Rwanda, một “Singapore của châu Phi”
Trong khi cảm giác bất ngờ chưa kịp qua đi, tiếng cô tiếp viên hàng không vang lên: "Thưa quý khách, máy bay sắp hạ cánh xuống sân bay quốc tế Kigali. Chúng tôi nhắc nhở quý vị rằng, túi nhựa không phân hủy sẽ không được phép sử dụng ở Rwanda".
Thông báo trên khiến những hành khách lần đầu đến Rwanda ngạc nhiên. Thế nhưng, lúc đó họ chưa tin lắm. Chỉ đến khi xuống máy bay làm thủ tục check out thì họ mới tin lời cảnh báo là thực. Một du khách tay cầm chiếc túi đựng mua ở cửa hàng miễn phí tỏ ra khá bối rối khi một nữ cảnh sát đề nghị anh bỏ chiếc túi đó vào trong thùng tái chế. “Chẳng còn cách nào khác, vì luật ở đây là thế”, vị khách nói.
 |
| Thủ đô Kigali của Rwanda sạch bóng rác thải nhựa (ảnh: rwandadiasporagermany.com) và một biển báo cấm túi nhựa sử dụng một lần ở Rwanda (ảnh nhỏ - ảnh: antaranews.com). |
Từ năm 2004, Rwanda đã nghiêm cấm việc sản xuất, nhập khẩu và sử dụng túi nhựa polythene. Kể từ đó, chính quyền Kigali đã không đi chệch đường hướng này. Với mục đích trở thành một “Singapore của châu Phi”, vùng đất của hàng nghìn quả đồi là một trong những nơi đầu tiên trên thế giới cấm sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần như túi nylon, chai nhựa, bông ngoáy tai... gây ô nhiễm cảnh quan, không khí, sông và đại dương.
Theo tờ Liberation, ở Rwanda, người ta không sử dụng túi nylon trong các cửa hàng hay chợ. Thay vào đó, người bán hàng sẽ dùng túi giấy để gói hàng. Luôn luôn có một nhân viên giám sát việc thực hiện trên. Kết quả là đường phố, lề đường, làng xã sạch sẽ đáng ngạc nhiên.
Hiện nay, Rwanda chỉ cho phép sử dụng túi nhựa rất dày, có thể tái sử dụng trong nhiều năm. Các nhân viên hải quan luôn tăng cường công tác chống nhập lậu các sản phẩm nhựa dùng một lần nhập khẩu từ nước Congo láng giềng. Nhà chức trách cũng thường xuyên tiến hành kiểm tra các cửa hàng nhỏ để xem chủ cửa hàng có chấp hành quy định về việc sử dụng túi giấy hay không.
Người vi phạm sẽ bị phạt vài trăm USD, nặng hơn có thể phải đóng cửa hàng. Nếu muốn mở lại cửa hàng, người chủ cửa hàng phải viết thư xin lỗi công khai. Ngược lại, nếu tái phạm, người đó có nguy cơ nhận mức phạt đến 6 tháng tù giam.
Nhưng về mặt sinh thái, việc áp dụng những chế tài trên vẫn chưa đủ. Để thực hiện được mục tiêu trở thành “Singapore của châu Phi”, Rwanda còn thường xuyên phát động chiến dịch nâng cao nhận thức của người dân về phòng chống ô nhiễm môi trường từ rác thải nhựa tại các trường học, doanh nghiệp và giới truyền thông; kêu gọi các tổ chức xã hội thu gom chất thải.
Bên cạnh đó, Luật 3R Reduce-Reuse-Recycle (Giảm thiểu - Tái sử dụng - Tái chế cũng chính thức có hiệu lực, góp phần làm giảm lượng rác thải gây độc hại cho môi trường.
Không chỉ là túi nylon, các công ty cũng được khuyến khích loại bỏ các bao bì không cần thiết, ngoại trừ trong trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như các ngành công nghiệp dược phẩm hoặc bệnh viện.
Nhưng mối lo ngại lớn nhất của những nhà chức trách chính là cách xử lý túi nylon sau khi sử dụng như thế nào. Hầu hết rác thải nhựa thu về sẽ được đem đốt, giải phóng những chất thải độc hại vào không khí, hay khiến cho hệ thống thoát nước bị tắc nghẽn. Biết rằng mình còn thiếu những cơ sở cơ bản để quản lý chất thải nhựa, Rwanda đã nghĩ ra một chiến lược thông minh để biến lệnh cấm này thành một cú hích cho nền kinh tế.
Theo đó, nhà chức trách đã khuyến khích những công ty trước đây từng sản xuất túi nylon chuyển sang tái chế chúng bằng việc đem lại những ưu đãi về thuế. Chính sách này cũng tạo ra một thị trường cho những túi đựng thân thiện với môi trường, vốn gần như không hề có mặt tại quốc gia này trước lệnh cấm.
 |
| Người dân Rwanda tuần hành kêu gọi cộng đồng chung tay giải quyết tình trạng ô nhiễm do rác thải nhựa gây ra ngày 3-6 vừa qua. Ảnh: newtimes.co.rw. |
Bên cạnh việc xử lý rác thải nhựa, năm 2017, Rwanda đã khai trương nhà máy tái chế và tháo dỡ rác thải điện tử đầu tiên nhằm bảo vệ quốc gia châu Phi này khỏi ô nhiễm môi trường, góp phần vào phát triển kinh tế và tạo thêm việc làm xanh. Nhà máy nằm tại huyện Bugesera, thuộc tỉnh Eastern này sẽ tái chế toàn bộ đồ điện, vốn bị xem là mối đe dọa nghiêm trọng với môi trường.
Không chỉ bảo vệ môi trường, nhà máy này còn giúp chính phủ tiết kiệm hàng tỷ franc một khi các nguyên liệu điện tử này được tháo dỡ và tái sử dụng.
Với những chính sách trên, trong hơn một thập niên qua, Rwanda đã nâng cao nhận thức về lợi ích của việc không sử dụng túi nylon nhằm duy trì môi trường trong lành.
Nhân Ngày Môi trường thế giới (5-6), ngày 3-6 vừa qua, một cuộc tuần hành đã diễn ra tại thủ đô Kigali của Rwanda nhằm kêu gọi người dân cùng chung nỗ lực giải quyết tình trạng ô nhiễm do đồ nhựa gây ra. Cuộc tuần hành mang tên "Chống ô nhiễm đồ nhựa" là cơ hội lớn để chứng minh cam kết của nước này trong việc cải thiện sức khỏe cho người dân và môi trường bằng cách chấm dứt việc sử dụng túi nhựa dùng một lần, đồng thời giải quyết vấn nạn rác thải nhựa.
Tổng Giám đốc Cơ quan quản lý môi trường Rwanda (REMA) Coletha Ruhamya kêu gọi người dân nói "Không" với các sản phẩm nhựa dùng một lần như ống hút, cốc, đĩa và chai lọ..., và sử dụng các sản phẩm thay thế bằng vật liệu thân thiện với môi trường và lâu bền hơn.
