Người dân Quảng Nam lo lắng vì… động đất
Theo thông báo của Viện Vật lý địa cầu thì trận động xảy ra hồi 11 giờ 20 phút ngày 26-2 có cường độ 3,9 độ richter, trận kế tiếp vào lúc 13 giờ 2 phút cùng ngày có cường độ 3,2 độ richter, độ sâu chấn tiêu của 2 trận động đất này là khoảng 10km.
Người dân ở vùng xảy ra động đất kể lại rằng: Họ đã cảm nhận rất rõ ràng sự rung lắc và những tiếng nổ lớn phát ra từ lòng đất. Vì vậy, trong thời điểm xảy ra 2 trận động đất ngày 26-2 và trận động đất xảy ra ngày 1-3, tất cả những người dân ở trong khu vực này đều đã bỏ nhà chạy ra đường để đề phòng tai họa. Họ cho rằng, hiện tượng động đất đã xảy ra tại địa bàn này từ nhiều năm qua và người dân ở đây đang hết sức lo lắng và mệt mỏi.
Ông Nguyễn Tấn Cung - Chủ tịch UBND xã Trà Mai, huyện Nam Trà My cho biết: Ngay sau khi trên địa bàn xảy ra hiện tượng động đất, chính quyền xã đã bỏ giao ban để đi xuống hiện trường, đến từng nhà dân ghi nhận thiệt hại từ việc liên tiếp xảy ra động đất, đồng thời động viên, trấn an người dân hãy bình tĩnh, đừng vì những luận điệu tuyên truyền của kẻ xấu mà dắt díu nhau rời bỏ địa phương tìm đến vùng đất mới.
 |
| Động đất đã từng gây nứt nhà dân ở Bắc Trà My. |
Giải thích về hiện tượng liên tiếp xảy ra động đất trên địa bàn huyện Nam Trà My, GS. Cao Đình Triều, chuyên gia nghiên cứu về động đất cho rằng: Những trận động đất này là do “động đất kích thích” có liên quan đến hồ chứa nước của công trình thủy điện Sông Tranh 2. GS Triều cho biết thêm: Quá trình khảo sát, nghiên cứu chúng tôi đã phát hiện khu vực này có 2 đới đứt gãy địa chất đang hoạt động là Rào Quán - A Lưới và Trà My - Trà Bồng, liên thông với vùng lòng hồ thủy điện Sông Tranh 2. Hầu hết động đất ở khu vực này là động đất kích thích liên quan đến hồ chứa với cường độ tối đa chỉ 4,7 độ richter.
GS Triều giải thích thêm rằng: 3 trận động đất vừa xảy ra ở khu vực huyện Nam Trà My (Quảng Nam) là những trận động đất có cường độ nhỏ và trung bình, chưa gây thiệt hại về người và tài sản. Tuy nhiên, do các trận động đất này có độ sâu chấn tiêu nông nên người dân nơi đây nghe tiếng nổ, cảm nhận rõ mặt đất, vật dụng sinh hoạt trong gia đình rung lắc.
Hiện tượng động đất kích thích này được giải thích như sau: Khi tích nước, tải trọng nước trong hồ sẽ làm gia tăng trường ứng suất của đất đá trong khu vực hồ chứa. Hiện tượng thẩm thấu nước xuống độ sâu làm thay đổi ứng suất lỗ rỗng, giảm ma sát các mặt trượt nên gây ra hiện tượng động đất kích thích.
Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết: Tình trạng xảy ra hiện tượng rung chấn địa chất gây nên những tiếng nổ lớn trong lòng đất bắt đầu xuất hiện trên địa bàn 2 huyện Bắc Trà My và Nam Trà My của tỉnh Quảng Nam từ năm 2010. Đó là thời điểm mà đập dâng của công trình thủy điện Sông Tranh 2 bắt đầu tích nước để chuẩn bị cho các tổ máy đi vào hoạt động.
Trao đổi với báo giới, một vị lãnh đạo địa phương cho biết cụ thể: Những địa bàn thường xảy ra dư chấn và trong lòng đất phát ra tiếng nổ lớn là xã Trà Tân, Trà Bui, Trà Giác, Trà Giang, Trà Đốc, Trà Dương, Trà Sơn, Thị trấn Trà My (thuộc huyện Bắc Trà My) và các xã Trà Leng, Trà Dơn (thuộc huyện Nam Trà My). Những địa bàn này đều nằm trong vòng bán kính chừng 30km xung quanh vùng lòng hồ thủy điện Sông Tranh 2.
Người dân địa phương nơi xảy ra dư chấn cũng đã kể lại rằng: Từ nhiều năm qua họ thường nghe thấy những tiếng nổ lớn phát ra từ lòng đất, ngay sau đó là mọi người cảm nhận rất rõ hiện tượng rung lắc ngay dưới chân mình, quá trình rung lắc kéo dài có khi đến gần 1 phút. Những gia đình ở gần nơi phát ra tiếng nổ dưới lòng đất, có nhà bị nứt tường, có nhà vỡ kính, cốc chén rơi loảng xoảng, ti vi đang xem bỗng nhiên tắt ngúm...
 |
| Hồ chứa nước của thủy điện Sông Tranh 2. |
Tuy chưa gây ra thiệt hại gì lớn về người và của, thế nhưng hiện tượng lòng đất phát nổ gây nên dư chấn mà người ta gọi là động đất xảy ra kéo dài với những diễn biến ngày càng nghiêm trọng hơn đã làm cho chính quyền và nhân dân ở vùng đất này hết sức hoang mang, lo lắng.
Về mặt chuyên môn, các chuyên gia nghiên cứu về động đất cho rằng, động đất kích thích xuất hiện do hồ chứa là hiện tượng bình thường, người dân không nên lo ngại. Năm 1989, tại thủy điện Hòa Bình, sau một thời gian tích nước cao tại hồ chứa đã ghi nhận động đất kích thích lên đến 4,9 độ richter. Không riêng gì ở Việt Nam mà ở nhiều nơi trên thế giới cũng đã từng ghi nhận hiện tượng tương tự.
Các chuyên gia của Trung tâm báo tin động đất và cảnh báo sóng thần - Viện Vật lý địa cầu cho rằng: Hiện tượng xảy ra động đất ở khu vực thủy điện Sông Tranh 2 vẫn chưa có dấu hiệu kết thúc. Vì vậy, rất cần phải tiếp tục theo dõi sát sao mọi diễn biến của hoạt động động đất ở đây. Trong đó chú ý nghiên cứu mối quan hệ giữa động đất với lượng nước của hồ chứa thủy điện Sông Tranh 2. Thời gian quan trắc càng dài thì sẽ giúp cho việc dự báo xu thế hoạt động của động đất càng chính xác hơn.
Vì các trận động đất ở đây thuộc loại yếu cho nên trên thực tế nó không có khả năng gây ra những thiệt hại về người và tài sản, nhưng những trận động đất xảy ra ở khu vực này nó có chung một đặc điểm là chúng phát sinh ở độ sâu chừng 6-7km, rất gần với mặt đất, nên dù năng lượng phát ra không lớn, chúng vẫn gây ra hiện tượng rung động mạnh trên bề mặt và kèm theo tiếng nổ, vì vậy mà làm cho người dân sinh sống trong khu vực này hoang mang, lo lắng...
Đến với những địa bàn từng xảy ra động đất ở các huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam, Thừa Thiên Huế, chúng tôi đã nghe được rất nhiều tâm tư của người dân, họ kể rằng: Đã nhiều năm trôi qua, người dân ở đây phải thường xuyên sinh sống, làm ăn, sản xuất trong nơm nớp lo sợ vì động đất. Ngày trước, hiện tượng động đất chỉ xảy ra mỗi khi lòng hồ thủy điện Sông Tranh 2 tích nước. Thế nhưng, càng về sau này cứ vào thời điểm chuyển trời thì hiện tượng động đất lại xảy ra.
Người dân lại càng lo lắng, hoang mang hơn khi mà hiện tượng động đất ở vùng này những ngày qua đã diễn ra liên tục. Cứ mỗi lần như thế, người dân lại gọi nhau bỏ nhà tháo chạy, vì vậy mà đời sống thường nhật của họ bị ảnh hưởng rất nhiều. Có nhiều gia đình, người ta dự định sẽ bỏ nhà xây kiên cố để làm những ngôi nhà tranh tre tạm bợ sinh sống nhằm đề phòng thảm họa khi có động đất lớn xảy ra.
Nói chung, ở bất cứ nơi đâu thuộc các huyện vùng cao này chúng tôi cũng nghe thấy những lời thở than của người dân trước hiện tượng động đất và tất cả trong số họ đều mong mỏi được các nhà khoa học giải thích một cách khẳng định về hiện tượng nan giải này.
Trao đổi với lãnh đạo huyện cũng như các xã thường xảy ra hiện tượng động đất ở khu vực vùng núi Quảng Nam, chúng tôi được biết: Đối với địa bàn các huyện Bắc Trà My, Nam Trà My, hiện tượng động đất thường xuyên xảy ra trong nhiều năm qua, nên công tác chuẩn bị để đối phó với tình trạng này luôn được địa phương quan tâm đặc biệt. Lãnh đạo các cấp thường xuyên duy trì đầy đủ các phương tiện cứu nạn, cứu hộ để tiếp cận với hiện trường nơi xảy ra động đất một cách nhanh nhất, an toàn nhất.
Đối với đồng bào sống trong vùng thường xuyên bị ảnh hưởng động đất, ngoài việc tuyên truyền kết hợp với tập huấn phòng ngừa thảm họa thiên tai, chính quyền còn hướng dẫn bà con chuẩn bị lương thực, thực phẩm và các đồ dùng thiết yếu để sẵn sàng di chuyển đến chỗ ở an toàn một khi cần thiết.
 |
| Các chuyên gia đang nghiên cứu hiện tượng động đất. |
Về lâu dài, huyện Bắc Trà My, Nam Trà My đã đề nghị lãnh đạo tỉnh Quảng Nam kiến nghị với Trung ương và các Bộ, ngành hữu trách tiếp tục kiểm tra, khảo sát về tình hình động đất diễn ra liên tiếp trong thời gian qua và thông báo kết luận về tình trạng này để chính quyền địa phương có cơ sở tuyên truyền cho hơn 2 vạn đồng bào đang sinh sống ở đây.
Không riêng gì địa bàn miền núi tỉnh Quảng Nam, cách đây chưa lâu, trên địa bàn huyện miền núi A Lưới (Thừa Thiên Huế) cũng đã liên tiếp xảy ra hiện tượng động đất. Các chuyên gia về động đất đã giải thích hiện tượng này rằng: Tại khu vực chạy qua tỉnh Thừa Thiên Huế có một đới đứt gãy đang hoạt động, đới đứt gãy này theo hướng tây bắc - đông nam, trải dài từ khu vực đất của nước bạn Lào, qua Thừa Thiên Huế đến Bình Định.
Việc động đất liên tiếp xảy ra ở huyện A Lưới và Hương Trà có thể là do đới đứt gãy này tăng cường hoạt động. Thời gian trước đây, hiện tượng động đất trên đới đứt gãy này cũng xảy ra nhiều nhưng ở trên lãnh thổ của Lào. Có thể, động đất này xảy ra khi có tác động của hồ chứa trên nền đứt gãy hoạt động khiến cho năng lượng tích lũy được giải phóng sớm, gây ra động đất.
Động đất kích thích dễ xảy ra nếu các đập chứa có sự thay đổi mức nước cao thấp quá nhanh. Huyện A Lưới hiện có hồ thủy điện A Lưới tích nước với dung tích hồ chứa 60,2 triệu m3 và hồ chứa nước của thủy điện Sông Tranh 2 ở Bắc Trà My cũng có lượng nước khổng lồ.
Giải thích về sự hoang mang, lo lắng của người dân đang sinh sống trên vùng thường xảy ra động đất, các chuyên gia động đất cho rằng: Sự lo lắng, hoang mang này là dựa vào cảm tính. Họ đang sống trên vùng cực động. Những vùng ấy, người dân dễ dàng cảm nhận được những rung động nền rất mạnh, nếu to hơn có thể nghe thấy tiếng nổ. Tuy nhiên, nếu động đất mới chỉ gây nứt tường thì chưa thể gọi là động đất mạnh.
Ở Việt Nam mới chỉ ghi nhận được những trận động đất mạnh ở Điện Biên và Tuần Giáo. Theo thang đo rung chấn, động đất dưới 5 độ richter vẫn là động đất trung bình yếu. Cách nhận định dựa vào cảm tính của người dân cũng không có gì sai trái. Còn cảnh báo của chúng tôi thì phải dựa trên quy chuẩn của quốc tế.
Tuy nhiên, các chuyên gia chuyên nghiên cứu về động đất cũng đưa ra khuyến cáo rằng: Tốt nhất là chính quyền các địa phương từng xảy ra hiện tượng động đất nên di dân ra khỏi khu vực có các công trình thủy điện, tái định cư ở vùng có bán kính đủ an toàn. Khi động đất xảy ra, dù có tiếng rung lắc hoặc tiếng nổ lớn, người dân không được hoảng sợ, phải bình tĩnh thoát ra khỏi nhà, tìm đến các khoảng trống. Khi xây nhà, người dân cũng phải tuân thủ các quy chuẩn về kháng chấn mà Nhà nước đã ban hành từ năm 2006.
Về phía Công ty Thủy điện Sông Tranh, họ cho rằng: Đối với tình trạng động đất xảy ra trên địa bàn huyện Bắc Trà My trong thời gian qua, Công ty Thủy điện Sông Tranh đã thường xuyên liên lạc với Viện Vật lý địa cầu và cơ quan này cũng đang tiếp tục nghiên cứu về tình hình động đất xảy ra trên địa bàn huyện Bắc Trà My.
Trước, trong và sau mỗi trận động đất, Công ty Thủy điện Sông Tranh thường xuyên quan trắc, kiểm tra vận hành hồ đập 24/24 giờ; duy trì đầy đủ đội ngũ kỹ sư, cán bộ kỹ thuật trực kiểm soát an toàn hồ đập cũng như lượng nước thấm qua đập. Sau khi động đất xảy ra, đại diện công ty khẩn trương lấy số liệu từ các máy đo tại đập gửi về Viện Vật lý địa cầu để nghiên cứu và có phúc đáp với các cơ quan chức năng về mức độ và ảnh hưởng của động đất. Sau động đất, công ty cũng kiểm tra ngay điều kiện làm việc từ đập ngăn nước cho đến thiết bị cũng như lưu lượng nước thấm qua thân đập để báo cáo với các cơ quan có chức năng.
Theo đại diện Công ty Thủy điện Sông Tranh 2 thì cho đến thời điểm hiện tại, các trận dư chấn trên lưu vực hồ thủy điện Sông Tranh 2 đều nằm trong giới hạn đã được thiết kế kỹ thuật tính toán trước đây cũng như tính toán của cơ quan chức năng. Ngoài kiểm tra thiết bị, an toàn hồ đập, công ty còn phối hợp với chính quyền địa phương đến các thôn bản để kiểm tra về mức độ thiệt hại do động đất gây ra đối với đồng bào trong khu vực để có sự hỗ trợ kịp thời. Tuy nhiên, qua kiểm tra, đến thời điểm này, các dư chấn vừa qua đều là những dư chấn nhỏ, nằm trong giới hạn cho phép và cũng chưa có ảnh hưởng gì lớn đến nhà cửa, cũng như đời sống và sản xuất của nhân dân.
Trong khi đó, lãnh đạo tỉnh Quảng Nam và tỉnh Thừa Thiên Huế, là 2 địa phương thường xuyên xảy ra động đất ở các huyện miền núi thì khẳng định rằng: Việc nghiên cứu về động đất hoàn toàn nằm ngoài khả năng của tỉnh. Họ rất mong muốn các nhà khoa học sớm làm sáng tỏ tình trạng động đất ở huyện Bắc Trà My và A Lưới để giải thích cho người dân, trấn an dư luận và có phương án đối phó...
