Trước thềm World Cup 2014: Cảnh sát có mặt khắp các khu ổ chuột

Sau trận bóng đá trên bãi biển Copacabana, Douglas-Rafael da Silva Pereira, mà bạn bè gọi thân mật là DG, trở về nhà trong khu ổ chuột Pavao-Pavaozinho. Anh len lỏi qua những con hẻm nhỏ hẹp, mang giúp hàng hóa cho một bà láng giềng và khi đi ngang một tu sĩ, anh xin ông ta ban phép lành cho anh. Bỗng một tiếng súng vang lên, hai cảnh sát viên chạy đến tát anh rồi đè anh vào tường. "Tôi là một công nhân" - anh nói to. Lại một tiếng súng, DG ngã gục.

Cái chết của DG đã làm sôi sục khu ổ chuột. Chỉ còn 50 ngày nữa là đến World Cup, các đại lộ bị kẹt hàng giờ bởi những rào chắn đang cháy. Đạn bay vun vút, trực thăng vần vũ, tiếng khóc vì hoảng loạn, đã nhiều năm qua khu phố này chưa từng thấy sự kiện như thế. Bởi vì Pavao-Pavaozinho là một trong các khu ổ chuột đầu tiên tiếp nhận một đơn vị cảnh sát bình định, nằm trong kế hoạch mới giúp tăng cường an ninh trong "thành phố tuyệt vời".

Được đề ra vào cuối năm 2008, kế hoạch này bắt nguồn từ một nhận định: vấn đề chính yếu của Rio de Janeiro là quyền kiểm soát lãnh thổ. Nhiều mảng lớn trong thành phố đã thoát khỏi sự kiểm soát của chính quyền và sống dưới sự bảo hộ của 3 tổ chức ma túy "Commando Đỏ", "Bạn của những người bạn" và "Commando thứ 3" đang đối đầu với nhau, chống lại cảnh sát và thu nạp những thành phần tha hóa.

Cảnh sát đang truy quét các băng nhóm tại một khu ổ chuột.

Với cảnh sát bình định, đó là việc chiếm lĩnh lại lãnh thổ bằng cách chiếm một khu ổ chuột, trục xuất các băng nhóm rồi đưa một tiểu đoàn đến công khai cư ngụ trong những căn nhà của các thủ lĩnh băng đảng.

Tại các khu ổ chuột bị chiếm đóng, những lời chỉ trích luôn xuất hiện, đặc biệt là về thái độ của cảnh sát vì họ thường hay đặt ra quy chuẩn và giờ giấc, ngăn cấm những buổi vũ hội ngoài trời một thú vui của giới trẻ. "Cảnh sát vẫn là một diễn viên xã hội có quyền uy chính, khó đối thoại được" - Ignacio Cano, chuyên gia về bạo lực thành thị ở Đại học bang Rio de Janeiro, giải thích.

Nhưng người dân cũng thừa nhận một sự thay đổi quan trọng, những vụ nổ súng giữa các cộng đồng đã giảm đáng kể và người ta lại có thể ra ngoài mà không sợ những vụ trả thù của các băng nhóm. Lần đầu tiên trong vòng 20 năm qua, những vụ ám sát đã giảm đáng kể. Tỉ lệ giết người từ 37/100.000 dân đã giảm xuống còn 18/100.000 dân trong thời gian từ 2007 đến 2012.

Tuy nhiên, Ignacio Cano cũng nhắc nhở về tính chất địa dư rất chọn lọc của cảnh sát bình định. Họ chủ yếu tập trung dọc theo bờ biển và quanh sân vận động Macarana. Ông cũng nhấn mạnh đến sự tồn tại nạn bạo lực của cảnh sát. Thực trạng này bị lên án mạnh mẽ từ các cuộc biểu tình vào tháng 6/2013.

"Trong thời gian từ năm 2002 và 2011, hơn 10.000 người đã bị cảnh sát bắn chết ở bang Rio với lý do tự vệ. Với những đội cảnh sát bình định, giới trẻ thường bị cảnh sát hạ nhục và phải xin giấy phép cho một buổi lễ nhỏ, từ đó giọt nước đã tràn ly" - Alexandre Ciconello lo về nhân quyền của Tổ chức Ân xá quốc tế tại địa phương, cho biết.

Khi thời điểm khai mạc World Cup đã đến gần, được hỏi về tương lai của tình trạng an ninh tại Rio de Janeiro, Đại tá Robson Rodrigues nhận định: "Chính phủ chỉ dựa vào số lượng cảnh sát mà quên đi chất lượng của chính sách, chúng ta sẽ thấy sau kỳ bầu cử".

Ông cũng cho rằng tương lai tùy thuộc vào chất lượng của Đội tuyển Quốc gia Brazil. "Nếu đội tuyển tiến sâu, mọi việc sẽ tốt đẹp. Nếu không... tất cả đều có thể"