Tìm thấy chủ ngân hàng của CIA đào tẩu sau 35 năm

• Trùm ma túy Mexico đào tẩu bằng cách nào?/ Tổng thống Peru có liên quan tới vụ đào tẩu của doanh nhân Martin Belaude?

Mãi 35 năm sau, Jon Hand được phát hiện sống ở một thị trấn nhỏ ở bang Idaho dưới tên giả là Michael Jon Fuller. Hand được tìm thấy bởi Peter Butt, nhà văn Australia mới vừa xuất bản cuốn sách "Merchants of Menace: The True Story of the Nugan Hand Bank Scandal" (tạm dịch: Những kẻ buôn mối đe dọa: Câu chuyện thật về vụ bê bối của Ngân hàng Nugan Hand).

Michael Jon Hand.

Hai năm sau khi bay khỏi Australia, tức năm 1982, khi mà CIA dính líu đến một chiến dịch bí mật lật đổ chính quyền cánh tả của phong trào cách mạng Mặt trận Giải phóng Quốc gia Sandinista ở Nicaragua; Jon Hand làm cố vấn quân sự trong khu vực mà những phần tử chống Sandinista đặt căn cứ - theo một tài liệu tình báo Australia được giải mật vào đầu năm 2015.

Tuy nhiên, CIA đã phủ nhận bất cứ mối liên quan nào đến Hand. Hand từng là lính Mũ nồi xanh tham chiến ở Việt Nam và là điệp viên CIA ở Lào trước khi đến Australia và hợp tác với doanh nhân Frank Nugan thành lập Ngân hàng NHB năm 1973. 7 năm sau đó, Jon Hand rời khỏi Australia sau khi Nugan được phát hiện chết bên trong chiếc ôtô Mercedes-Benz cùng với khẩu súng ngắn trong tay tại Lithgow, bang New South Wales. Cuộc điều tra chính thức kết luận Nugan chết do tự sát vì NHB bị vỡ nợ!

Frank Nugan (trái) và William Colby.

Để tránh sự truy lùng của chính quyền Australia, Jon Hand - với sự giúp đỡ từ một cựu sĩ quan CIA - có được hộ chiếu giả và bay khỏi nước này vào tháng 6/1980. Jon Hand bay đến đảo Fiji, sau đó đến Canada và từ đây vào Mỹ mà không cần visa. Mối nghi ngờ NHB dính líu đến CIA xuất hiện ngay sau cái chết của Nugan vì trong ví của người này có danh thiếp của William E. Colby - Giám đốc CIA từ năm 1973-1976. Colby bị buộc từ chức khi có báo cáo CIA hoạt động gián điệp công dân Mỹ bất hợp pháp.

Khi tìm hiểu sâu hơn về NHB, các phóng viên điều tra phát hiện Colby không phải người duy nhất có lai lịch tình báo và quân sự dính líu đến Ngân hàng NHB.  Jonathan Kwitny nhận xét: "Trong ban lãnh đạo NHB có đầy đủ các tướng quân đội và điệp viên để điều hành một cuộc chiến tranh nhỏ". Jonathan Kwitny là nhà báo điều tra của tờ The Wall Street Journal và tác giả cuốn sách về NHB tựa đề "The Crimes of Patriot: A True Tale of Dope, Dirty Money and CIA" (tạm dịch: Những tội phạm yêu nước: Câu chuyện thật về ma túy, tiền bẩn và CIA).

Chủ tịch NHB là cựu Đô đốc Hải quân Mỹ Earl Buddy Yates, cố vấn pháp lý là William Colby, lãnh đạo chi nhánh ở thủ đô Manila của Philippines là cựu tướng Không quân, lãnh đạo văn phòng ở Washington là một cựu tướng quân đội, và một cựu tướng quân đội khác điều hành văn phòng ở Hawaii. Một vài cựu điệp viên CIA cũng có mối quan hệ với NHB dưới mọi kiểu chức danh, trong đó có thể kể Frank Terpil và Edwin Wilson - người bị buộc tội bán chất nổ cho Libya của Tổng thống Muammar Gaddhafi. Sau này Terpil đã bay đến Cuba và sống tại đây. Riêng Wilson bị ngồi tù và chết năm  2012.

Nhìn chung, người ta phát hiện NHB liên quan đến hoạt động rửa tiền, trốn thuế và vi phạm các luật về ngân hàng của chính quyền Australia. Một cuộc điều tra còn hé lộ vào năm 1974, NHB giúp CIA buôn bán vũ khí với Angola qua trung gian 2 nhân viên cơ quan tình báo ở Indonesia là James Hawes và Robert Moore. Lúc đó, chính quyền Australia than phiền việc Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) thiếu nhiệt tình giúp đỡ điều tra. Từ năm 1976, NHB bắt đầu trở thành công ty bình phong cho CIA trong các vụ rửa tiền, mua bán vũ khí và ma túy.

Bìa cuốn sách "Merchants of Menace: The True Story of the Nugan Hand Bank Scandal" của nhà văn Peter Butt.

Michael Jon Hand lớn lên ở khu phố Bronx, New York (Mỹ), học khoa Lâm nghiệp được 1 năm trước khi gia nhập quân đội năm 1963. Jon Hand được trao tặng nhiều huy chương như: Purple Heart, Silver Star và Distinguished Service Cross (DSM) - Huy chương chiến đấu cao hàng thứ 2 của quân đội Mỹ.

Theo những cuộc điều tra của Australia, lúc ở Việt Nam, Jon Hand là điệp viên hợp đồng của CIA và làm việc cho Air America - Hãng hàng không bình phong của CIA. Sau khi chuyển đến Australia, Jon Hand gặp Frank Nugan tại thành phố Sydney. Hai người bắt đầu hợp tác kinh doanh bất động sản, ban đầu bán cho các quân nhân Mỹ ở Đông Nam Á trước khi mở Ngân hàng NHB.

Năm 1979, NHB có 13 chi nhánh trên khắp thế giới. Khách hàng của NHB là những kẻ buôn bán ma túy - theo điều tra của Australia. Jon Hand nói với các đồng nghiệp rằng tham vọng của ông là biến NHB "trở thành ngân hàng cho CIA". NHB thu hút mạnh khách hàng  do lãi suất tiền gửi cao ngất đến 16%/năm. Và, đặc biệt là thông tin khách hàng được NHB giữ bí mật tuyệt đối cũng như được miễn thuế.