), bà Tatyana Anodina, đã công bố báo cáo điều tra cuối cùng về nguyên nhân vụ tai nạn máy bay ngày 10/4/2010 tại Smolensk, Nga, khiến Tổng thống Ba Lan Lech Kaczynski, cùng 95 người khác thiệt mạng.

Bà Anodina cho biết, các quan chức hàng đầu của Ba Lan gồm Tư lệnh Không quân và người đứng đầu cơ quan lễ tân, đã có mặt trong buồng lái máy bay, gây sức ép với tổ lái, phớt lờ khuyến cáo nên hạ cánh tại một sân bay khác. Những quan chức này yêu cầu phi hành đoàn phải hạ cánh trong bất cứ điều kiện thời tiết nào. Mặc dù tổ lái đã liên tục nhận được thông tin về điều kiện thời tiết không thích hợp từ sân bay Severny ở Smolensk và từ tổ lái chiếc máy bay Yak-40 hạ cánh tại sân bay này trước đó, nhưng bất chấp tất cả, tổ lái chiếc Tu-154 vẫn quyết định hạ cánh tại sân bay Severny.

Kết quả điều tra còn cho thấy các chuyên gia đã phát hiện có cồn trong máu của Tư lệnh Không quân Ba Lan và cho rằng, những phi công thực hiện chuyến bay chở ông Kaczynski còn thiếu kinh nghiệm.

Kết luận trên được đưa ra sau khi kết quả giải mã phần ghi âm cuối cùng của các hộp đen trên máy bay Tu-154 lâm nạn xác nhận phi hành đoàn đã bị gây sức ép và buộc phải cho máy bay hạ cánh ngoài ý muốn. Ngoài ra, năm 2008, cố Tổng thống Kaczynski cũng đã có hành động tương tự buộc phi hành đoàn phải cho máy bay hạ cánh xuống một sân bay ở Gruzia, nhưng cơ trưởng khi đó đã bất tuân lệnh. Chính điều này là bằng chứng củng cố kết luận từ phía Nga.

Hiện trường vụ tai nạn máy bay chở Tổng thống Ba Lan, tháng 4/2010.

Tuy nhiên, ngay sau thông báo kết quả điều tra của IAC, phía Ba Lan đã có phản ứng mạnh mẽ. Thủ tướng Ba Lan, Donald Tusk đã bỏ dở chuyến nghỉ đông tại Italia trở về và tổ chức ngay cuộc họp báo. Ông khẳng định bản báo cáo của Nga không đầy đủ và đề nghị phải có một báo cáo chung giữa hai bên về nguyên nhân tai nạn, nếu không Ba Lan sẽ kêu gọi sự tham gia của Cơ quan Điều tra quốc tế. Ông Donald Tusk còn tuyên bố, tới đây Ba Lan sẽ công bố bản báo cáo kết quả điều tra về vấn đề này theo quan điểm của Warsaw.

Trước đó, tháng 12/2010, ông Donald Tusk đã lên tiếng bác bỏ bản dự thảo báo cáo cuối cùng của Nga về thảm họa hàng không này và yêu cầu có những chỉnh sửa theo đề xuất của Warsaw nhưng bản báo cáo mới nhất của IAC đã không đề cập tới những lưu ý trên.

Không chỉ có ông Jaroslaw Kaczynsky, người anh em song sinh với cố Tổng thống lâm nạn và là người đứng đầu đảng đối lập Pháp luật và Công lý phản đối gay gắt kết luận này, mà giới chính khách Ba Lan nói chung cũng rất bức xúc. Theo họ, báo cáo trên cần đưa thêm chi tiết về vai trò của các kiểm soát viên không lưu, những người có thể đưa ra những chỉ dẫn sai khiến máy bay gặp nạn khi hạ cánh.

Ông Jaroslaw Kaczynsky, cho rằng, Chính phủ của Thủ tướng Donald Tusk đã đưa ra những yêu sách cho phía Nga không hoàn toàn độc lập để lập ra một ủy ban điều tra nguyên nhân tai nạn máy bay. Cụ thể Ủy ban Điều tra IAC đã không tuân theo Công ước Chicago mà theo Công ước giữa Ba Lan và Nga trên cơ sở một hiệp định giữa Bộ Quốc phòng hai nước. Điều này phần nào xuất phát từ quan điểm bài Nga của ông Jaroslaw Kaczynsky. Ngoài ra, đảng Pháp luật và Công lý cũng luôn có ý kiến cho rằng, đây không chỉ là vụ tai nạn đơn thuần mà có thể là còn do khủng bố.

Khi xảy ra vụ tai nạn nói trên, phía Nga đã có nhiều động thái tích cực, đồng thời mới đây Quốc hội Nga cũng đã bỏ phiếu thông qua nghị quyết thừa nhận vụ cảnh sát Nga sát hại 22.000 sĩ quan và công dân Ba Lan ở rừng Katyn, phía tây nước Nga, năm 1940. Tất cả những điều này đã làm dịu bớt những căng thẳng lâu dài giữa Nga và Ba Lan. Giờ đây khi bản báo cáo được đưa ra và vấp phải sự phản ứng từ phía Warsaw đã đẩy quan hệ Nga - Ba Lan căng thẳng trở lại.

Trước tình hình này, phát biểu trên Đài Phát thanh Tiếng vọng Moskva ngày 18/1, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nga, Igor Levitin, khẳng định Nga chưa có kết luận chính thức về vụ tai nạn máy bay chở Tổng thống Ba Lan lâm nạn hồi năm ngoái. Bộ trưởng Levitin cho biết hiện mới chỉ có kết luận điều tra của IAC, đơn vị mà cả hai phía Nga và Ban Lan đã lựa chọn để tiến hành cuộc điều tra độc lập.

Bộ trưởng Levitin nêu rõ, Nga sẽ chỉ công bố kết luận về vụ tai nạn nói trên sau khi kết thúc cuộc điều tra về vụ án hình sự này cùng với việc làm rõ nguyên nhân xảy ra tai nạn. Ngoài ra, trước phản ứng từ phía Ba Lan, ngày 18/1, ban lãnh đạo IAC đã thông qua quyết định sẽ công bố toàn văn tất cả các cuộc trò chuyện của toàn bộ nhân viên kiểm soát không lưu Nga trước khi tai nạn xảy ra.

Về phần mình, Thủ tướng Donald Tusk, mặc dù không đồng tình với kết luận của IAC, nhưng vẫn nhấn mạnh rằng, không được để những bất đồng về nguyên nhân gây ra vụ tai nạn máy bay nói trên cản trở tiến trình cải thiện quan hệ với Moskva, vốn đang ở trong giai đoạn rất khó khăn