Sự thật về serum chống virus Ebola

Sau đó, Brantly và Writebol được chỉ định sử dụng liều huyết thanh (serum) gọi là ZMapp chống Ebola vốn chưa từng được thử nghiệm nơi người. Không bao lâu sau, theo các bác sĩ Bệnh viện Đại học Emory, sức khỏe của cả hai bệnh nhân đặc biệt này dần cải thiện rõ rệt. Sự thật, huyết thanh kỳ diệu này là gì?

Dịch bệnh Ebola được Tổ chức y tế thế giới (WHO) đánh giá là lan truyền nhanh và lớn nhất trong vòng 40 năm qua. Được đặt tên theo con sông Ebola ở Cộng hòa Dân chủ Congo, gần nơi bùng phát dịch bệnh vào năm 1976, virus Ebola gây sốt, đau cơ, nôn mửa và tiêu chảy cùng với nhiều triệu chứng khác và cuối cùng là tử vong.

Loại thuốc thử nghiệm dùng cho Brantly và Writebol  - gọi là ZMapp - một trong nhiều cách điều trị mang đến kết quả khả quan nhất nơi động vật. Được phát triển bởi Công ty Mapp Biopharmaceuticals Inc. ở San Diego (Mỹ), ZMapp được sản xuất dưới dạng huyết thanh chứa các kháng thể trích từ hệ miễn dịch của những con chuột nhiễm virus Ebola. Nhưng huyết thanh rất khác với vaccine vốn được sử dụng để làm suy yếu tác nhân gây bệnh để kích thích hệ miễn dịch người sản sinh các kháng thể chống lại mầm bệnh.

Bác sĩ Kent Brantly và phụ tá Nancy Writebol.

Có 2 phương pháp tạo ra huyết thanh chống Ebola. Một là sử dụng kháng thể (một phần trong hệ miễn dịch trong cơ thể) từ những người bình phục sau khi nhiễm virus Ebola; thứ hai là sử dụng kháng thể thu được từ vật thí nghiệm nhiễm virus để tạo ra chất được gọi là “kháng thể đơn dòng”. ZMapp chính là loại thứ hai - một hỗn hợp 3 kháng thể đơn dòng thu được từ hệ miễn dịch của những con chuột nhiễm virus Ebola.

Một trong những thách thức trong việc phát triển loại huyết thanh này là tìm kiếm sự kết hợp đúng các kháng thể kết dính vào virus để giữ cho nó không tự sao chép. Nhưng tác giả John Timmer giải thích trên trang web thông tin công nghệ Ars Technica, hệ miễn dịch của chúng ta có khả năng tấn công các kháng thể chuột do đó một phần của tiến trình tạo ra ZMapp là tách và thay thế phần gene kháng thể chuột bằng chất liệu gene người. Kế tiếp, các gene kháng thể được đưa vào các lá cây thuốc lá để sản sinh ra nhiều kháng thể tổng hợp hơn, tức nhiều ZMapp hơn.

Xác một nạn nhân của Ebola được đưa ra khỏi căn nhà ở vùng ngoại ô Monrovia.

Cho dù huyết thanh được tổng hợp hay thu được từ người bệnh bình phục, người ta cũng khó đánh giá hay so sánh tính an toàn và hiệu quả của các phương pháp điều trị bệnh Ebola. Đó là lý do mà vài loại thuốc chống Ebola chưa được Cục Quản lý Thuốc và Thực phẩm Mỹ (FDA) phê chuẩn - theo Charles Chiu, chuyên gia về bệnh nhiễm trùng Đại học California ở San Francisco.

Một trong những trở ngại lớn nhất cho tiến trình phê chuẩn các loại thuốc của FDA là chúng chưa được thử nghiệm nơi người. Do virus Ebola lây nhiễm cho người ở những vùng hẻo lánh của thế giới với cơ sở hạ tầng nghèo nàn yếu kém, cho nên việc vận chuyển thuốc đến những nơi này là thách thức rất lớn. ZMapp là giải pháp được chọn sau khi giới chức Samaritan's Purse - tổ chức từ thiện nơi Brantly và Writebol làm việc - liên hệ với Trung tâm Phòng chống và Ngăn ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) và được giới thiệu đến một nhà nghiên cứu của Viện Y tế Quốc gia (NIH) để được tư vấn về các phương pháp điều trị thử nghiệm chống Ebola.

Mapp Biopharmaceuticals cũng nghiên cứu sử dụng các kháng thể đơn dòng để chữa trị cũng như phòng ngừa Ebola. Trong nghiên cứu được trình bày trên tờ Science Translational Medicine, các nhà nghiên cứu Mapp cung cấp một hỗn hợp kháng thể đơn dòng cho những con khỉ nâu Ấn Độ (loại khỉ thường được dùng làm thí nghiệm y khoa, có tên khoa học là Macaca mulatta) bị nhiễm virus Ebola trong vòng 48 giờ. Với huyết thanh này, 43% số khỉ thử nghiệm chữa trị đã sống sót.

Mặc dù tình trạng sức khỏe của Brantly và Writebol tiến triển khả quan, song điều đó cũng chưa phải là dấu hiệu báo trước sự chiến thắng dịch bệnh Ebola! Daniel Bausch, giáo sư Khoa Bệnh nhiệt đới Đại học Tulane ở New Orleans (Mỹ), nhận định: "Hãy còn quá sớm để kết luận rằng 2 bệnh nhân Ebola người Mỹ này bình phục nhờ vào cách chữa trị bằng huyết thanh, mà còn cần phải có thêm nhiều thí nghiệm lâm sàng hơn nơi người".

Hiện nay ở châu Âu các tổ chức y tế đang chuẩn bị mọi phương án để ngăn chặn sự lây lan của Ebola ra khỏi châu Phi. Hiện nay, các liều ZMapp rất khan hiếm và cũng chưa có phương pháp điều trị hay vaccine nào được cấp phép chính thức để chống lại Ebola.

Nhưng Marie-Paule Kieny - Phó Tổng Giám đốc WHO của Liên Hiệp Quốc, cho biết bà hy vọng một loại vaccine sẽ nhanh chóng ra đời vào năm 2015.

Còn Jean-Marie Okwo Bele, Trưởng ban vaccine của WHO, tuyên bố Tập đoàn dược phẩm Anh GlaxoSmithKline đang chuẩn bị khởi động những cuộc thí nghiệm lâm sàng một loại vaccine vào tháng 9 tới đây