Hàng chục ngàn người nước ngoài lao động không phép

Lao động nước ngoài ồ ạt sang làm việc chui 

Đến thời điểm hiện tại, lao động nước ngoài làm việc tại các doanh nghiệp (DN) có vốn FDI ở các tỉnh thành phía Nam đã đến từ hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ. Chỉ tính riêng các tỉnh thành miền Đông Nam Bộ lúc cao điểm đã có 24,3 nghìn lao động nước ngoài vào làm việc cho các DN có vốn FDI; riêng TP HCM có chừng 17 nghìn người nước ngoài đến làm việc.

Lực lượng lao động nước ngoài đến làm việc khá đông đảo, song tình trạng người nước ngoài vi phạm về không đăng ký để được cấp phép lao động cũng chiếm tỷ lệ rất cao. Lúc cao điểm nhất đã có tới 53% lao động người nước ngoài làm việc tại khu vực phía Nam chưa được cấp phép.

Nhiều người nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam với mục đích du lịch nhưng đã ở lại làm việc.

Lao động nước ngoài vi phạm là vậy, tình trạng DN FDI sử dụng lao động nước ngoài không thực hiện khai báo việc sử dụng lao động ngoại cũng diễn ra khá phổ biến, lên tới con số hàng ngàn DN. Riêng tại TP HCM đã có tới 4 nghìn lượt DN FDI vi phạm về khai báo định kỳ 6 tháng 1 lần việc sử dụng lao động nước ngoài.

Số liệu thống kê của Phòng Quản lý xuất nhập cảnh, Công an tỉnh Đồng Nai 5 năm gần đây cho thấy: trong số hơn 53 nghìn lượt người nước ngoài tới tạm trú tại địa bàn tỉnh này, chỉ có 2.229 người khai báo đến vì mục đích lao động, còn lại đều khai báo đến vì mục đích du lịch, thăm thân nhân và các mục đích khác. Trong khi đó, theo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ - TB&XH) tỉnh Đồng Nai, chưa kể số lượng lao động nước ngoài đến làm việc không phép do chủ sử dụng không báo cáo, thì hàng năm đều có khoảng 6 nghìn lao động được cấp phép làm việc trên địa bàn tỉnh.

Một số liệu khác của Ban Quản lý dự án Cụm công nghiệp khí điện đạm Cà Mau cũng thể hiện rằng, lúc cao điểm nhất tại công trường Nhà máy điện Cà Mau có 3,7 nghìn lao động làm việc và đã có tới 1,73 nghìn lao động là người nước ngoài. Nhưng trong số này cũng chỉ có 677 người được cấp phép.

Chuyên gia, cán bộ kỹ thuật ngoại trình độ làng nhàng

Với lực lượng đông đảo lao động nước ngoài đến làm việc, lẽ ra đây sẽ là tài sản chất xám rất lớn để phục vụ phát triển kinh tế. Song theo một kết quả khảo sát của Công an TP HCM, trong số 17 nghìn lao động nước ngoài đến làm việc tại thành phố, có trên 70% là lao động không có trình độ học vấn cao. Số lao động này chủ yếu dựa vào kinh nghiệm đã làm việc lâu năm ở nước sở tại và đến địa bàn thành phố làm việc trong ngành da giày, may mặc, là những ngành nghề mà lao động nội có thể đảm đương và đang thiếu việc làm.

Từ đầu năm nay, khi Bộ LĐ - TB&XH quy định việc cấp giấy phép lao động cho người nước ngoài đòi hỏi phải có trình độ chuyên môn và tay nghề tương xứng. Cụ thể, chuyên gia phải có trình độ đại học trở lên và 5 năm kinh nghiệm; lao động kỹ thuật phải qua đào tạo nghề ít nhất 1 năm và 3 năm kinh nghiệm, song số lượng lao động nước ngoài không thể xin cấp phép làm việc càng gia tăng.

Điều này càng cho thấy rõ trình độ của phần lớn lao động người nước ngoài đang làm việc cho các DN FDI cũng chỉ thuộc dạng làng nhàng. Dù DN sử dụng lao động nước ngoài cứ đua nhau "nổ" rằng họ là chuyên gia, là cán bộ kỹ thuật để biện minh cho việc trả lương cao gấp nhiều lần lao động nội.

Lao động trong nước đăng ký tìm việc làm.

Quy định tại Bộ luật Lao động yêu cầu người lao động là công dân nước ngoài phải xuất trình giấy phép lao động khi làm thủ tục liên quan đến xuất cảnh, nhập cảnh và xuất trình khi có yêu cầu của cơ quan thẩm quyền. Điều này có nghĩa khi đến Việt Nam làm việc, người lao động chỉ được cấp các giấy tờ liên quan đến xuất cảnh, nhập cảnh khi có giấy phép lao động. Nhưng theo quy định về quản lý xuất nhập cảnh hiện hành, thì người nước ngoài được nhập cảnh vào Việt Nam với nhiều lý do khác nhau và có quyền đi lại, tạm trú ở bất cứ đâu mà pháp luật không cấm. Chỉ khi nào muốn hành nghề hoặc có hoạt động khác tại Việt Nam mới phải xin giấy phép.

Do đó, người nước ngoài hoàn toàn có thể được cấp thị thực nhập cảnh rồi mới tiến hành xin giấy phép lao động, thực hiện thủ tục đăng ký tạm trú, gia hạn thị thực và cấp thẻ tạm trú. Điều này khiến nhiều trường hợp người nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam với các mục đích như thăm thân nhân, du lịch sau đó mới tìm việc làm và xin giấy phép lao động. Và do không đủ tiêu chuẩn về trình độ học vấn, kinh nghiệm làm việc, nhiều người đã không được cấp phép dẫn đến tình trạng lao động chui phổ biến hiện nay.  

Lao động người nước ngoài làm việc không phép tại Việt Nam đang tiếp tục diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng, đặc biệt là số người nhập cảnh dưới hình thức du lịch, học tập; sau đó tìm cách vào làm việc thời vụ cho các DN, giao kết hợp đồng làm việc khi chưa hề có giấy phép. Tình trạng trên cũng cho thấy sự lơi lỏng của chính quyền các địa phương trong việc quản lý với lao động người nước ngoài.

Đặc biệt là thực trạng Sở LĐ - TB&XH một số tỉnh, thành ủy quyền cho các Ban quản lý khu công nghiệp, khu chế xuất quản lý, cấp phép cho lao động nước ngoài nên sở chuyên ngành này càng không thể nắm chắc tình hình lao động nước ngoài không phép; DN FDI không khai báo việc sử dụng lao động nước ngoài.

Để xử lý tình trạng số lượng lớn người nước ngoài sang lao động không phép; DN sử dụng nước ngoài không khai báo đã và đang tiếp tục diễn ra những năm gần đây, Thanh tra Bộ LĐ - TB&XH cũng như Thanh tra Sở LĐ - TB&XH các tỉnh, thành như Bình Dương, Đồng Nai, Lâm Đồng… đã phối hợp với cơ quan chức năng đồng loạt tiến hành kiểm tra, phát hiện nhiều sai phạm trong sử dụng lao động nước ngoài tại các công trường xây dựng hoặc DN FDI, nhưng mức xử phạt lại khá nhẹ. Chẳng hạn mức phạt với chủ dự án Bauxite - Nhôm Lâm Đồng là 45 triệu đồng; mức phạt với 13 DN sử dụng lao động nước ngoài trái phép tại Tây Ninh, Đồng Nai 90 triệu đồng.

Bên cạnh việc phải đặt mạnh chế tài với chủ sử dụng lao động, Bộ LĐ - TB&XH, Bộ Xây dựng và các địa phương phải kiểm soát được số công ty, nhà thầu nước ngoài đưa lao động vào Việt Nam. Với những lao động nước ngoài vi phạm về cấp phép lao động, Sở LĐ - TB&XH các tỉnh, thành cần phải đề nghị trục xuất theo quy định