Người lập vườn Kiều tại gia

Thứ Sáu, 09/10/2015, 10:15
Với tình yêu tha thiết dành cho Truyện Kiều và lòng ngưỡng mộ đại thi hào Nguyễn Du, ông Phạm Văn Khoát ở thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai đã dành một khoảng đất 3.000m² để làm Vườn Kiều riêng trong vườn nhà.

Trong khu vườn này có lầu Ngưng Bích, có tượng các nhân vật chính như Kim Trọng, Vương Quan, Thúy Kiều, Thúy Vân, và những phù điêu đắp nổi mô tả một số cảnh trong Truyện Kiều, lại có những câu Kiều được chọn lọc viết và treo lên bảng gắn với cảnh phù hợp với nội dung của câu đó. Trong Vườn Kiều còn có nhà thờ và tượng Nguyễn Du làm theo nguyên mẫu ở quê của đại thi hào.

Kỳ viên giữa lòng đô thị

Bước vào ngõ của Vườn Kiều là cây liễu xanh tha thướt rũ cành trong gió. Bức tượng chàng Kim Trọng mặc áo xanh cưỡi ngựa trắng thong dong nằm trong những cây hoa và cây kiểng, phía bên kia là tượng Vương Quan hai tay chắp làm lễ chào Kim Trọng và hai chị em Thúy Kiều, Thúy Vân đứng e ấp bên nhau dưới bóng liễu và bóng thông.

Đó là cảnh Kim - Kiều lần đầu gặp gỡ trong tiết Thanh minh như cụ Nguyễn Du miêu tả: “Trông chừng thấy một văn nhân/ Lỏng buông tay khấu bước lần dặm băng... Chàng Vương quen mặt ra chào/ Hai kiều e lệ nép vào dưới hoa…”.

Ông Phạm Văn Khoát bên bức tượng Kim Trọng trong Vườn Kiều.

Khi chúng tôi ghé nhà thì ông Khoát đang bận tiếp khách. Ông bảo chúng tôi lên lầu Ngưng Bích ngồi chờ. Lầu Ngưng Bích trong Truyện Kiều là chỗ Tú Bà đưa Kiều ra đó sau khi bị Tú Bà bắt tiếp khách và nàng tự tử không thành. Trong văn học lớp 10 năm chúng tôi học (năm 1995) có trích đoạn Kiều ở lầu Ngưng Bích: “Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân/ Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung…”.  Lầu Ngưng Bích là nơi Kiều nhớ thương cha mẹ, quê hương: “Buồn trông cửa bể chiều hôm/ Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?…”.

Lầu Ngưng Bích trong Vườn Kiều của ông Khoát có hình lục giác, mái lợp ngói, có hai cây cầu dẫn lên lầu. Cây cầu phía trước có hai con chó bằng sứ treo hai câu thơ trong truyện Kiều: “Trước là Bạc Hạnh, Bạc Bà/ Bên thì Ưng Khuyển, bên là Sở Khanh”, “Khuyển, Ưng đã dắt mưu gian/ Đưa nàng xuống trước để an dưới thuyền”. Đường dẫn đến lầu Ngưng Bích có bụi dâu, ông Khoát cho treo hai câu thơ trong Kiều: “Ra tuồng trên bộc trong dâu/ Thì con người ấy ai cầu làm chi” là câu Kiều khuyên Kim Trọng không nên "vượt quá giới hạn" và Kiều nói nàng phải giữ mình trong trắng. Chiếc lầu này xây trong hồ sen.

Ông Khoát bên bức phù điêu mô tả cảnh trong Truyện Kiều.

Trong lầu Ngưng Bích có treo họa đồ do cụ Khoát vẽ lại hành trình của những nơi nàng Kiều từng đến trong 15 năm lưu lạc của đời mình, từ Bắc Kinh là nơi gia đình Kiều ở đến những nơi như Lâm Truy, sông Tiền Đường… rồi đến Nam Kinh. Ngoài ra, ở lầu Ngưng Bích còn nhiều kỷ vật khác liên quan đến Truyện Kiều được ông Khoát lưu giữ như tấm ảnh chụp chung với cháu gái 8 đời của đại thi hào Nguyễn Du là chị Nguyễn Thị Vân Huyền và Trưởng ban Khu Di tích Nguyễn Du ở Nghi Xuân, Hà Tĩnh;  bức ảnh các văn nghệ sĩ đến dự ngày giỗ của đại thi hào Nguyễn Du… 

Ít phút sau, ông Khoát dẫn chúng tôi đi tham quan một vòng Vườn Kiều. Ông dẫn đi qua nhà thờ Nguyễn Du đến bức tượng thân mẫu của thi hào là bà Nguyễn Thị Tần, tượng Hồ Xuân Hương (mà theo ông Khoát là người tình của Nguyễn Du?) đến tượng Vương Quan và hai Kiều. Dưới chân tượng của hai Kiều là mô phỏng mộ Đạm Tiên có hai câu thơ: “Sè sè nắm đất bên đường/ Dầu dầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh…”.

Đến một khu đất, ông Khoát chỉ: "Đây là Quan Âm các, nơi Hoạn Thư  (vợ Thúc Sinh) bắt Kiều ra đó ngày ngày tụng kinh, gõ mõ, đày đọa nàng vì ghen”. Tôi nhìn theo hướng ông Khoát. Đó là một cái am nhỏ làm bằng xi măng, kích thước cỡ 40x50x60cm, xung quanh là hoa cỏ và một cây bồ đề. Ông Khoát dẫn chúng tôi đi qua một cái cổng làm bằng cây, phía trên treo hai con chim và câu thơ: “Trong khi chắp cánh liền cành/ Mà lòng rẻ rúng đã dành một bên”. Đây là câu nàng Kiều phân trần với Kim Trọng khi lần đầu hai người hẹn hò, tư tình mà Kim Trọng "xem trong âu yếm có chiều lả lơi" thì Kiều từ chối và phân trần như trên.

Lầu Ngưng Bích của ông Khoát.

Qua cổng, đi một đoạn, ông Khoát dẫn chúng tôi đến bức tường đắp nổi những hình vẽ lấy từ hình minh họa trong Truyện Kiều, như cảnh: Kim Kiều gặp gỡ, cảnh nhà Kiều bị vu oan, cha và em bị đánh đập tra khảo… đến cảnh đoàn viên. Bức tường cao khoảng 2m, dài khoảng 100m gồm 20 bức phù điêu. Mở đầu bức tường là cảnh Kiều đi chơi hội Thanh minh, thăm mộ Đạm Tiên rồi gặp Kim Trọng, từ đó mà nảy sinh câu chuyện oan trái của đời Kiều.

Ở đầu bức tường có treo bài thơ không có tựa đề và có lẽ của ông Khoát làm: “Trận gió đâu tự nhiên/ Thương xót bỗng vui (có lẽ xui thì đúng hơn-PV) nên / Ngậm ngùi cơn gió thảm/ Ai oán mối tình duyên/ Bóng bạc (có lẽ bóng hạc thì đúng hơn-PV) xưa đã khuất/ Xe loan nay vội tìm/ Hương hồn xưa phảng phất/ Để lại dấu rèm in".

Ông Khoát nói: "Truyện Kiều dài 3.254 câu với 20 chương nhưng tôi "mạn phép" rút lại còn 20 câu lục bát, mỗi câu là một chương. Chương 1 là hai câu (câu số 99 trong Truyện Kiều - PV) “Rút trâm sẵn dắt mái đầu/ Vạch da cây vịnh bốn câu ba vần”; chương 2: “Chênh chênh bóng nguyệt xế mành/ Tựa ngồi bên triện một mình thiu thiu”…

Cơ duyên với Kiều

Đi hết một vòng của bức tường mô tả những giai đoạn chính của cuộc đời nàng Kiều, chúng tôi trở lại lầu Ngưng Bích. Ở đó, ông Khoát kể cho chúng tôi nghe về đời mình và cơ duyên của mình đến với Truyện Kiều rồi yêu mến mà lập ra Vườn Kiều này.

Bảng khen giải Nhất do UBND tỉnh Đồng Nai trao cho Vườn Kiều của ông Khoát.

Ông là Phạm Văn Khoát sinh năm 1933, quê Ninh Bình. Năm 1954, ông theo gia đình vào Sài Gòn rồi năm 1959 chuyển về Biên Hòa, Đồng Nai sinh sống từ đó đến nay. Bị bệnh tim từ nhỏ, sức khỏe yếu, một lần nghe nói những người bệnh tim đi tắm biển thì sẽ giúp chữa bệnh, ông liền thu xếp ra biển. Năm đó ông 25 tuổi. Ra biển ông thấy buồn nên thường đi dạo để giải khuây và cũng để cải thiện sức khỏe.

Một hôm đang đi dạo thì ông nghe ai đó đọc lên mấy câu thơ. Ông ghé đến hỏi thăm thì mới biết đó là mấy câu trích từ Truyện Kiều. Thấy hay, ông bắt đầu tìm hiểu và đọc Truyện Kiều. Sau những lần đi tắm biển như thế và nhờ đọc Truyện Kiều mà lòng ông thấy thanh thản, tâm hồn thoải mái… sức khỏe dần hồi phục.

Mỗi lần đi tắm biển, ông Khoát lại đọc một chương Truyện Kiều. Cứ như thế ông thuộc hết Truyện Kiều lúc nào không hay.

Vườn Kiều với cảnh Kim Trọng gặp gỡ hai Kiều.

Ông Khoát kể về nhân duyên khiến mình lập ra Vườn Kiều này: "Năm 1995, tôi đi chúc Tết một người bạn vong niên ở gần nhà. Năm đó, ông này được người cháu ở quê gửi vào biếu một cành đào Nhật Tân rất đẹp. Nhìn thấy cành đào, tôi lẩy mấy câu Kiều: “Trước sau nào thấy bóng người/ Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông”. Hóa ra ông bạn cũng lại là một tay mê Kiều đến say đắm. Nghe vậy, ông bạn rất thích liền giữ tôi ở lại để nói chuyện Kiều mãi đến chiều mới cho về. Về nhà, tôi nghĩ ai cũng mê Truyện Kiều như thế sao mình không tìm cách đưa Truyện Kiều đến với nhiều người.

Thế rồi tôi tìm trong vườn nhà thấy cây gì liên quan đến Truyện Kiều, được Truyện Kiều nói đến thì viết lên những câu thơ phù hợp với cây đó. Chẳng hạn như cây dao trong vườn, tôi viết mấy câu: “Hài văn lần bước dặm xanh/ Một vùng như thể cây quỳnh cành dao”.

Lúc đầu chỉ được mấy câu thôi, dần dần tôi mới phát triển ra. Sau đó tôi cho làm các tượng Vương Quan, Kim Trọng… Năm 2005, Vườn Kiều của tôi được UBND tỉnh Đồng Nai trao giải Nhất cuộc thi "Phát huy sáng kiến, sáng tạo trong lao động, học tập". Năm 2007, tôi cho làm lầu Ngưng Bích và bức tường mô tả Truyện Kiều. Rồi làm nhà thờ đại thi hào Nguyễn Du. Từ đó đến nay, rất nhiều khách đến tham quan Vườn Kiều của tôi".

Mỗi lần có khách đến tham quan ông Khoát đều tận tình dẫn khách và vừa đi vừa giới thiệu về khu vườn đặc biệt này. Ông bảo, khi nghe ông kể về chuyện mình làm Vườn Kiều, khách tham quan đều thấy thích thú và ái mộ ông cũng như khu vườn.

Ở Vườn Kiều từng diễn ra lễ trao giải Vịnh Kiều vào năm 2007 do Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Đồng Nai chấm và trao giải. Từ 350 tác giả ở 35 tỉnh với 1.700 bài, Ban giám khảo chọn ra 700 bài của 220 tác giả để trao giải Nhất cho tác giả Lê Bá Duy ở Bình Định, giải Nhì là Lê Đình Bằng ở Thanh Hóa. Sau thời gian hoạt động, ông Khoát đã thành lập Câu lạc bộ Vườn Kiều với khoảng 50 hội viên.

Theo lời ông Khoát, sau khi có quyết định phê duyệt của UBND tỉnh Đồng Nai, Câu lạc bộ sẽ thành chi nhánh của Hội Kiều học và văn phòng sẽ đặt tại Vườn Kiều.

Phạm Huy Văn
.
.